Жоспар: • Бұлшықеттердің физиологиялық
жүктеу/скачать 4,32 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Шапшаң әрекетгі
- III. Сандық жағынан, олар
- I. Еттің жиырылуы белгілі бір жағдайға (тәуелділігіне) байланысты: - изометриялық режим; - изотониялық режим. II. Тұрас организмде, олар
| Баяу әрекетті, немесе
тонустық , талшықтардың түсі қызыл, диаметрі жіңішке, тотықтырғыш ферменттерінің белсенділігі жоғары және олардың құрамында миоглобин көп, гликоген аз жинақталады. Шапшаң әрекетгі еттер белгілі мерзім ішінде АТФ-ті көп жұмсайды және тонустық жиырылу кезінде қуатты аз сақтайды. Сондықтан статикалық жүмыс атқарылғанда (мысалы, дененің кеңістіклері жағдайын сақтау үшін) организм негізінен баяу өрекеті қызыл талшықтарды, ал жылдам қимыл атқару үшін шапшаң өрекеті ақ талшықтарды пайдаланады. Жиырылу жылдамдығына қарай ет талшықтары Қозуды өткізу жылдамдығы: -көлденең жолақты қаңқа еті – 3,5-14 м/сек; -көлденең жолақты жүрек еті – 0,9-1м/сек; -бірыңғай салалы еттері– 0,5мм - 5-10см/сек. III. Сандық жағынан, олар: - бұлшықеттің дара жиырылуы; - жинақы бұлшықет жиырылуы: а) шала жинақталу;б) толық жинақталу. - тетанус (немесе сіреспе): а) тісті тетанус; б) тегіс (жайпақ) тетанус. Бұлшықеттің жиырылу түрлері I. Еттің жиырылуы белгілі бір жағдайға (тәуелділігіне) байланысты: - изометриялық режим; - изотониялық режим. II. Тұрас организмде, олар: - изометриялық жиырылу (ұзындығы өзгермейді); - концентрлік жиырылу (ет қысқарады); - эксцентрлік (немесе ауксотониялық режим) жиырылу (ұзындығы және кернеуі өзгереді). Бұлшық еттің ширығу деңгейі мен ұзындығын өзгерте жиырылуы. Қимыл әрекет үстінде еттер ауксотониялық жиырылу жағдайында болады, бірақ онда не изотониялық, не изометриялық изотонияалық изометриялы қ ауксотониялы қ Бұл жиырылу кезінде бұлшық еттің ширығуы арта түседі (күш генерацияланады), бipaқ оның екі жағы да сүйекке фиксациялануына байланысты, бұлшық ет қысқара алмайды (бұндай жағдай бұлшық ет ауыр салмақты көтеру кезінде байқалуы мүмкін). Изотониялық жиырылу кезінде алдымен бұлшық ет ширығады ауыр жүкті көтере алатындай болып, сосын бұлшық ет қысқарады, немесе жиырылады, өзінің ұзындығын қысқартады. Бұлшық ет жиырылуы Бұлшықеттердің изометриялық жағдайда жиырылуын тіркеу кезінде 6ipiншi кезеңде бұлшық еттің ширығуы болса, екінші кезеңде ол бастапқы жағдайға қайтып келуі байқалады. Изотониялық жағдайды тіркеу кезінде бірінші кезеңде бұлшық еттің қысқаруы, екінші кезеңде бұлшық еттің ұзаруымен сипатталады. Осындай дара жиырылу кезінде бұлшық ет ұзақ уақыт бойында қажымай жұмыс істей алады. Дара жиырылу Даражиырылу бұлшық eттi қоздыра алатындай дара тітіркендіргіш әсер еткенде пайда болады.Бұндай жиырылудың екі кезеңін ажыратады: 1.бұлшық еттің ширығу дамуы кезеңі немесе қысқаруы. 2. босаңсу немесе ұзару кезеңі. Қаңқа еттерінің әрекет потенциалы, сондай-ақ қозғыштық қабілетінің абсолюттік және салыстырмалы рефрактерлік кезеңдері өте қысқа болады. Сондақтан ет жиырылған сәтте оны одан әрі жиі-жиі тітіркендірсе оларға жауап бере береді. Бірнеше жиырылу жинақталады да жиырылу серпіні күшейеді. Шала жинақталу Толық жинақталу Жиі тітіркендірген сәтте әрбір тітіркеніс етке жиырылған кезде тисе, ет босаңсымастан одан әрі қарай жиырылып, оның жиырылу дәрежесі күшейе түседі. Тітіркендіргіш ет босаңси бастаған кезде тисе, ет солған жерінен бастап қайта жиырылып бұрыңғыдан да күшті жиырылады Демек, жиі-жиі тітіркендірсе, ет ұзақ және күштірек жиырылады, яғни сіреседі. Мұны тетанус деп атайды. |