Образование: исследование устойчивое развитие

633

в  30-ку  развитых  государств  в  новых  исторических  условиях.  Внедрение  современных 

информационных  технологий,  процессы  взаимной  интеграции  образовательных  систем,  и 

повсеместная  компьютеризация  заставляют  нас  пересмотреть  былые  формы  оценивания 

достижений учащихся. Система адаптивного контроля и оценки знаний послужит фактором 

мотивации  к  самоконтролю  траектории  обучения  подрастающего  поколения,  мотивацией  к 

самостоятельному добыванию новых знаний в непринужденной обстановки взаимодействия 

пользователя с системой.

Разработанная  система  позволит  реализовать  передовые  механизмы  взаимодействия 

и  эффективные  модели  совместной  работы,  используя  современный  богатый  спектр 

инструментов  онлайн  взаимодействия,  а  также  интерактивных  сервисов  с  возможностью 

проведения внутреннего анкетирования и адаптивного тестирования. Данный проект является 

уникальным,  так  как  воплощает  опыт  многих  областей  научных  знаний  –  педагогики, 

психологии, социальной инженерии, программирования, психологии, педагогики и концепции 

проектирования проектов Web 3.0. 

В условиях непрерывно развивающейся системы образования развитие информационных 

технологий,  связанного  с  постоянно  растущими  запросами  к  профессиональной 

подготовленности специалистов немаловажную роль, приобретает повышение уровня качества 

образования.  Огромное  внимание  уделяется  проблемам,  связанным  с  разработкой  новых 

систем  контроля  и  оценки  учебных  достижений  учащихся,  направленных  на  объективное 

применение  педагогических  тестов  в  учебном  процессе.  Введение  адаптивных  систем 

тестирования  учащихся,  потребует  ужесточения  требований  и  соответствия  уровня  знаний 

определенным  заранее  подготовленным  критериям.  На  сегодняшний  день  практически  нет 

дисциплин, в обучении которых не применяются тестовые формы контроля знаний. Зачастую, 

процедура  составления  тестов  происходит  без  всякого  математического  обоснования,  с 

низкими показателями валидности, экономичности времени. 

Информационные  технологии  –  самая  популярная  и  быстро  развивающая  отрасль 

жизнедеятельности  человека,  характеризующаяся  тем,  что  бурно  внедряющаяся  в  процесс 

образования позволяющая сделать процесс обучения более интерактивным и объективным[1]. 

Как  показывает  практика  множество  существующих,  а  также  используемых  в  обучении 

тестовых  систем  направлены  на  так  называемую  “среднюю  личность”.  Таким  образом,  нет 

учёта уровня сложности вопросов, и как результат и их общего количества в тесте, отсутствие 

учёта  психофизиологических  способностей  учащихся.  В  связи  с  постоянным  увеличением 

количества тестирующих систем большинство из которых не позволяют объективно определить 

уровень учебных достижений учащихся. Вследствие этого складывается следующая проблема 

– традиционное компьютерное тестирование, реализуемое с помощью тестов определенной 

длины, не дают полной картины о результатах обучения. Нарастает необходимость в создании 

современных  эффективных  систем  адаптивного  тестирования,  использование  которых, 

даст полную оценку уровня знаний каждого учащегося путём анализа статических данных. 

Следовательно, сам процесс тестирования проходит процесс адаптации к заявленным уровням 

сложности  вопросов  либо  к  ответам  испытуемого,  что  позволяет  сэкономить  общее  время, 

расходуемое на прохождение всего теста.

Основной  задачей  разработки  всех  тестовых  программ  является  контроль,  анализ  и 

статистика  усвоенных  знаний,  умений,  навыков,  точнее  статистика  достижений  учащихся, 

указание путей их дальнейшего совершенствования, углубления полученных знаний, умений. 

Но не во всех тестирующих программах перечисленные требования реализуются в полном 

объеме.    По  нашему  мнению,  основная  цель  тестирования  на  сегодняшний  день  связана  с 

объективным  выявлением  качества  усвоения,  учащимся  учебного  материала.  Во-вторых, 

основная цель контроля связана с приемами взаимоконтроля и самоконтроля, формированием 

634

5

у учащихся потребностей во взаимоконтроле и самоконтроле. В-третьих, наша основная цель 

предполагает развитие и воспитание у учащихся потребности к самообразованию и личностной 

ответственности при обучении и в частности прохождения тестирования.

