Жылы Шығыстың ғұлама ойшылы Әбу Насыр әл-Фараби (туғанына 1150 жыл) еңбектерінің Тәуелсіз Қазақстанда бағалануы
«Кіші Қазан» идеясы және оның салдары
жүктеу/скачать 1,03 Mb.
|
| «Кіші Қазан» идеясы және оның салдары
1925-1933 жылдар арасында Қазақ өлкелік партия комитетінің 1-хатшысы қызметіне Голощекин келуімен социализмнің бұрмалануы күшейе түсті, Аймақтық көсемшілдік идеясын ұстанды, Қазақ ауылы Қазан лебін сезінген жоқ, сондықтан Кіші Қазан төңкерісін жасау қажет деген идеясын насихаттады, Бұл бағыт елде елеулі қарсылыққа ұшырады, Сол жағдайда Голощекин Сталинге хат жолдап, елдегі жағдайды жасап берді, Сталин жауап ретінде Голощекинге сіз жасаған жоспарыңыз бірден-бір дұрыс саясат деп ойлаймын деген жауап алды, Бұл Голощекин үшін өз идеясын жүзеге асыруға мүмкіндік туды, Кіші Қазан идеясының негізгі бағыты 2 топақ бөлінді, 1 Елдегі өнеркәсіп саласын ұсақ және орташа деңгейге бағыттап, дамыту, 2 Елді шикізат аймағына айналдыру, Ірі саяси кайраткер және экономист Смағұл Сәдуақасов Кіші Қазан бағытына қарсы шығып, өз идеясын ұсынды 1 Өнеркәсіпті шикізат көзіне жақындату, 2 Қазақстанды ірі өнеркәсіп еліне айналдыру, Индустрияландыру жолдары туралы пікірсайыс барысында кереғар көзқарастар қалыптасты, - Түйеден социализмге өту мүмкін емес, далада фабрикалар мен зауыттар салу шамадан тыс нәрсе, ұлттық өзіндік ерекшелікті жояды, Қазақтар отар болып келді және солай болып қалады - деп күйінішпен жазады Садуақасов, Қазақтандыру өндірісті қымбаттатып жібереді, Қазақтармен өнеркәсіп-қаржы жоспарын орындау мүмкін емес, Жергілікті мамандардың индустрияландыруды жүзеге асыру кезіндегі ұсыныстары ескерілмеді, Голощекин, Құрамысов бұларды - Сәдуақасов пен Мыңбаев және сыбайластары жергілікті ұлтшылдық көрініс деп бағалады, Кейбір экономистердің өндіргіш күштердің даму деңгейне, еңбек қорының дәрежесіне сәйкес келетін индустрияландыру қарқыны туралы шақыруларын ұлы державалық шовинизм көрінісі деп есептеді 1927ж партияның 15 съезінде ұжымдастыруға бағыт алынды. 1928ж 27 тамызда «бай шаруашылығын тәркілеу туралы» декрет қабылданды. Тәркілеуге 696 шаруашылықтар ұшырады. Оның 609 округында тұрудан аластатылды. 1929ж 2жартысында елдегі жағдай (РКФСР) сияқты Қазақстанда да колхоз құру қозғалысы басталды. 1925ж бастап Қазақ өлкесінің партия комитетінің 1 хатшысы – Голощекин болды. Ол «Кіші Қазан идеясын» ұсынды. Ерекшеліктері мен нәижесі: • 80мыңнан астам адамды қамтыған 372 көтеріліс болды. Ірі көтерілістер: Созақ, Бұқтырма, Қармақшы, Абралы, Қастек, Балқаш, Маңғыстау, Шұбартау. • 100мыңнан астам адам құғынға ұшыралы, қазақ ауылынан жаппай көшу болды. • 2,1 млн қазақ каза болды. • 1929-1930ж жұт • 1931-1932 ашаршылық • Қазақ халқының мәдени дәстүрлеріне келеңсіз көзқарас • 4,5 млн мал болды (ұжымдастыру қарсаңында 40,5 млн мал болды) • 1 млн 700 мың қазақ Қытай, Моңғолия, Иран мен Ауғанстан жеріне көшті. Қолдан жасалған ашаршылық нәтижесінде қазақ халықынң демографиясына үлкен зардабын тигізді. Ел жағдайы күннен күнге нашарлады. Ұжымдастыру науқанының келеңсіз сипатқа ие болуына байланысты қазақ зиялылары үкіметке хат жолдаған. 1923ж «бесеудің хаты»: Ғ. Мүсірепов, М. Ғатауллин, М. Дәулетқалиев, Е. Алтынбеков, Қ. Қуанышев Голощекинге жазды. 1933 ж Т. Рысқұлов Сталинге жазды. 31 мамыр – ашаршылық құрбандарын еске алу күні. 2012 ж 31 мамыр ашаршылық құрбандарына арнап монумент қойылды. 115.ХХ ғ. 20-30 жж. меншіктен айыруға және күштеп ұжымдастыруға қарсы халық наразылығы мен көтерілістер – ұлт-азаттық қозғалыстар жалғасы жүктеу/скачать 1,03 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|