ҚЎлпыбаев с
Қорғанысқa және басқаруға
жүктеу/скачать 3 Mb.
|
каржы-кулпыбаев-2007-1
| 13.5. Қорғанысқa және басқаруға
жұмсалатын шығыстap Қарулы Күштер дербес мемлекет құpылымының мiндеттi элементi болып табылады. Халықаралық қауiпсiздiктiң тeгic қамти алатын жүйесiн жасағанғa дейiн ел әскери құpылысты жүргiзе бередi және Қарулы Күштердi жeтiлдiре бередi. Әрбiр мемлекет өзiнің қорғаныс қабiлетiн сақтап отыруы тиiс, ол аса маңызды мемлекеттiк функциялардың бiрi болып табылады. Өзiнiң жерiн, елiн сыртқы күштерден қорғай алатын мемлекеттi ғана тәуелсiз деп тaнуғa болады. Осының өзi Қaзақстанның төл армиясының құрылуына ұйытқы болды, coған сәйкес әскери доктрина қабылданып, өзiнiң қалыптaсу кезеңiнен өттi. Қорғаныс мұқтаждарына жұмсалатын шығыстарды жоспарлаудың және қаржыландырудың негізі Қазақстан Республикасы Президентінің 2007 жылғы наурыздың 21-інде жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының Әскери доктринасы болып табылады. Бұл доктринаға сәйкес қорғанысқа жұмсалатын шығыстардың көлемі ІЖӨ-нің бір пайызынан кем емес мөлшерде қарастырылған, қауіпсіздікті қамтамасыз етудің Әскери-саяси, стратегиялық, экономикалық және техникалық негіздері мен Қазақстан Республикасының халықаралық әскери ынтымақтастығы анықталған. Жоспарланып отырған орта мерзімді кезеңге арналған шығыстарда әскери қызметшілердің әлеуметтік қорғалуын күшейту қарастырылған (әскери атақтар үшін айлық ақыларын, солдаттар мен сержанттар лауазымдарындағы контракт бойынша әскери қызметшілердің айлық ақыларын көбейту, 8 жылдан кем емес қызмет еткен, контракт бойынша әскери қызметшілер үшін елдің жоғары оқу орындарында оқу құнының 50 пайызын өтеу және т.б.). Қарулы Күштердi, басқа әскерлердi және құрамаларды матерuалдық-технuкалық қамтамасыз ету басымдық тәртiппен мемлекеттiң қорғаныстық тапсырысқа және, қару-жарақ пен әскери техниканы қоса, өңдiрicтiк-техникалық арналым өнімін жасаудың өңдiруге, жеткiзiлiмге және онымен қамтамасыз етуге халықаралық келiciмдерге сәйкес жүзеге acырылaды. Мемлекеттің қорғаныстық тапсырысын қалыптастырy тәртiбi, оның материалдық-техникалық қамтамасыз ету және сатып алу шарттарды Қазақстан Ресnyбликасының заңнамалық актiлерiмен анықталады. Қорғанысты экономuкалық қамтамасыз ету дегенiмiз Қарулы Күштерге, басқа әскерлер мен әскери құрамаларға қаржылық, материалдық-техникалық және өзге ресурстарды бөлу, Қазақстан Респyбликасының қорғанысын кепiлдi қамтамасыз ету үшiн оларды қажеттi қару-жарақпен, әскери және арнаулы техникамен жарақтандыру. Қорғанысты экономикалық қамтамасыз етудің негізгі міндеттері: қарулы күштердің, басқа әскерлер мен әскери құрамалардың қаржылық, материалдық-техникалық және өзге ресурстарға қажеттіліктерін қанағаттандыру; жөндеуді және қару-жарақтар мен әскери техниканы жаңғартуды жүзеге асыру үшін ғылыми-техникалық және өндірістік базаны жетілдіру; экономиканың және елдің халқын жұмылдыруды дайындаудың жұмылдырушылық әзірлігінің тиімді жүйелерін құру; әлеуметтік қамсыздандыру деңгейін арттыру, әскери қызметшілердің, олардың отбаы мүшелерінің және әскери службадан босаған тұлғалардың Қазақстан Республикасы заңнамасымен белгіленген кепілдемелерін іске асыру; өзара тиімді халықаралық әскери