В период зарождения теории адаптивного тестирования и ее выделения из русла психологии 

лежало стремление к увеличению эффективности и объективности тестовых измерений. Как 

правило,  их  эффективность  складывалась  за  счет  сокращения  числа  заданий,  отводимого 

времени, стоимости тестирования и с увеличением градации точности оценок, полученных 

тестируемыми  по  результатам  выполнения  теста,  отсюда  наблюдалось  некое  повышение 

мотивации  к  тестированию  у  слабых  и  студентов.  Именно  этот  факт  –  индивидуализации 

количества вопросов теста и лег в основу преимуществ над тестами фиксированной длины. 

Тестологи  видели  перспективу  повышения  эффективности  в  адаптации  тестов,  трудность 

которых  учитывалась  на  каждом  целом  диапазоне  подготовленности  тестируемых.  При 

компьютеризированном  адаптивном  тестировании  выборка  тестовых  заданий  производится 

индивидуально для каждого учащегося с учётом его ответов на предыдущие вопросы. Причем 

типология, чередование и их количество в каждом из случаев – индивидуальны.

В результате, адаптивная система тестирования:

•  предоставляет  возможность  более  объективной  оценки  знаний,  умений  и  навыков 

тестируемого;

•  выявляет неполные и ошибочные ответы испытуемых;

•  позволяет работать в обучающем режиме с выводом рекомендаций для дальнейшего 

построения образовательного процесса.

Благодаря данной теории стала возможной адаптация не только тестовых заданий, но и 

самих тестирующих систем направленная на:

•  адаптацию к предметной области;

•  индивидуализацию самого процесса тестирования;

•  саморегуляцию и улучшению алгоритмов отбора[3].

В педагогической практике я использую тесты, созданные в программе Adobe Flash с 

некоторыми элементами адаптивности. В начале тестирования учащемуся предоставляются 

вопросы средней сложности, в зависимости от его ответов меняются последующий вопросы. 

Например, если он правильно ответил на вопрос среднего уровня, то следующий вопрос будет 

немного сложнее.

В  тестирующей  программе,  есть  возможность  создания  тестов  с  добавлением  и 

изменением  вопросов,  добавление  и  редактирование  вариантов  ответов,  установка  уровня 

сложности задания, определение ограничений по количеству вариантов ответов и времени.

Еще  в  конце  прошлого  века  зарубежными  исследователями  проводились  работы 

по  изучению  компьютерного  адаптивного  тестирования.  Сегодня  существует  множество 

различных  алгоритмов  адаптивного  тестирования  и  самих  типологий  построения  вывода 

тестовых вопросов, а также ряд программных продуктов, позволяющих разрабатывать банк 

тестовых  заданий  и  осуществлять  тестирование,  но  все  они  недостаточно  адаптированы  и 

зачастую представляют собой лишь красивую форму для загрузки тестовых заданий[4].

Несмотря на все существующие преимущества, компьютерное адаптивное тестирование 

имеет  ряд  присущих  только  ему  недостатков.  Одним  из  основных  является  несоответствие 

заложенной  сложности  вопроса  реальной.  Как  правило,  все  вопросы  имеют  заранее 

установленный фиксированный вес. При многократном тестировании можно проанализировать 

и установить, что самые сложные вопросы на практике будут иметь сложность не выше средней. 

Решение проблемы заключается во внутренней адаптации, предполагающей самостоятельный 

анализ ответов и изменение весовых коэффициентов вопроса. Данная проблема широко известна 

в  исследованиях  сетей  искусственного  интеллекта,  а  именно  –  искусственных  нейронных 

635

сетей, одной из основных характеристик которых является сбор входной информации, анализ 

и принятие решения по калибровке уровня тестовых заданий[5].

В данной статье мы попытались описать один из множества вариантов усовершенствования 

системы  контроля  знаний,  повышение  результативности  обучения  путём  применения 

адаптивных тестовых систем с элементами искусственного интеллекта. 

