(ТСРЯ.,проф. Д.Н. Ушакова, тІ., М., 1935, 62). Арыс − ру, тайпа. Сол заманда ноғайлы Қара, Сары болып екі
арысқа бөлінетін
(Нұртуған). Екі
арыс ел шарға түсті
(ТС., Іт., А., 1959,49). Алты
арыс – алты рулы ел. Қазақтың ескі шежіресінде ұлы жүзді – Ақ арыс, орта
жүзді – Бек арыс, кіші жүзді – Жан арыс деп аталады. Бек арыстан: Арғын,
Найман, Қоңырат, Қыпшақ, Уақ, Керей руларын таратады. Осыны алты
арыс ел деп атайды. Ас беріп алты
арысқа даңқын жайған, Тауып ед бауырды бұл
Сағынайдан Жатыр ед күшін әдейі көрсеткелі Керейден қонақ болып бір-екі
айдан
(І. Жансүгіров). Алты
арыс шекті деген ел бар. Ақжайық деген өзеннің
бойында болады
(«Қыз Жібек»). Аса –
диуананың қолына ұстайтын таяғы. Башқұрт тілінде
аса /развлина/
айыр, аша бұтақты таяқ (Башк.РС., М., 1958, 53); Қарақалпақ
тілінде /палка, посох/
ұшында темірі бар ағаш таяқ не таяқтың өзі (КарРС., М., 1958, 54). Көк есегі астында, ақ сәлдесі басында, Өзі ақтың жолында, Бір
диуана келді де,
Асамен түртіп оятты
(«Алпамыс»). Үстіне ала шапан, басына
шошақ тақия киіп, қолына
аса таяқ ұстаған Ахмет Хайдаров Алайғыр ауданына
асай-мұсайын сартылдатып, екі қолын ербеңдетіп, ентіге, деміге жетіп келді
(«Қ.Ә.»). Асадал –
түрлі ыдыс-аяқ сақтайтын буфет, шкаф. Мына жандарыңда
тұрған Аманқарағайдан бар көлікпен күндіз-түн демей ағаш тасыңдар. Үйдің
асты-үстін тақтайлау керек. Мектепке парта, үйге
асадал жасаймыз
(М. Ақынжанов).
