Жылдар аралығындағЫ Қазақстанның медицина жүйесінің даму тарихы
&5. 1964-1985 жылдардағы медицинаның дамуы
жүктеу/скачать 150,51 Kb.
|
| &5. 1964-1985 жылдардағы медицинаның дамуы
1964 жылы қазанда жүзеге асырылған партиялық аппарат төңкерісі хрущевтік кезеңде қарқын алған кереғар ізденістер мен пікірталасқа, ұстатпас үміт пен қайырсыз қиял атауылығы нүкте қойылды. “Хрущевтің субъектівті-волюнтаристік саясаттың” мансұқ етіп, Л.И.Брежнев бастаған партиялық-мемлекеттік иерархияның сатылы лауазымының жаңа басшылары созылмалы кеселге ұшыраған әлеуметтік экономиканы сауықтыруға кірісті.9 Ресми статистикаға сәйкес, бастап 1960-1989 жылдар аралығында дәрігерлер саны үш есе дерлік өсіп, қауіпсіздік жағынан КСРО-ны әлемдік көшбасшыға медицина қызметкерлері бар халыққа айналған. Медбикелер саны 2,4 есеге, аурухана төсек саны 2 есеге өсті. Амбулаторлық-емханалық желіде дәрігерлерге бару, ауруханаға жатқызу, ота жасау және басқа да медициналық процедуралар саны артты. Дәл сол деректер бойынша, дәрілік заттар мен медициналық техника шығаратын медицина саласы қарқынды дамыды. Тіпті соғыстан кейінгі алғашқы жылдарда санитарлық-эпидемиологиялық қызмет қызметінің негізгі бағыттарының бірі эпидемияға қарсы белсенді жұмыс болды, соның нәтижесінде іш сүзегі мен іш сүзегі, дизентерия аурулары азайып, республикада пайда болған тырысқақ ауруының таралуы төмендеді. 1950 жылдардың басында еліміздің санитарлық-эпидемияға қарсы қызметі қайта құрылды, ол мемлекеттік санитарлық қадағалау мен санитарлық-эпидемиологиялық қызметтің функцияларын шектеп және санитарлық-эпидемиологиялық мекемелердің жаңа штаттық құрамы белгіленді. Биліктердің бөлінуі Қазақстанда профилактикалық санитарлық қадағалаудың дамуына оң әсерін тигізді, оның қажеттілігі коммуналдық шаруашылықтарды, өнеркәсіптік кәсіпорындарды ауқымды қайта құрумен, жаңа елді мекендер салумен байланысты болды. 1953 жылдың басына қарай республикадағы санитарлық - эпидемиологиялық мекемелердің саны 276-ға жетіп, оның ішінде қалалар мен аудандарда 264, облыс орталықтарында 11 болды. Елімізде жұқпалы ауруларды алдын алу шаралар бойынша 1952 жылы Алматыда Республикалық СЭС ашылды. Бірақ барлық СЭС-терінде зертханалар болған жоқ, әзірге аудандық СЭС штатында бір ғана санитарлық дәрігер болғанымен медицина саласы бойынша алғашқы қадамдар жүргізіліп отырды. 1950 жылы ашылған Қарағанды қаласындағы жаңа медициналық университетінде 1964 жылдан бастап КазММИ-ден санитарлық-гигиеналық факультет ауыстырылғаннан кейін гигиенист мамандарды даярлау жүзеге асырыла бастады.10 Бұл кезеңде Қазақстанның қалалары мен ауылдарын қалпына келтіру және санитарлық абаттандыру мәселелері өте өзекті болды. Көрнекті ғалым, денсаулық сақтау ісінің ірі ұйымдастырушысы, проф. И.С. Корякин. Учаскелік санитарлық дәрігерден Қазақ КСР бас мемлекеттік инспекторына дейінгі жолды 1946-1968 жылдар аралығында басқарды. Корякин И.С. «Қазақстандағы елді мекендерді көгалдандыру», «Қоршаған орта объектілерін зерттеудің негізгі әдістері», «Қазақстанды ауыз сумен қамтамасыз ету көздерін зерттеудің әдістемелік нұсқаулары мен схемалары» монографиялары жаңа өнеркәсіп орталықтарын жоспарлау және жетілдіру мәселелерін шешуде баға жетпес бағдар болды. Республиканың 60-жылдары санитарлық-эпидемиологиялық қызметтің қызметін оңтайландыруға ықпал еткен жаңа қайта құрулар жүргізілді: ауылдық елді мекендердің санитарлық-эпидемиологиялық бөлімдері тәуелсіздік алды.11 Сонымен қатар 1958 жылы ұйымдастырылған Қазақ еңбек гигиенасы және кәсіптік аурулар ғылыми - зерттеу институтында (Қарағанды) бірінші меңгерушісі З.Қ.Төлегенов әртүрлі құрамдағы өндірістік шаңдардың патогендік қасиеттері мен организмге әсер ету механизмі, шаралары бойынша зерттеулер жүргізді. Жұмыс шуының денеге және дірілге әсерін болдырмау, типтік кокс өндірісінің барлық маңызды салаларындағы еңбек жағдайларын бағалау, Орталық Қазақстандағы су объектілерінің санитарлық жағдайына өндірістік ағынды сулардың әсерін бағалау үшін әзірленген.Бұл мәселелерді ғылыми тұрғыдан дамытуға белгілі ғалымдар, гигиенистер: Б.Е.Алтынбеков, А.П.