Лекци Кіріспе
Математикадан олимпиада жүргізу
жүктеу/скачать 31,44 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Олимпиадалық дайындықты бастау кезеңі — олимпиада және жоспар
- Олимпиадалық дайындықты бастау кезеңі, сынып аралық байланыс
- Бірінші жағдайда
- Екінші жағдайда
- Үшінші жағынан үлкен ерекшелігі
| 2.Математикадан олимпиада жүргізу
Пәндік олимпиадалар. Олимпиадалар – білім жарыстырудың өзіндік ерекшелігі бар бір түрі, оқушылардың сабақтағы және сабақтан тыс уақыттағы жұмыстарының нәтижесі. Егер сабақ – оқу-тәрбие жұмысының негізгі бір формасы болса және оның мазмұны оқу бағдарламасымен анықталса, ал олимпиада оқушыларды сыныптан тыс, қосымша жұмысқа тартатын және оқушылардың ғылыми-көпшілікке арналған әдебиеттерді, анықтамалықтарды өз бетінше оқуға иетермелейтін әсерлі тәсілдің бірі. Кез келген деңгейдегі олимпиада оқушының отбасында, мұғалімдер ортасында және сыныптастары арасында мойындаушылыққа қол жеткізуіне мүмкіндік беретін жағдай. Олимпиадаға тиімді дайындау үшін ол бір реттік шара ретінде ғана өткізілмеуі керек. Олимпиадаға дайындау жүйелі жүргізілуі керек.Оқушыларды олимпиадаға дайындаудың түрлі әдістемелік тәсілдері бар. Олимпиада оқушының өзінің қандай екенін көрсете алатын, потенциалды мүмкіндіктерін ашатын әлеуметтік-психологиялық шарттарды жасайды. Пән олимпиада – ғылымның алғашқы басқышы, баланса на сына ғылымның алғашқы ізденістерін қалыптастырып, болашақ ғалымдарды баулитын, ғылымға еркін бойлайтын жастар қосынын қалыптастыратын ең үлкен және ең тамаша бағдарламалық бәсеке. Пән олимпиада сына дайындық, адамның мидың ең жоғары қабылдау кезеңінде басталтындықтан, ол оқушылардың логикалық ойлау форма сын дамытып қана қоймай, ғылымға денег көзқарасын қалыптастырып, болашақ бағдарын айқындайтын тамаша ғылыми ізденіс. Егер запалы және жүйелі дайындық жүргізілсе, баланың ми клеткалары запалы қозғалысқа келіп, оқушының алғырлығы арта түсетіні ғылымда дәлелденіп каледі. Сапалы әрі жүйелі дайындық тек баланың ғылымға ғана көзқарасын қалыптастырып қоймай, болашаққа денег нық сенімін орнатып, өзіне денег сенімін нығайтып, биік мақсаттар қоя алтын тұлға тәрбиелеудегі тамаша дағды. Бастысы, жүйелі дайындық және тынымсыз еңбек пәндік олимпиаданың шыңын бағындыруға қажетті ең негізгі критерий. Сол дайындықтың жүйесін басқыштарға бөле қарап, ұйымдастыру жолына үңіліп көрелік. Басқа дамыған және даму үстіндегі, ғылыммен, техника мен әлемді таңқалдырып жүрген елдердегі пән олимпиада ларын өзіміздің елмен салыстыра үңіліп, артық-кемін таразыға тартып көрелік.. Ғылым – бұл күннің экономикасының негізгі өндіргіш күші. Әлемнің дамыған елдерінің барлығы ғылым техника сына басты назар аударуда. Әлемнің ең дамыған мемлекеттері АҚШ, Германия, Жапония – бәрі бұл күні ғылымдағы жетістіктерімен, өндіріске түскен ғылыми жаңалықтарының арқасында әлемді пузына қаратып отыр. Ал, пәндік олимпиадалар