Сабақтың кезеңдері:
І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа бағыттау.
Бір, екі, үш
Сынып іші тып-тыныш.
Жалқаулықты тастаймыз,
Сабақты біз бастаймыз.
ІІ. Тірек білімдерін жетілдіру.
Сұрақ-жауап әдісі. (диалог)
- Әріп дегеніміз не?
- Дыбыс дегеніміз ше?
- Дыбыстар нешеге бөлінеді?
- Дауысты және дауыссыз дыбыстардың ережесін естеріне түсіреді.
Дауысты және дауыссыз дыбыстар болып екі топқа бөлінеді.
Бірінші кезең: Өткен материалдарды еске түсіру. Мақсаты: жаңа білімді
бұрынғы біліммен байланыстыра отырып, өтілетін материалды жеңіл,
ұғынықты меңгерту. Тірек тапсырма: Білім алушылардың алған
білімдерін естеріне түсіріп, берілген жаңа сабаққа негіз болатын
тапсырмалармен жұмыс. «Кім жылдам?» ойыны. Құрамында у дыбысы бар
сөздерді атау.
Мысалы: Ауа, сусын, сауысқан, елу т.б (оқушылар )
ІІІ. Жаңа сабақ
Екінші кезең: Жаңа білімді меңгеру. Мақсаты: дербес тұрғыда әрекеттер
іске асады.
ІV. Дәптермен жұмыс.
Уу әрпі мен дыбысын көркемдеп жазу.
Сусын сөзін жазып, сөз құрамындағы у дыбысының дауысты дыбыс болып
тұрғанын дәлелдейді. Ереже шығарады. Дауыссыздан соң және сөз
басында дауыссыздан бұрын келген у дыбысы дауысты болады. У
дыбысы дауысты болып тұрған сөзге математикалық тәсілмен дыбыстық
мінездеме беру. Оқыту формасы: ұжымдық. Жазылым бойынша тілдік
материалды сатылай кешенді талдау жасау. (1-деңгей)
Мұғалім жазады, оқушы жазады. Оқушы жазғанын дауыстап айтады.
Қазақ халқында қандай сусын түрлері бар? Олар туралы не білесіздер?
Ата-бабаларымыздан ұрпақтан-ұрпаққа мұра болып қалған салт-
дәстүрлерді бағалауға баулу.
Мысалы: Берілгені: Сусын сөзінде қанша дыбыс бар. Оның нешеуі
дауысты, нешеуі дауыссыз екенін бізден сұрайды.
Ол былай өрнектеледі:
Берілгені: Сусын = =
=?;
Шешуі: Сусын сөзінде бес дыбыс бар. Оның екеуі – олар: у,ы дауысты
дыбыстар. Себебі, бұл дыбыстарды айтқанда өкпеден шыққан ауа ауыз
қуысында ешбір кедергіге ұшырамай ауа еркін шығады. Үшеуі – олар: 2с,
н дауыссыз дыбыстар. Себебі, бұл дыбыстарды айтқанда өкпеден шыққан
ауа ауыз қуысында түрлі кедергілерге ұшырап, ауа қысылып шығады.
Ол былай өрнектеледі:
2(у, ы)дауысты
5о= ;
3(2с, н)дауыссыз
а) Тілдің қатысына қарай екі дауысты дыбыстың екеуі де – олар: у,ы тіл
арты немесе жуан дауысты дыбыстар. Себебі, бұл дыбыстарды айтқанда
тілдің ұшы сәл артқа қарай тартылып, үсті сәл дөңестенеді. Сөзде тіл алды
немесе жіңішке дауыстылар жоқ.
Ол былай өрнектеледі:
2(у, ы)тіл арты немесе жуан
2 =
;
ә) Жақтың ашылу дәрежесіне қарай екі дауысты дыбыстың екеуі-олар: у,ы
қысаң дауыстылар. Себебі, бұл дыбыстарды айтқанда жақ тар ашылып, ауа
қысылып шығады. Сөзде ашық, жартылай ашық дауыстылар жоқ.
Ол былай өрнектеледі:
ашық + жартылай ашық
2 =
;
2(у, ы)қысаң
б) Ерін мен езудің қатысына қарай екі дауысты дыбыстың біреуі –ол: у
еріндік дауысты. Себебі, бұл дыбысты айтқанда ерін дөңгеленіп, алға
қарай сүйірленеді. Біреуі – ол: ы езулік дауысты. Себебі, бұл дыбысты
айтқанда ерін жиыпылып, езу артқа қарай тартылады. Ол былай
өрнектеледі:
1 (у) еріндік
2 =
1 (ы) езулік
Достарыңызбен бөлісу: |