Жануарлар этологиясы оқу құралы Қостанай, 2016 Әож 591. 500(075) кбж 28. 6я7
жүктеу/скачать 365,26 Kb.
|
Жануарлар этологоиясы
| Азық іздеу кезіндегі стратегиясы.Қосмекенділер әр түрлі азықтық стратегияларымен қолданады. Осылай, біреулеріне тән стратегиясы «отырып және күтуі» алдын ала таңдалған жерінде, сол жерден құрбанына шабуыл жасау үшін. Кейбіреулерніе – белсенді аңшылық, соның ішінде қууы. Аңшылық ырғақтылығы да ерекшеленеді. Амфибияның әр түрінде өзіндік азықтануының күн тәртібі – біреулері күндіз, икемді секіріп және қозғалыстағы құрбаның ұстап жатыды, ал кешкі асты қараңғылықта аяқтауымен қосады. Таңғы ас пен түскі асты жеу оларда «қабылданбайды», яғни осындай амфибияның көбі тәулігіне бір рет қана азықтанады. Түнде көретіндері, түнгі өмір тіршілік иелері – қарапайым құрбақа, квакшалар, сарымсақтылар. Ұшатын жәндіктерді сарымсақтылар ауламайды: түнде, қараңғылықта ұшатын құрбаның ұстау онша оңай емес. Дегенімен, олар белсенді түрде құмырсқаларды, өрмекшілерді, жер құрттарын аулайды.
Бақа мен құрбаға негізінде азықөа таңдаулы болғандықтан, бұл олардың аушылығын жеткілікті нәтижелі етіп жасайды. Олар оған өте көп уақытты жұмсамайды. Осылай, бақа уақыттың көбін ініңде өткізеді, ал шыққан кезде аңшылығы кезінде 2 сағат ішінде толықтай тойып алады. Амфибияларда аңшылық тәсілдері таңқаларлықтай әртүрлі болады. Қозғалыстағы тірі нысананы көрген, мысалы, бақалар оған барлық денесімен айналады 2 – 70 дейін. Бұрыс ең тиімді жолмен жасалады: егер бұрылыс бұрышы 165 градустан төмен болса, онда қозғалыс осы жерге жасалынады. Бұрылыстан кейін құрбанына жақындауы және құрбанын ұстап алуы. Бақаның секіруі үлкен жылдамдықпен ерекшеленеді, 0,3 с шамасында созылады. Оның сонына дейін амфибия қозғалысына өзгерте алады, бұрылсыны, бағытын. Кейбір бақа түрлері өз секірісін құрбанына, ағашқа немесе жапыраққа дейін есептеп шығарады. Адамның көзі бақаның жалдам атқылаған тілін бақылап үлгірмейді. Бұл тіл керемет құрал болып табылады, ал оның «құрылысы» құрбаның ұстау әдісімен анықталады. Оның ойға қонымды ауызда артқы жағының емес, ал алдыңға ұшымен және керек кезінде ауыздан шығып кетеді. Құрбақаларға келетін болсақ, олар осындай мықты бұлшықтарымен қамтамасыз етілмеген, бақа сияқты да икемді емес. Олар икемсіз, тез және ұзақ секірістерді жаса алмайды. Бұрылыс реакциясы да баяуланған. Дегенімен, кейібр құрбақалар шыдамды түрде өз құрбаның, тосқауалда жасырынып күтіп отырады. Жауапты жағдай кезінде олардың сезім мүшелері құрбанның жақындап келгені туралы өабар береді, ал таудалыұ жүйесі шынайы кординаталарды береді, осы кезде азық іздейтін жүйенің тез бөлігі – жабысқақ тілі құрбақаның жүзеге асырлады. Нәтижелі аңшылықтан кейін жұтуы болады және жие алдыңғы аяқтарымен аузын сүртуі. Егер құрбанығ мысалы жаңбырдан сулы болса және тілмен ұстап алуы жүзеге аспаса, онда құрбақаларда бақа да сияқты «өосымша нұсқауы болады». Осы кезде олар ауызбен қолданады және айла – шарасы құрбанымен әдісі өзгереді. Оны ұстап алған соң, афмибия азығын алдыңғы табандарымен итереді. Дәл солай ауыр құрбанымен болады. Аманзондық рогаткасы, ірі құйрықсыз қосмекенді, сондай ақ тосқауылды стратегиясына ие, құрбаның ұзақ тосқауылдайды. Ол әжептәуір ірі жануарларды аулайды – басқа жануарларды, кесірткілерді және тышқандарды. Осы үшін амфибия жұмсақ топыраққа жасыруына қабілетті, жоғарыда тек көздерін қалдырады, перискп сияқты. Аңқау құрбаны жақындаған кезд, осы бақа, оған тосқауылдап тпа береді. Спицификалық стратегиялық аңшылығымен, адам қасындағы өмір сүретін қосмекенділері ерекшеленеді. Олар түнде жарық қасында жиналып және жарықпен қызықтырылған жәндіктермен қоректенеді. Осы үшін, амфибиялар көлеңкеде жарықтанған аймағында орналасады. Бұның орындалуының басты себебі шартты рефлекс арқасында жүре пайда болды, яғи жарық қосылған кезде, азықтардың болуы. Қызығы, осыған ұқсас реакциясында, бақаларды ұстау техникасы да негізделген болатын.
жүктеу/скачать 365,26 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|