ең алғаш рет әр елде әр түрлі атпен өте бастағалы ғасырдан астам уақытқа таяды. Мысалы: Германия, Франция секілді Еуропадағы біраз мемлекетте ғылым бәсекесі деп атласа, Ал, Қытай, Жапония, Кория секілді елдерде «Зейін бәсекесі» денег атпен өткізілген. Пән олимпиада ларына баса мән беру екінші дүниежүзілік соғыстан кейін ғылым мен техникаға мән берген барлық елдерде бастарды. ХХ ғасырдың ортасында АҚШ «Жас ғалымдар олимпиадасы» денег атпен алғаш рет Республика деңгейінде пән олимпиада сын ұйымдастырды. Кеңестік кезеңде 1974 жилы алғаш рет бүкіл Кеңестік олимпиадалар ұйымдастырыла бастаған. Алайда, бұл – саяси және кейбір территориялық алшақтық жағдайына байланысты елімізге бірен-саран болмаса, аса көп олимпиада жеңімпаздарын шығаруға әсер етпеді. Еліміз тәуелсіздігін жариялағаннан кейін ғана ұлттық ғылым көкжиегінің кеңеюіне байланысты, облыстық, республикалық деңгейдегі пән олимпиада ларын ұйымдастыру қолға алина баста ты. Елімізде алғаш рет 1992 жилы Қызылорда қаласында бес пәннен Республикалық пән олимпиадасы өткізіліп, Республикалық жеңімпаздар тәуелсіз Қазақстанның дипломдарымен марапатталды. Елімізде оқушылар арасындағы басты ғылым бәсекесі ретінде он пәннен Республикалық пән олимпиадасы өткізіледі. Ал, Халықаралық пән олимпиада сына жеті пәннен Қазақстан құрамасы қатысып каледі. Солардың бірі өткен жилы Астана қаласы Назарбаев университетінде 48 – халықаралық физика пәні олимпиадасы өткізіліп, еліміздің құрамасы қатысқан сексеннен астам мемлекеттің үздік он құраманың бірі болып, сегізінші орыннан көрінді. Бұл еліміздегі ғылымның қарқындап дамып кале жатқандығының бейнесі. Ертедегі Грецияда б.д.д 776 жилы қалыптасқан олимпиадалар тек түрлі спорттық жарыстарды ғана біріктіріп қоймаған, сонымен қатар өнер байқауларын да біріктірген. Тапсырмаларды орындау бойынша ұйымдастырылған байқаулар да олимпиада деп аталған. Тарихта ақыл ой жарыстарының барлығы седан бері белгілі болып каледі. Ерте Өрлеу дәуірінде Италида математикалық турнирлар кең көлемде таралған. Олипиадалық қозғалыстардың қалыптасуы мен дамуына, оларды ұйымдастыру мен өткізу әдістемелерін жасауда зорь үлес қосқан ғалымдар: П.С.Александров, В.Г.Болтянский, А.Л.Брудно, Б.Н.Делоне, Ю.С.Ильяшенко, В.Ф. Каган, П.Л. Капица, Л.И. Каплан, М.Клайн, СМ.Козел, А.Н.Колмогоров, Н.Н.Константинов, М.А.Лаврентьев, Л.А. Люстерник, А.И. Маркушевич, И.С.Петраков, Д.Пойя, СЕ. Рукшин, АЛ.Савин, И.Ш. Слободецвий, В.И. Смирнов, СЛ. Соболев, В.Н, Сойфер, В.М. Тихомиров; А.Л.Тоом, Д.В. Фомин, Д.Шклярский, Л.Г. Шнирельман, И.М. Яглом және т.б. Ұлы Отан соғысына дейін олимпиадалар жыл сайын өткізіліп тұрды да жалпы халықтық мойындаушылыққа ие болды. Соғыс жылдары Ашхабадта және Казанда, 1946 жылдан бастап Киевте, одна кейін Волгада, Смоленскіде, Иркутскіде, Саратовта, Минскіде өткізілген. Түрлі білімдер салаты мамандарының дайындаған жұмыстары барлық елдерде жаратылыстану ғылыми циклдері пәндері бойынща олимпиадаларды өткізуге жақсы жағдай фасады. Совет Одағы кезінде математикалық олимпиадалармен қатар астрономиялық, физикалық, химиялық, биологиялық, географиялық және т.