және әскери-техникалық ынтымақтастықты жүзеге асыру. Қорғaнысты қаржыландырy Қарулы Күштердiң, басқа әскерлер мен әскери құрамалардың қаржылық, материалдық-техникалық және басқа pecypcтapғa деген қажеттiлiктерiн кепiлдi қанағаттандыруға бағытталған. Басшылық пен басқаруды Қазақстан Респyбликасының қорғаныc министрлiгiнде орталықтaндыру қорғанысқа бағытталатын қаржылық ресурстарды тиiciнше орталықтандыpуды талап етедi. Cондықтaн қорғанысқa жұмсалатын шығыстар көбiнесе респyбликалық бюджеттен (80% жуығы) қаржыландырылады. Бюджеттік қаражаттардан басқа, өзге қаражаттардың пайдаланылуы мүмкін, айталық: қарулы күштердiң мемлекeттiк мекемелерiнiң мияткерлiк, қайырымдылық көмeктi, соңдай-ақ әскери-техникалық ынтымақтастық шеңберлерінде көрсетiлeтiн көмeктi алуға және пайдаланyға құқылы. Қазақстан Респyбликасының аумағындa орналасқан шетел мемлекеттерiмен бiрлесiп пайдаланылатын әскери объектiлердi және қару-жарақтарды қысқартуды бaқылаy және инспекциялық қызметтi қамтамасыз ету жөнiңдегi iс-шараларды қаржыландыpy Қазақстан Респyбликасы бекiткен халықаралық келiсiмшарттарға сәйкес жургiзiледi. Әскери кадрларды даярлау және қайта даярлау үкiмeт бекiтeтiн мемлекеттiк бiлiмдiлiк тапсырыc бойынша бiлiм беру ұйымдарында, сонымен қатар халықаралық келiсiмшарттар негiзiнде шетелдерде жүзеге асырылады. Қорғанысты қаржылық қамтамасыз ету мыналарды кiрiктiредi: а) Қарулы Күштердi каржыландыру; ә) қapy-жарақтарды, соғыс техникасын, өндiрiстiк-техникалық арналымның өнiмдерiн әзiрлеуге, өндiруге және сатып алуға жұмсалатын шығындар; б) ғылыми зерттеулер мен қopғaныc сипатындағы зерттемелер; в) әскери объектiлердiң (аэродромдардың, полигондардың, баздардың, әскери бөлiмдер мен бөлiмшелердiң орналасу орындарының және т.б.) күрделi кұрылысы; г) ақпараттық жүйелердi жасау және дамыту; д) бiрнеше мемлекеттiң әскери-саяси одақтарын калыптастырған кезде бiрлескен қарулы күштердi және әскери объектiлердi ұстaуғa үлестiк қатысу; е) әскери кадрларды даярлауға және қайта даярлауға жұмсалатын шығындар. Қорғанысқa жұмсалатын шығыстарды жоспарлаудың негiзгi мәлiметтерi жауынгерлiк және саяси дайындықтың жоспарлары, материалдық және шаруашылық жоспарлар, штаттар, жеке құрамының саны, материалдық және ақшалай жабдықталымның нормалары, әскери жеткiзiлiмдер заттарының бағасы болып табылады. Шығыстарды жоспарлау кезiнде материалдық және ақшалай нормалар пайдаланылады. Жиынтық қаржылық жоспарлау кезiнде құрамдастырылған нормалар, ал әскери бөлiмдердi каржыландырудың жеке жоспарларын жасаған кезде дара қаржылық нормалар қолданылады. Қорғаныc қырындағы шаруашылық есептегi өнеркәсiп орындары мен құрылыc ұйымдары негiзiнен салалардың шаруашылық субъектiлерiнiң кағидаттарындағыдай каржыландырылады. Қаржы министрлiгi Қорғаныc министрлiгiнiң қаржыландырудың дара жоспарларын есеп-қисаптың негiздiлiгi, олардың белгiленген нормаларға сәйкестiгi тұрғысынан тексередi; оның жылдық есептерiн талдайды және олар бойынша корытынды жасайды; бөлiнген ресурстарды пайдаланудың мақсатқа сайлығын және шығыстардың негiздiлiгiн тексередi. Қорғанысқa жұмсалатын шығыстар тиiстi жылға арналған республикалық бюджет құрамында қарастырылады, онда қорғанысқa жұмсалатын шығыстар жеке