Монография \ 3 «санат» а л м п и 1МП
Kici, осыган гана кдраймын, осыныц езш дурыс суреттеп отырмын ба, жок па деп абыржимын, оны езгелермен кдрым-кдтынаскд Keuiipin
жүктеу/скачать 12,37 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- F.MycipenoBTiH
- Tipi Kicmep”
| Kici, осыган гана кдраймын, осыныц езш дурыс суреттеп
отырмын ба, жок па деп абыржимын, оны езгелермен кдрым-кдтынаскд Keuiipin, тагы 6ip кезексоган уцшемш...” . Демек, типтещиру — молшерл1 “сферага” енетш, елшеущ “формулага” кенетш эрекет емес, акикдт ом1рдеи Tipi йсшерден эдеби шыгармадагы жанды бейнелер тугызудыц аса киын, курдсл1 жэне эркдшан тьщ, тынымсыз харекеть Суреткер e3i жасаган керкем бейненщ куны мен кдсиетш кдсац кдгидага кдрап белгшемейда, оньщ емгрдеп жанды дере- пне кдрап багалайды. Жазушыга тип жасау эрекетшщ устщце кереп — типтшк туралы “кисын” емес, ripi мусш — прототип. Егер 6i3 прототипке мэн бермей, типтшк туралы жога- рыда мысал келиршген схоластикага иек артсак, тагы да * Эдебиет пен енердеп типтшж туралы меселе жайында. “ Кдзак; УдсбиетГ’ газе^, 1956, № 3. 99 сол макалада атап керсетшгендей, “тек элеуметтйс мещц гана ескергп, керкем жинакгаудьщ табигатын елемейтш болсак, онда нагыз сыншыл талдаудьщ орнына, сезс!з, жал пы пайымдауларга” урынамыз. Булайша жалпылама пайымдасак, “шынында да, Онегин мен Печориннщ элеумегпк-таптык, “мэш ” 6ip сиякгы. BipaK, олардыц эркайсысын 6i3 езше тэн куштарлыкгары, езше тэн тагдыры тагысын тагылары бар айрыкша адамдар ретшде кдбыл- даймыз” *. Сондыкган болса керек, Пушкиннщ замандас- тары оныц Онегинш “белгш 6ip элеумегпк куиггщ мэншщ жиьштыгы” деп кдраган жок, сол кездеп дворян жаста- рыньщ Tipi ©K±Jii icnerri типтгк тулга деп таныды. Онегин- нщ “ез басым, — деп жазды Бестужев Пушкинге, — ещмде мыцын кердгм”**. Эр жазушыныц творчестволык лабораториясын зертте- ген адам онын eMip шындыгын керкем жинакгау, яки эдеби 6ейнелерд1 типтещцру эрекеп, кебше, эр типке прототип табудан басталганын байкдр efli. М.Эуезов эпопеясыныц эр титнщ ем1рде модел1 — прототит болтан. С.Мукдновтьщ Амантайыныц туп теркЬй Амангелдще жатса, Балуан Шолагы — Балуан Шолактан, Шокдны — Шокдннан, Сэкеш — Сэкеннен туды. F.MycipenoBTiH Акдны мен Кдйрошы да солай. Ал Х.Есенжанов трилогиясындагы типтер ше? Бэршщ непзшде прототип жатыр. Задьщца, прототип реалистис шыгармалардагы керкем бейнелердх нанымды етудщ, шындыкгы шынайьшаудьщ куралы секида. Дэл осы себептен болуга тшс, кыл калам шеберлер1 мен сез зергерлершщ б1ркдтары ездер1 енерде жасамак болтан типтерге емгрден эдеш прототишн Аздеген. Мэселен, Лео нардо да Винчи Иуданыц прототишн Аздеп, Флоренцияныц тукшр-тукшрш тугел тштш шыккдн. Федотовтыц “ Майор кудалытына”, Репиннщ “Бурлактарына” прототиптер i3fleyi де осыган уксас. Ибсен прототип суретпиге кандай керек болса драматургка да сондай керек екенш айткдн. Лесков керкем шыгарма жазбас бурын езшщ эркщпан “жан дуние- сгмен кез тартып, кещл уйытар Tipi Kicmep” 1здеп журетшш мойындаган. Мундай эрекет реализмге дешн шынында да сирек ушырасады: классицизм мен романтизм екшдер! прототшт * Эдебиет пен енердеп типтшж туралы мэселе жайында. “ Кдзак едебиети” газе-п, 1956, № 3. ** А.А.Бестужев — Мартнский. Соч., в двух томах. жүктеу/скачать 12,37 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|