б. олимпиадалар өткізіле баста ты. «Ірі» олимпиадалар құрылымы одна әрі сатылана түсті: республикалық және Бүкілодақтық пәндіколимпиадалар, ал үлкен қалалар ішінде аудандық сатылары ұйымдастырыла бастады. Соңғы жылдары түрлі пәндік олимпиадалардың міндеттері артқан: оқытудың міндетті нәтижесін бақылаушы; оқушыларды тиісті білім беру аясында оқыту форматы; оқушылардың ақыл ойын, шығармашылықтарын дамытушы форма; ақыл-ойы жоғары дәрежеде дамыған оқушыларды анықтау; оқушылардың кәсіби бейімділіктері мен қабілеттерін айқындау мен үйлестіруші; ЖОО емтихансыз қабылданатын оқушыларды таңдау форматы ретінде және т.б. Пәндік олимпиадалардың оқу үдерісіндегі негізгі роліне зерттеушілер түрліше анықтама береді. Ол туралы көзқарастар үш түрлі: -білім беру сапасын сырттай бақылау форма сының элементі; -тайнымдық ойын түрі; -оқушы тұлғасын дамыту тәсілі, яғни оқушылардың шығармашылығын, дарындылығын арттыруға ықпал ететін оқыту тәсілдерінің бірі. Зерттеушілер өздерінің еңбектерінде оқушыларды пәнге қатысты дайындықтарын арттырудың біршама маңызды құралдарының бірі ретінде пәндік олимпиадаларды этап көрсетеді. Оқушылардың пәндік олимпиада лары қазіргі мектеп жағдайында олардың оқу мотивация сын қалыптастыруға, оқушылардың тайнымдық белсенділіктерін көтеретін, шығармашылықтарын дамытуға, пән бойынша білімдерін кеңейтуге ықпал етуші құрал. Ең бірінші олимпиадалар біршама қиынырақ тапсырмаларды шешу қабілеттерін дамытуға мүмкіндік береді. Дарынды балалармен жұмыстың бір форматы ретінде пәндік олимпиадалар қазіргі уақытта оқушылардың тек пәнге бейімділіктері мен қабілеттерін айқындауға бағытталған емс, сонымен қатар барлық оқу процесінің мазмұны мен оқыту технологиясын жетілдіруге бағытталған сыныптан тыс жұмыстың болашағы бар түрлерінің бірі болып отыр. Зерттеушілердің тұжырымдауы бойынша олимпиада оқушының өзінің қандай екенін көрсете алтын, потенциалды мүмкіндіктерін ашатын әлеуметтік-психологиялық шарттарды жасайды. Пән олимпиадаларының елдің ертеңіне тигізер мол пайдасын сараптасақ: Ең әуелі, пән олимпиадасы елдегі дарынды балаларды анықтаудың, оларды ғылым жолына бағыттауда баламасыз жаба. Себебі, дарынды балаларды анықтау және оларды ғылымға тарту елдің ертеңіне іргетас қалау денег сөз. Дарынды тұлғаларды олимпиадаларға дайындауда олимпиадалық есептер, логикалық тапсырмалар, күрделенген олимпиадалық сұрақтар бала дарынының өсуіне, логикасының артуына үлкен септігін тигізіп, баланы мұқияттылық пен еңбекқорлыққа тәрбиелейді. Бұл өз кезегінде, елдің интелектуальдік деңгейіне себілген тыңайтқыштың рөлін атқармақ. Екіншіден, пән олимпиада ларына дайындау балалардың ғылым жолына түсуіне көмек