Список использованной литературы

1.  Беспалько  В.П.,  Татур  Ю.Г.  Системно-методическое  обеспечение  учебно-

воспитательного  процесса  подготовки  специалистов:  Учеб.-метод.  пособие.  –  М.: 

Высшая школа, 1989. – 144 с.

2.  Бидайбеков  Е.Ы.,  Гриншкин  В.В.  Гипермедиа  в  обучении.  //  Информатика  и 

образование, 1999, №8, стр. 83-84

3.  Бобков А.И., Далматов С.Б., Преснякова Г.В., Шашин  Г.В. Принципы построения 

адаптивных аналоговых систем обучения и контроля знаний. Учеб. пособие. Л.: Лен. 

инст. авиац. приборостроения, 1987.

4.  Брусиловский  П.  Л.  Адаптивные  обучающие  системы  в  World  Wide  Web:  обзор 

имеющихся в распоряжении технологий // International Forum of Educational Technology 

& Society. http://ifets.ieee.org/russian/depository/WWWITS.html (20.04.2015)

5.  Высоцкий И.Р. Компьютер в образовании. // Информатика и образование, №1. 2000. 

С. 86-87

МАТЕМАТИКА ПӘНІН ҰЛТТЫҚ САЛТ-ДӘСТҮРМЕН 

БАЙЛАНЫСТЫРА ОТЫРЫП ОҚЫТУДЫҢ МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ

Рахимбердина Г. Б.

№39 жалпы орта білім беретін мектеп

       ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ

Түйінді сөздер: математика және салт-дәстүр. Халықтық педагогика және математика. 

Тәрбие беру мен оқыту. Математика және мақал-мәтелдер.

Ключевые  слова:  математика  и  традиции.  Народная  педагогика  и  математика. 

Воспитание и обучение. Математика и пословицы, поговорки.

Кeywords:Mathematics  and  traditions.  Folk  pedagogics  and  mathematics.  Education  and 

educating. Mathematics and proverbs, saying.

Аңдатпа

Мақала математика және физика пәндерін оқытуда халықтық педагогиканың элементтерін 

қолдану  арқылы    оқушының  ұлттық  сана-сезімін  оятып,  тәрбиелеп  қана  қоймай,  оның 

бойына ұлттық салт-дәстүр, үлгі-өнегені сіңіру жайында жазылған. Халықтық педагогиканың 

математика есептерімен байланысы ашылады. Бұл байланыстың сабақтарда тиімді қолданылуы 

ұлттық тәрбие беруде көмегі болатындығы айқындалады. Мысал ретінде математика сабағында 

қазақтың мақал-мәтелдерінің кейбірі квадрат теңдеулермен дәлелденеді. Ұлттық ойындардың 

негізінде тәрбиелеу жолдары көрсетіледі. Мақала қазіргі уақытта маңызды болып табылатын 

және  оқыту  мен  тәрбиелеуде  үлкен  рөл  атқаратын  негізгі  аспектілерді  сипаттайды.  Қазақ 

мектептері  және  ұстаздар  үшін  математиканы  салт-дәстүрге  негіздеп  оқытудың  жолдары 

көрсетіледі.  Мақаланың  өң  бойында  халық  педагогикасының  тағылымдарын  математика 

636

5

сабағында  қолдану  –  оның  ілімдік  және  тәрбиелік  мақсаттарын  жүзеге  асырумен  қатар 

халқымыздың салт-дәстүрін қастерлеп, оқушыларды ұлттық мақтаныш рухында тәрбиелеуде 

мәні зор екендігі айтылады және әдістемелік нұсқаулар беріледі.

Аннотация

В  данной  статье  рассматриваются  использование  элементов  народной  педагогики 

для  воспитания  чувства  национального  самосознания,  знания  национальных  традиции  и 

обычай.  Раскрывается  связь  народной  педагогики  и  математических  задач.  Ее  правильное 

использование на уроках математики может помочь в эффективном обучении национального 

самосознания. В качестве примера приведены некоторые пословицы и поговорки, и доказан 

их  математический  смысл.  Показаны  пути  и  методы  воспитания  на  основе  национальных 

игр.  Приведены  примеры  загадок,  как  важные  формы  фольклора,  которые  помогают  детям 

в  изучении  учебного  материала.  Статья  раскрывает  наиболее  важные  в  настоящее  время 

аспекты образования и обучения. В статье говорится о большой значимости воспитания в духе 

национальной гордости, патриотизма  учеников наряду с обучением. Показаны методические 

рекомендации и приведены примеры по реализации воспитательного потенциала математики.  