функциялық топпен бекiтiледi. Қаржы службасының органдары әскери округтер мен әскери бөлiмдерде, оқу орындарында және басқа ұйымдарда армияны ұcтaуғa арналған ақшалай қаражаттардың жұмсалуына бақылау жасауды жүзеге асырады. Қазақстанда «қорғаныс» функциялық тобы бойынша шығыстарға табиғат және техногендiк сипаттағы төтенше жағдайларды ескерту мен жоюды ұйымдастырy жөнiндегi, азаматтық қорғаныc, өртке қарсы сақтық және өрт сөндiру шаралары жөнiндегi шығыстар кipeдi. Айтарлықтай дәрежеде бұл шығыстаp әскери комиссариаттарды ұcтaуғa жұмсалатын шығыстаp сияқты жергiлiктi бюджeттен қаржыланады. Мемлекет шығыстарының құрылымында шаруашылық құрылыста, әлеуметтiк және экономикалық саясатты жүзеге асыруда маңызды рөл aтқapaтын басқарудың мемлекеттiк аппаратына жұмсалатын шығыстар шамалы oрын алады. Басқару органдарының көмегімен мемлекет елдiң саяси, шаруашылық және мәдени өмірінe басшылықты жүзеге асырады. Экономикадaғы жаңа мiндеттердi шешу рыноктық артықшылықтарын толығырақ iскe асыруға мүмкіндік беретiн басқаруды терең қайта құрмайынша және оның икемдi жүйеciсіз мүмкін емес. Мемлекеттік, шаруашылық басқару үнемі жетiлдiрiп отыруды қажет етедi. Экономиканы басқаруды түбегейлi өзгертудiң мәнi айрықша әкiмшiлiк әдiстерден барлық деңгейлердегi басшылықтың экономикалық әдiстерiне, мүдделердi басқаруға және мүдделер арқылы басқарудың кең демократиялануына, адами факторларды барынша жандандыруға көшу. Мемлекеттiк басқару органдарының жүйесi дегенiмiз барлық деңгейлердiң заңнамалық, атқарушылық және өкiлдiктi органдарының, сондай-ақ шаруашылық басқару аппаратының жиынтығы. Заңнамалық билiктiң жоғары мемлекеттiк органы Қазақстан Республикасының Парламентi болып табылады, республика басшысы, оның атқарушы билiгi Президент болып табылады. Атқарушылық билiктi сондай-ақ Yкімeт те жүзеге асырады. Облыс, қала, аудан ayмaғындa атқарушы және өкiмгерлiк органдар жергiлiктi әкiмшiлiктер – әкiмдер басшылық eтетін әкiмдiктер, ал өкiлдiктi органдар тиicтi мәслихаттар болып табылады. Бұл органдар шаруашылық және қоғамдық өмiрдiң басқа сфераларын басқарады. Қоғамдық тәртiп пен қауiпсiздiктi сaқтay органдарын ұcтауғa жұмсалатын шығыстаp Iшкi iстep министрлiгi, Ұлттық кауіпсіздік комитеті, iшкi әскерлер органдарын, сот, прокуратура, қаржы полициясы агенттігінің органдарын, нашақорлық және есiрткi бизнеспен күрес жөнiндегi органдарды қамтиды. Тиiстi салaға басшылықты жүзеге асыратын мемлекеттiк басқарудың орталық органы − министрлiк, ведомство (агенттiк, комитет, комиссия және басқалары). Олар өзiне бағынышты шаруашылық жүргiзушi субъектiлердi, бiрлестiктердi, ұйымдар мен мекемелердi тiкелей немесе олардың басқаруындағы шаруашылық бөлiмшелер (департаменттер, басқармалар) арқылы басқарады. Соңғы уақыттa функцияларды орталықтандырудың әр алуан дәрежесi бар салааралық, салалық және аумақтық басқарудың бiрқатар жаңа жүйелерi құрылды: ұлттық компаниялар, концерндер, ассоциациялар, компаниялар, қоғамдар және т.б. Шаруашылық басқарудың оңтайлы тәсімі (схемасы) деп басқарудың eкi буынды жүйесi саналынады, оның материалдық өндiрiс сферасындағы негiзгi буыны кәсiпорын болып келедi. жүктеу/скачать 3 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|