жасап, елдің болашақ ғылыми базасын қалыптастыруға тың үлес қосады. Үшіншіден, логикасы дамыған, ғылыми көзқарасы сауатты жастардың ғылыми жаңалықтар ашу мүмкіндігі өте жоғары. Төртіншіден,, пән олимпиада лары ұстаздардың деңгейін арттырып, ұстаздар қосынын сапаландырады. Себебі, пән олимпиада ларына шәкірт тәрбиелеу ұстаздардың күнделікті бір ізді сабақ беру ден құтылдырып, жаңа ізденіске жетелейді. Оқушының пән олимпиада сындағы деңгейі жоғарылаған сайын сәйкесті түрде ұстаздың да деңгейі жоғарылай түседі. 2. Математикадан олимпиада жүргізу Олимпиадалық дайындықты бастау кезеңі — олимпиада және жоспар: Олимпиадаға оқушыны таңдап, команданы жасақтап алғаннан кейін табысқа жететін мықты жоспар жасау. Жүйесіз, жоспарсыз жұмыстан ешқашанда нәтиже шықпайды. Сол себепті олимпиадалық дайындықта оқушы уақытымен пәннің тереңдеу негізіне жоспар бекітілуі керек. Ол жоспар әр апта немесе айында бір қорытындыланып, пысықталып, толықтырылып отыруы шарт. Осындайда ұлы Абайдың: «Егер де есті кісілердің қатарында болғың келсе, күнінде бір мәртебе, болмаса жұмасында бір, ең болмаса айында бір, өзіңнен-өзің есеп ал», — дегені еске түседі. Бастысы, жүйелі дайындық және тынымсыз еңбек– пәндік олимпиаданың шыңын бағындыруға қажетті ең негізгі критерий. Сол үшін әр сыныпты жүйеге түсіре еңбектену бәрімізге таптырмас болашақ сыйлары анық. Кез келген олимпиадаға дайындық мектептің оқу бағдарламасынан тысқары қосымша білім алу болғандықтан, ол өте жоғары мотивациямен өз бетінше жұмыс істеуді қажет етеді. Көптеген талапты балалар өз бетінше оқып-ақ үлкен табыстарға жетеді. Ол үшін оларды қажетті оқу құралдарымен қамтамасыз ету қажет. Сондықтан бағдарламаға қоса ұсынылатын әдебиеттердің үлкен тізімін жасап алған жөн. Оларды жаңа шыққан оқулықтар мен оқу құралдарының тізімімен толықтырып отырған жөн. Олимпиадалық дайындықты бастау кезеңі, сынып аралық байланыс Пән олимпиадасына дайындауда сыныпаралық байланысты екі түрлі жақтан ескерген дұрыс. Біріншіден, сыныптан сыныпқа тереңдете білім беріп, талапты күшейтіп отыру қажет болса, екіншіден, жоғары сынып оқушысының өзінен төмен сынып оқушысына жетекшілік жасауы. Бірінші жағдайда, біз жоғарыда ұсынған бағдарлама барысындағы сыныптар арасындағы ортақ байланыстан да көрініп тұрғандай, сынып арасында ұқсас тақырыпты бірге қарастыруға болады, сонымен бірге жаратылыстық ғылымдардағы оңайдан күрделіге бағытталу қағидасын ескеріп, төменгі сынып мазмұнын толық меңгерту үшін де сыныпты біріктіре дайындау керек. Бұл — уақытты ұтымды пайдаланудың тамаша жолы. Екінші жағдайда, үлкен сыныптың оқушылары немесе белгілі жетістікке жете бастаған оқушылардың жаңа бастаған немесе өзінен білімі төмен оқушыларды жетектеуі екі тараптағы оқушыға да үлкен пайда әкеледі. Әрі мұғалімге де үлкен көмек. Себебі, жетектеуші оқушы өзі басқаларға үйрету барысында өзі білімін пысықтайды, әрі өзінің кемшін