Abstract

In  this  article  examined  the  use  of  elements  of  folk  pedagogics  for  education  of  sense  of 

national consciousness, knowledge national traditions and custom. Connection of folk pedagogics and 

mathematical tasks opens up. Her correct use on the lessons of mathematics can help in the effective 

educating of national consciousness. Some proverbs and saying are as an example presented, and 

their mathematical sense is well-proven. Ways and methods of education are shown on the basis of 

national games. Examples of riddles, as important forms of folklore, that help children in the study of 

educational material, are made. The article exposes the most essential presently aspects of education 

and educating. In the article talked about large meaningfulness of education in a spirit national pride, 

patriotism  of students along with educating. Methodical recommendations are shown and examples 

are made on realization of educator potential of mathematics.

Физика-математика  пәндерін  оқытудың  жаңа  әдістемелік  жүйесі,  мектептерде  пәнді 

оқытып үйретудің тиімді жолдарының бірі оқушылардың іс-әрекеттерін белсендіру мен білім 

алуға құштарлығын арттыру. Осы тұрғыда негізгі мектепте оқытуды ұйымдастыру мәселесіне, 

оқу-тәрбие  жұмысының  деңгейін  көтеруге  және  оның  беделін  жоғарылатуға  көңіл  бөлу 

қарастырылған.  Қазіргі  кезде  оқытудың  тиімді  әдістерін  зерттеп,  оны  іс  жүзінде  қолдануға 

ұсыну  күрделі  мәселелердің  біріне  айналды.  Оқушыларды  қоршаған  орта  заттарымен, 

құбылыстарымен  таныстырып,  олар  жайында  ғылыми  ұғымдарын  жүйелеп,  көзқарастарын 

қалыптастыруда негізгі мектепте оқытылатын математика - физика пәндерінің мәні зор.

Негізгі  білім  беру  мекемелерінің  тәрбие  беру  мен  оқыту  әдістемелерінің  түрлері 

көп.  Соның  бір  түрі  –  математика  пәніне  этно  педагогика  элементтерін  негізге  ала  отырып 

оқыту. Бүгінгі қазақ мектептерінің алдында тұрған басты міндет – оқушының ұлттық сана – 

сезімін оятып, тәрбиелеп қана қоймай, оның бойына халықтық педагогиканы, ғасырлар бойы 

қалыптасқан тіл, дін, тәрбие, ұлттық салт – дәстүр, үлгі-өнегені сіңірту. Ұлт болашағы бүгінгі 

оқушыларымыздың білім мен біліктілігіне, санасы мен тәрбиелілігіне байланысты. Халқымыз 

«сана берсін!» деген тілекті тегін айтпаса керек. Ал ғұлама ғалым Әл-Фараби балаға ең алдымен 

тәрбие берілуі керек, онсыз берілген білім оның өміріне зиян келтіретіні туралы айтқан. Олай 

болса тәрбиелей отырып білім алуға мүмкіншілік туғызу, жағдай жасау негізгі міндет болуы 

керек. Халықтық педагогиканың бір саласы – ұлттық ойындар. Қазақ халқының ұлттық ойын 

637

түрлерін өтетін тақырыпқа лайықтап пайдалану – тасада қалып келген дәстүрлерімізді қайта 

жандандырып,  ұрпақтар  бойына  сіңіруге  үлкен  көмегін  тигізеді.  Сонымен  бірге  оқушылар 

халқымыздың  өткен  тарихына  ойлы  көз  тастап,  қатынасты,  салт-дәстүрлерді  саналы  түрде 

сезінеді. Әр жасөспірімнің қалыптасып дамуына, өздері күнбе-күн өмірден сезінетін, еститін, 

көретін заттары мен құбылыстары, оқиғалары үлкен орын алады. Соның ең негізгісі – халықтың 