Филин, А.И.Бұрханов, М.И. Салехов, Қ.Р.Амрин, Құлқыбаев Ғ.А., Аманбеков У.А. және т.б. Осы кезеңде АММИ Қазақстанның түсті металлургия кәсіпорындарының өнеркәсіптік ағынды суларын залалсыздандыру және пайдалану, сумен қамтамасыз етуді жақсарту, асқазан-ішек ауруларының, кариестің, флюороздың, әсіресе ауыл тұрғындарының алдын алу бойынша кешенді зерттеулер жүргізді. 1968-1980 жылдар аралығында жалпы гигиена кафедрасын басқарған көрнекті ғалым, профессор Ф.А.Дауылбаев. Көрнекті гигиенист проф. Қ.Р. 1980-1994 жылдар аралығында кафедраны басқарған Амрин. Профессор Қ.Р. Әмринді Қазақстандағы экологиялық денсаулықтың негізін салушылардың бірі деп тауға болады. 1960-1991 жас Қазақстандағы мектепті құруда академик Т.Ш.Шарманов баға жетпес рөл атқаратын тағам гигиенасының қарқынды даму кезеңі болды. 1962 жылы КСРО Медицина академиясы Тағамтану институтының Қазақ филиалы Т.Ш.Шармановтың бастамасымен 1973 жылы ашылуына негіз болған Аймақтық патология ғылыми-зерттеу институтында тамақтану кафедрасы ұйымдастырылды. Ғылымдар. 1988 жылы филиал аймақтық тамақтану мәселелерінің дербес институты болды. Осы жылдары республика тұрғындарының тамақтану құрылымы, ең көп тұтынылатын өнімдердің тағамдық және биологиялық құндылығы, олардың әртүрлі ксенобиотиктермен ластану дәрежесі, тағамдық теңгерімсіздіктің әртүрлі формаларының таралуы зерттелді. Балаларды тамақтандыру, бірқатар ауруларды емдеу және алдын алу үшін биологиялық құндылығы жоғары және арнайы мақсаттағы өнімдер әзірленді. 1988 жылдан бастап тамақтанудың іргелі бағыттары бойынша зерттеулер жүргізілуде. 60-91 жас Қазақстандағы мектепті құруда академик Т.Ш.Шарманов баға жетпес рөл атқаратын тағам гигиенасының қарқынды даму кезеңі болды. 1960 жылы қазақ онкология және радиология ғылыми - зерттеу институты ашылды, 1972 ж. - Педиатрия ғылыми-зерттеу институты, 1974 жылы - Тамақтану институты, 1975 жылы - Республикалық ана мен бала ғылыми орталығы, 1977 жылы - Кардиология ғылыми-зерттеу институттары ашылып жаңа мамандарды оқыту іске қосылды. Қазақ ғалымдарының іргелі еңбектері елімізде ғана емес, шетелде де кеңінен танымал. Бұл лимфа және қан айналымының физиологиясы мен патологиясы (А.П. Полосухин), қатерлі ісік, эндемиялық зоб (А.Н. Сызғанов), бруцеллез эпидемиологиясы (И.Қ. Қарақұлов), инфекциялық аллергология (Н.Д. Беклемишев), функционалды морфология бойынша зерттеулер. вегетативті жүйке жүйесі (А.Р.Рахишев), невроздар және оларды емдеу (А.М.Свядошь), қант диабеті, өкпе ісінуі (Я.А. Лазарис, И.А.Серебровская), тамақ гигиенасы (Т. И.И. Шарманов), абдоминальді және шұғыл хирургия, ангиохирургия (С.В. Лохвицкий) т.б. Қазақстан Республикасы КСРО құрамындағы денсаулық сақтаудың кеңестік үлгісінің қағидаттарын ұстанды: мемлекеттік сипатта, тегін, профилактикалық бағыт, жалпы қолжетімділік, жоспарлау, ғылым мен практиканың байланысы. Еліміз көптеген жұқпалы ауруларды азайтуда, медициналық тексеруден өтуде, мамандар даярлауда, ауыл денсаулық сақтау мәселелерін шешуде табыстарға қол жеткізді. Кеңестік денсаулық сақтау жүйесінің дағдарысы мемлекеттік социализм дағдарысының салдары болды. Дамыған командалық-әкімшілік жүйе бюрократиядан зардап шекті, қызметі басылмай құрылды бастамашылдық пен жасампаздықты ескере отырып, кеңестік денсаулық сақтаудың мақсатқа сәйкестігін экономикалық қаржыландыру қалдық принципі бойынша құрылды. КСРО-ның егеменді республикалары, оның ішінде Қазақстанда денсаулық сақтау және денсаулық сақтау көрсеткіштері деформацияланды. Осылайша, дәрігерлер мен аурухана төсектерінің саны дүние жүзінде ең жоғары болды: 10 000 халыққа 143 дәрігер және 131 аурухана төсегі, бірақ бұл халықтың денсаулық көрсеткіштерінің жақсаруымен қатар жүрмеді. Соған орай Мақышев Абай Қайырғожинұлы медицина ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Республикасы іргелі медицина және клиникалық ғылымдары академиясының академигы, жоғары санатты хирург-онколог, Мәскеу қаласы және Мәскеу облысы онкологиядық қоғамының толық мүшесі European Society for Medical Oncology белсенді мүшесін айтып кету қажет.12 жүктеу/скачать 150,51 Kb.
|