тұстарын байқайды, сол арқылы өзінің ізденісін тереңдетуге, жетік меңгермеген тақырыбын қайталай түсінуге үлкен мүмкіндік алады. Ал, жаңа бастаған оқушының өзіне тең тұсы сабақ беру барысында, қорықпай сұрақ қояды әрі бірге талпыныс жасайды. Сонымен бірге, бұл жаңа бастаған оқушы мен алдағы оқушы арасында достық қалыптастырып, бірлікте іздену дағдысын қалыптастырады және ізденушілерге үлкен мотивация береді. Үшінші жағынан үлкен ерекшелігі, мұғалімге уақыт үнемдеп, уақытты ұтымды пайдаланып, оқушылардың деңгейін тез көтеруіне мүмкіндік болса, сонымен бірге, болашақ олимпиада жеңімпаздарын дайындап шығаратын тренерлердің қалыптасуына жол ашады. Олимпиада негіздік білімнің тереңдетілген, логика мен ғылымилыққа негізделген дарынды балаларға арналған ғылым бағыты болғандықтан, олимпиадалық дайындық барысында оқушыларға негіздік білімді дұрыс беруге баса мән берген жөн. Негіздік білімнің дұрыс берілуі оқушылардың қызығушылығын арттырумен бірге олимпиада барысында жүйелілік пен бірізділікті сақтауға үлкен септігі тиеді. Сонымен бірге, оқушыға негіздік білім дұрыс берілмесе, олимпиадалық есептерді шығару барысында үнемі қиыншылықтарға тап болады да, оқушының беті қайту немесе пәнге деген қызығушылығы нашарлау сияқты құбылыстар жиі орын алады. Негіздік білімді беру барысында мектептің оқу бағдарламасы мен олимпиадалық жоспардағы бағдарламаны негіз етіп, қарапайымнан күрделіге өту қағидасы бойынша берген жөн. Негіздік білімді беру барысында кейбір олимпиадада ескермейтін ұсақ түйіндерге де мән берген жөн, бұл оқушыны ұқыптылық пен сабырлылыққа тәрбиелеп, олимпиадалық жұмыстарды орындау барысында және болашақ ғылым жолына түскенде үлкен септігі тиеді. Ұстаздың өзіндік жұмысы. Ұлт ұстазы Байтұрсынұлы Ахметтің сөзімен айтсақ, бір білікті ұстаз — бір қауым жұрттың сөзін айтар ақылшы. Ал, дарынды баламен жұмыс істеуде ұстаз өзін күн сайын жетілдіріп, күн сайын дамытып отыруы шарт. Бұдан басқа, олимпиадалық дайындықта ұстаз шәкірт білімін жетілдіру барысында өзінің өзіндік білімін үздіксіз көтеріп отырады. Олимпиадалық дайындықта ұстаз ескеретін түйін, бейне ат бапкеріндей өз шәкіртінің әр қадам алысын зерттеп, кемшілігін, қалған түйіндерін толықтырып отыруы шарт. Оқушыға үздіксіз жүктеме дайындаумен бірге, оқушының әр тақырыпты меңгеруіне сараптама жасап, оқушының қиын тақырыптарға келгенде, тоқырап қалмауының, оңай тақырыптарға келгенде, жеңіл қарап ұсақ түйіндерді ескермей қалуының алдын алу керек. Екіншіден, ұстаздың өзіндік бір жұмысы аудандық деңгейден халықаралық деңгей аралығындағы кез-келген олимпиадаларды зерттеп, олардан оза шыққан шәкірттердің жолын зерттеп, өз шәкірттеріне үздіксіз жол нұсқап отыруы шарт. Бұрынғы жылдары үлкен жетістікке жеткен оқушыларды стимул етіп көрсетіп, оқушыға үздіксіз мотивация беріп отыруы шарт. жүктеу/скачать 31,44 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|