халықтық  педагогикасы.  Қазақ  халқының  сан  ғасырлар  бойы  жинақтаған  мол  тәжірибесін, 

танымдық мұрасын, салт-дәстүр, әдет-ғұрып, аңыз ертегілері, жұмбақ, мақал-мәтелдер, өлең-

жырлары, ұлттық ойындары ерекше тәрбиелік мәні бар баға жетпес асыл қазына. Халқымыздың 

тілін, тарихын, ұлттық дәстүрін, ата салтын ұмыта бастаған бүгінгі ұрпақты тәрбиелеуге ат 

салысу  жалпы  ұлтымыздың  міндеті.  Математика  пәнін  оқытуда  мазмұны  қазақ  халқының 

ұрпақ тәрбиелеудегі өмір тәжірибесінен, салт-дәстүрінен, шаруашылық жүргізу тәсілдерінен, 

сондай-ақ ұлттың табиғи, экономикалық, экологиялық ерекшеліктерімен көрініс бере отырып 

оқытқан тиімді. 

Халқымыздың  асыл  қазынасын  тиімді  пайдалану,  оның  салт-дәстүрі  мен  мәдениетіне 

құрметпен  қарауға  үйретуі  сөзсіз.  Халықтық  педагогиканың  математика  пәнінің  есептері 

мынандай түрлерге бөлінеді:

•  мақал-мәтелдер;

•  жұмбақтар;

•  ойлан тап отауы;

•  халық есептері;

•  ертегі есептері;

•  санамақтар:

•  жаңылтпаштар;

•  математикалық сиқырлар;

•  тоғыз құмалақ ойыны; [1,16-б].

Халқымыздың  педагогика  мен  ұлттық  психология  тағылымдарын  пайдалана  отырып, 

математика және физика пәндерінің әр тарауларынан өткізілген сабақ түрлері оқушылардың 

пәнге қызығушылығын, белсенділігін арттырып, тарауды пысықтау кезеңін сапалы өткізуге, 

материалды  толық  меңгеруге  көмектеседі.  Сонымен  бірге,  оқушылардың  ойын  дамытып, 

өзіндік  пікір  айтуға  үйретеді.  Оқушыларды  құрғақ  жаттандылықтан  бойын  аулақ  салып, 

дербес ойлап, әрекет етуге жетелейді. Дәстүрлі емес сабақ түрлерін өткізу мұғалімнің берген 

тапсырмасы  бойынша  оқушылардың  үлкен  мақсатты  жұмысының  нәтижесі.  Оқушылардың 

қосымша әдебиеттермен жұмыс істеуі, ізденістері, өз бетінше бақылаулары қорытындыланады. 

Жекелеген тақырыптарда ұлттық бұйым, ұлттық ұғымдарды пайдалануға болады. Мысалы, 

мынадай  логикалық  есептерді  оқушыларды  ойлануға  үйрету  арқылы  ізденулеріне,  ұлттық 

салт-дәстүрлерді еске түсіріп отыру үшін пайдалануға болады. Халықтық дәстүрлі ойындар: 

«Бәйге» ойыны. Бәйге ойыны ат жарысы. Оған жүйрік, бапталған атпен шабандоздар қатысады. 

«Ақсүйек ойыны» оқушылармен жұмыс жасауға, «Ақ серек, көк серек ойыны» оқушыларды 

өз бетінше жұмыс істеуге жаттықтыру. «Қазақша күрес ойыны». Бұл ойында «Білекті бірді 

жығар, білімді мыңды жығар» дегендей білімдерін есеп шығару арқылы көрсетеді. «Сақина 

салу ойыны». Бұл ойынға қатысушылар екі-екіден қатар отырады. Ойын бастаушы адамның 

қолында сақина болады. Ол сақинаны қолдан қолға жүгіртіп отырғандардың біреуінің қолына 

салу  керек.  Алақанына  сақина  түскен  адам  мұны  қасындағы  көршісіне  білдірмей  орнынан 

шапшаң тұру керек. Егер ол тұра алмай қалса, айып төлейді. Ал біз ойын ретінде білім және 

