Лекция жинағы Шымкент, 023 лекция
Тұлғааралық қарым-қатынас, өзара әректтесу,тұлғааралық қабылдау
жүктеу/скачать 5,68 Mb. Pdf көрінісі
|
|
Тұлғааралық қарым-қатынас, өзара әректтесу,тұлғааралық қабылдау туралы түсінік. Қазіргі психологияда қарым-қатынас «өзара әрекеттесу» ұғымының синонимі ретінде қарастырылып, табиғи және әлеуметтік құбылыстардың әртүрлілігін сипаттауда қолданылуда. С.И.Ожеговтың сөздігінде өзара әрекеттестік - бұл екі жақты да қамтитын екі құбылыстың өзара байланысы деп түсіндірілген. Өзара әрекеттестік субьектілердің бір- біріне жанама және тікеліндеей әсер етуінің нәтижесінде адамдардың бір- біріне өзара қарым-қатынасын қалыптастырушы үрдіс. В.А.Петровскийдің тұжырымдауынша, «адам қандай да бір әрекетті жүзеге асыруда өзге адамдардың белгілі бір байланыс жүйесіне обьективті түрде енеді.» Сонымен кез-келген әрекеттестіктің мазмұны байланыс ауысын (ақпаратпен, заттармен, әрекетпен алмасу) және өзара әсер ету болып табылады. Өзара әрекеттесу аймағындағы қарым-қатынас ұғымының мәні қандай? Қарым-қатынас бұл адамдардың біріккен әрекетіндегі қажеттіліктен көрінетін адамдар арасындағы байланысты орнату және дамыту үрдісі. Қарым-қатынастың құрылымына мынадай компоненттер енеді: Субьектілер арасындағы, топтағы және ұйымдағы қызметкерлер арасындағы ақпаратпен алмасу; Қарым-қатынастың субьектілері енгізілген іс әрекеттің біріккен стратегиясын жасау; Жоспарланған міндеттерді шешудегі адамдардың бірін-бірі қабылдауы, түсінуі; «Қарым-қатынас», «әлеуметтік қарым-қатынас», «тұлғааралық қарым- қатынас ұғымдарын ажырату қажеттілігі туындайды. Бұл ұғымдар өзара байланысты болғанымен, олардың жеке ерекшеліктері бар. Қарым-қатынас адамның әлеуметттік ортамен және топ ішіндегі тұлғаарлық қатынастары жүйесіндегі біріккен өмірлік әрекеттерін сипаттайды. Әлеуметтік қарым-қатынас - адамдардың тұлға ретінде емес әлеуметтік ортаның өкілі ретінде қарым-қатынасқа енуімен сипатталады. Тұлғааралық қарым-қатынас – бұл адамдардың әрекетіндіге және қарым- қатынасындағы өзара байланыстың сипаты мен тәсілінен көрінетін субъективті байланыстар. Ол адамдардың іскери және эмоционалды бағалауларының негізінде адамның бірін-бірі танып, білуі арқылы қалыптасады. Сонымен адамдар арасындағы қарым-қатынас тұлғалардың ортақ әрекетте дамуын қамтамасыз ететін біріккен әрекет. Тұлғааралық әрекеттестік тұлғааралық қарым-қатынастың сипатын анықтайтын әрекеттесушілердің үйлесімділігін және сәйкестігін көрсетеді. Әрекеттесушілердің бірін - бірі қанағаттандыруын көрсетіп, үйлесімділік пен біріккен әрекетті жемісті орындауды сипаттайтын келісімділік шынайы тұлғаарлық байланыстың болуын дәлеледейді. Байланыс өзара әрекеттестіктің негізгі формасы болып есептеледі. Ол кейде қарым-қатынас аймағына өтуі де өтпеуі де мүмкін. Тұлғааралық қарым-қатынстың екі міндеті бар: Бақылаушы үшін-бұл адамдардың арасындағы болып жатқан жағдайларды түсіндіру болса, әрекеттесуші тұлғалар үшін өзіндік қарым - қатынысты қалыптастырып, мінез-құлықтың тәсілдерін таңдау мүмкіндігі болып табылады. Тұлғааралық қарым-қатынасты зерттеуге педагогика мен психологияда ерекше назар аударылды. Ең алғаш рет тұлғаның субъективті қарым – қатынас категориясын А.Ф.Лазурский жасаған болатын. Одан кейін қарым- қатынастың түрлерін және формаларын терең зерттеп, теориялық негізде анықтама берген кеңес психологы Владимир Николаевич Мясищев тұлға қарым-қатынасының тұжырымдамасын жасады. Ол тұлғааралық қарым - қатынасты «адамның қарым-қатынасы оның түрлі әрекеттерінен, сыртқы әсерлерге жауап қайтаруынан және ұйымдастыруынан көрінетін объективті шындықтың түрлі жақтарымен психологиялық байланысына негізделген таңдаулы, саналы әрекетті сипаттайды» деп көрсетті. Қарым-қатынас ұғымы өте күрделі болып табылады. Оны «қарым-қатынас» терминінің саналуандығынан көруге болады. Көп жағдайда «қарым-қатынас» ұғымына синоним ретінде «тұлғааралық әрекеттестік», «тұлғааралық қарым-қатынас» ұғымдары қолданылады. Бұл ұғымдар өзіндік ерекшеліктерімен сипатталады. Бұл категориялардың негізгі мазмұны адамдар арасындағы қарым-қатынас болып табылады. жүктеу/скачать 5,68 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|