Несіпбаев Іөлеутай биология гылымдарының докторы, профессор, Кдзақстан
жүктеу/скачать 13,53 Mb. Pdf көрінісі
|
nesipbaev t adam zhne zhanuarlar fiziologiiasy
| лык, коэффициенті деп атайды. Осы к о э ф ф и ц и е н т организм қабыл-
даған оттегі, не бөліп шығарған көмір қьппқыл газының мөлшеріне көбейту арқылы өндірілген қуат мөлшерін білуге болады. Ал, орга низм қабылдаған оттегі мен ол бөлген көмір қы ш қы л газының 162 мөлшерін арнаулы респирациялық (тыныс) камерасы немесе тыныс қапқыры арқылы анықтайды. 170-сурақ. Тыныс коэффициенті деген не? Газдардың калориялық коэффициент! организмде тотыққан орга- никалық затгардың табиғатына байланысты өзгеріп отырады. Мыса- лы, белок тотыққанда организм сіңірген отгегінің өр Литріне 4,8 ккал энергия, май тоты ққанда - 4,7 ккал, ал көмірсулар тоты ққанда - 5,05 ккал энергия бөлінеді. Демек, организм шығындаған энергияны анықтау үшін денеде тоты ққан заттың табиғатын білу керек. Ал, оны тыныс коэффициент! (ТК) арқылы анықтайды. Тыныс коэффициенті деп организмнен бөлінген көмір қы ш қы л газының ол сіңірген оттегіге көлемдік қатынасын айтады. Организм де көмірсулар тотыққанда тыныс коэффициент! 1-ге тең, белок то- тықса - 0,8, май тотықса - 0,7-ге тең болады. Аралас азықпен қоректенген жағдайда тыныс коэффициент! 0,7-1 аралығында, көбінесе 1-ге жақын, ал жыртқыш андарда - 0,75 шамасында қалыптасады. Организмде көмірсулардың майға айналу процесі жүрсе, тыныс коэффициент! 1-ден артып кетеді. Оньщ себебі көмірсулар құрамыңда маймен салыстырғанда оттегі көп, сондықтан майды түзуден артылған оттегі тотығу процесінде пайдаланылады да, ауадан отгегі аз сіңіріледі. Ашығу жағдайында организмде майдың көмірсуға айналу процесі жүрсе, тыныс коэффициент! 0,7-ден төмендеп кетеді. Бұл жағдайда ауадан сіңірілген оттегі тек қана майларды тотықтыру үшін ғана емес, көмірсулар молекуласын түзу үшін де жаратылады. Осы себепті ауадан оттегі көп мөлшерде қабылданады. Сонымен, организмнің энергия шыгынын жанама жолмен анық- тау үшін алдымен тыныс коэффициентін есептеп шыгарады да, ар наулы таблицадан сол коэффициентке сай оттегінің немесе көмір Тыныс коэффициентінің магынасына сөйкес газдардың калориялық коэффициентінің өзгеруі Калориялық Тыныс коэффициент! коэффициент 0,7 0,75 0,8 0,85 0,9 0,95 1,0 1л отгегіні сіңіргенде, қДж 19,623 19,845 20,105 20,364 20,620 20,875 21,135 1л көмір қышқыл газын бөлгенде, қЦх 28,032 26,461 25,130 23,957 22,910 21,133 21,972 163 қы ш қы л газының калориялы қ коэффициентін табады. Осы санды организм қабылдаған оттегі немесе бөлген көмір қы ш қы л газы мөлшеріне көбейту арқылы белгілі бір уақыт ішіндегі энергия шы- ғы ны н анықтайды. 171- сурақ. Қориіаган орта температурасына бейімділігіне қарай жануарлар қалай ж іктеледі? Изотермия деген не, оның биологиялық маңызы қандай? Сыртқы орта температурасының ауытқуларына бейімделуіне бай- ланысты жануарлар екі үлкен топқа бөлінеді: стенотермияльпсжәне эвритермиялық. Стенотермиялық жануарлар қоршаған орта темпе- ратурасының аз ғана аутқуы жағдайында тірш ілік етеді. Оларга тропикалы қ теңіз жануарлары жатады. Эвритермиялық жануарлар сыртқы орта температураның көп мөлшердегі ауытқуларына шы- дап, тірш ілік ететін жануарлар. Оларға құрлы қта тірш ілік ететін жануарлар жатады. Адам мен жоғары сатыдағы жануарлар денесінің температурасы қоршаған сыртқы орта температурасына төуелсіз және айтарлықтай тұрақты деңгейде сақталады. Дене температурасының тұрақтылығын жүктеу/скачать 13,53 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|