еңбек туралы мақал-мәтелдер айтамыз. «Қыз қуу» ойыны. Тақтаға бір ұл мен бір қыз шығып, 

тездетіп есеп шығарады. Егер ұл бала бұрын шығарса, қызды қуып жеткен болып есептеледі, 

ал  қыздан  қалып  қойған  жағдайда  айып  төлеу  ретінде  қыздың  қойған  сұрағына  жауап 

береді.  «Арқан  тарту».  Оқушылар  парта  бойынша  екі  топқа  бөлініп,  тақтада  жіпке  ілінген 

638

5

тапсырмаларды  кезек-кезек  шығып  орындайды.  Әр  шығарған  есепке  сәйкес  жіпті  өз  тобы 

жағына қарай тартып отырады. Қай топқа жіптің көп бөлігі жетсе, сол топ жеңімпаз аталады.

Ойын оқушының негізгі іс-әрекеті ретінде психологиялық, анатомиялық-физиологиялық, 

педагогикалық маңызы зор қызметтер атқарады. Ойын оқушының даму құралы, таным көзі, 

тәрбиелік дамытушылық мәнге ие бола отырып, адамның жеке тұлға ретінде қалыптасуына 

ықпал етеді. Ойынның тәрбиелік маңызын жоғары бағалай келіп, А.С.Макаренко былай деп 

жазды: «Бала өмірінде ойынның маңызы зор, ересек адам үшін еңбектің, жұмыстың, қызметтің 

қандай маңызы болса, нақ сондай маңызы бар. Бала ойында қандай болса, өскен соң жұмыста 

да көп жағынан сондай болады» [4,148-б].

Мысалы: «Квадрат теңдеу» тақырыбында «Зерде» ойынында мақал-мәтелдер, даналық 

сөздер  жүргізуге  болады.  Оның  ішінде  екі  сан  есім  квадрат  теңдеудің  түбірі,  яғни  Виет 

теоремасына кері теоремасы бойынша квадрат теңдеу құру керек.

1.  х2-11х+10=0 / х1=1; х2=10 

 

 

 

 

 

 

 

Бір тал кессең, (он тал ек).

2.  х2-8х+7=0 / х1=1; х2=7   

 

 

 

 

 

 

 

Жеті рет өлшеп, (бір рет кес).

3.  х2-9х+8=0 / х1=1; х2=8    

 

 

 

 

 

 

 

Жігіт сегіз қырлы (бір сырлы).

4.  х2-70х+1200=0 / х1=7; х2=7. 

 

 

 

 

 

 

 

 

Жеті жұрттың тілін біл (жеті түрлі білім ал).

5.  х2-14х+49=0 / х1=30; х2=40 

 

 

 

 

 

 

 

Ұлға 30 үйден, (қызға 40 үйден) тыю.

6.  х2-10х+24=0 / D=4; х1=6; х2=4   

 

 

 

 

 

 

 

Алтау ала болса, ауыздығы кетеді (төртеу түгел болса, төбедегі келеді).

7.  х2-1001х+1000=0 / D=998001; х1=1; х2=1000   

 

 

 

 

 

Білімді мыңды жығады (білекті бірді жығады).

Санға қатысты мақал-мәтелдер:

1.  Жеті жұрттың тілін біл, (жеті түрлі білім ал)

2.  Білекті бірді жығады, (білімді мыңды жығады)

3.  Екі жақсы қас болмас, (екі жаман дос болмас)

4.  Досыңды үш күн сынама, (үш жыл сына)

5.  Бір елі ауызға – (екі елі қақпақ)

6.  Жүз теңгең болғанша, (жүз досың болсын)

7.  Отыз тістен шыққан сөз, (отыз елге тарайды)

8.  Білгенің бір тоғыз, (білмегенін тоқсан тоғыз)

9.  Бір кісі қазған құдықтан, (мың кісі су ішеді)

10. Ер бір рет өледі, (қорқақ мың рет өледі) [3,24-б]. 

Халық  ойындарының  тағы  бір  түрі  –  жұмбақтар.  Жұмбақты  халық  көбінесе  балаға 

арнаған. Жұмбақтар балалардың ұшқыр ойын шынықтырады, іске, әрекетке қарай баулиды, ой-

санасының қызмет істеуіне серпін береді, сөйтіп жұмбақтың шешімін айтқызады. Жұмбақты 

мектеп  балалары  тілге  ұста  болу  мақсатымен  оқиды,  жаттайды.  Ата-анасының  жас  балаға 

беретін тәрбиесінде баланың ойын тапқырлыққа баулу үшін де жұмбақтың көп пайдасы бар. 

Көптеген жұмбақтар математикалық атаулар мен ұғымдарға байланысты.

1.  Доп емес, дөңгелек емес,  

 

 

 

 

 

 

 

Ұқсас бірақ достарым.   

 

 

 

 

 

 

 

 

Фигура ол ең негізгі, 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Дәл жауапты қостадым.   

 

 

 

 

 

 

 

                                                                      (Шеңбер)

639

2. Бүтін сан, бөлшек сандар, 

    Барлығы да бар онда.

    Бұл қандай сан айтыңдаршы

    Оң, теріс сан бәрі осында.

                                                        (Рационал сандар)

3. Нәрселерді санағанда,

    Керек ол бізге ауадай.

    Айтыңдаршы бұл қандай сан

    Жан-жағыңа қарамай [4,105-б].

                                                           (Натурал сан)

Жаңылтпаштар, жұмбақтар сияқты мақал-мәтелдер де балалар үшін өзіндік тәрбиелік 

ерекшеліктерімен  танылған  халықтың  асыл  ойының  көркем  жиынтығы.  Бұл  мұраның 

негізгі мазмұны бала тәрбиесіне арналған. Ол балалардың ақылына ақыл қосатын, жарқын 

болашағына дұрыс бағыт сілтейтін, өмірді танытатын өмір құралы. Халықтың мақал-мәтелдері 

адам өмірінің бастан кешірген тарихи әлеуметтік іс-әрекетіне, тіршілік тірегіне байланысты 

барлық мұрасы толық қамтылып, түгел айтылады. Сондықтан математиканың қайталау және 

пысықтау  сабақтарында  мақал-мәтелдерді  пайдаланудың  да  орны  ерекше.  Мақал-мәтелдер 

адам  баласының  тұрмыс-тіршілігіне  терең  еніп,  халықтың  өмірін,  еңбек  әрекетін,  оның 

табиғат құбылыстарымен қарым-қатынасын дөп басып шынайы көрсетіп отырған. Сондықтан 

да  олардың  тәрбиелік  мәні  бар.  8-сыныпта  «Кебу  және  конденсация»  тақырыбын  өткенде 

мынадай мақал-мәтелдерді мысал келтіріп, талдатуға болады.

1.    «Ауыз  күйген  үрлеп  ішеді»  мақаланың  тәрбиелік  мәнін  аштық:  Жіберген  қатеңді 

екінші рет болдырмау керектігін, ал қатеңнен тиесілі қорытынды жасай білуге меңзейтінін, 

физикалық  тұрғыдан  –  ыстық  нәрсені  үрлесек  содан  кебу  үрдісі  тездетіліп,  нәтижесінде 

оның температурасының төмендейтінін ұсынуға болады. Бұл физикада оқып үйренілген кебу 

құбылысына әбден үйлесіп жатады.

2.  «Дән себілмей астық өнбейді, дария буланбай шық түспейді» мақалының тәрбиелік 

мәнін аштық: өмірдегі барлық құбылыстар өзара себеп-салдарлы байланыста болатындығынан 

болса,  физикалық  тұрғыдан  –  астында  да,  жер  бетіндегі  судың  температурасының 

артуынан  ол  буланып  (кебу),  ал  температура  төмендегенде  су  тамшыларының  суынып  – 

конденсациялануынан ішкі энергия кемуінен шық пайда болатындығын түсіндіреміз.

Халық  педагогикасының  тағылымдарын  математика  сабақтарында  қолдану  –  оның 

ілімдік  және  тәрбиелік  мақсаттарын  жүзеге  асырумен  қатар  халқымыздың  салт-дәстүрін 

қастерлеп, оқушыларды ұлттық мақтаныш рухында тәрбиелеуде зор мәні бар.

жүктеу/скачать 11,35 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: