Тақуа
едім
жасымнан. Жат етіп ем құдайға: Кем қылма деп досымнан
(Б. Майлин).
І Талан
−
талантты, талапты.
Бұлардың біреуі артық, біреуі кем,
Нашары мықтысынан қорқып – бұқты. Осындай адамзатта түрлі-түрлі,
Таланды,
кейбіреуінің ақылы көп-ті.
Ықпалды таққа мініп патша болып,
Билепті әрбіреуі мемлекетті
(Нұртуған).
Сөйлеп кетті баяндай. Тыңдасаңдар
айтайын, Он екі жасар баланың Ашылған жері
таланы-ай!
(Нұртуған).
Не
болса да көнесің,
Таланыңнан
көресің, Ер екенсің, Қарасай, Құдай біледі
ажалды. Көнеден қалған нақыл бар: «Бақ сынайды таланды!»
(Нұртуған).
Ойланбай өтініштің қымбат нарқын, Аузыңнан сөз шығыпты әсерлі, алжас.
Мен сырттан батпан ауыр санағанмен, Тартылды
таланыңа
бір дарым тас
(Ерімбет).
Әр кезең туғыза ма, өз данасын, Білмеймін кездейсоқ па, ол арасын?
Бағыңа Абай туған
таланың
бар, Өнерден, Қазақ, қайтіп құр қаласың?!»
(Нұртуған).
Бұл өлең жолдарындағы «таланың», «таланды» сөздерінің түбірі
«талан»,
яғни
«талап»
деген сөз болу керек.
«Таланың» − талабың,
«таланды» − талапты
деген мағынада;
ІІ Талан
−
талқан қылу.
Түрік тілінде
talan
–
тонау, ұрлау
дегенді
білдіреді
(ТурРС., М., 1954, 582).
Монғол тілінде де
талах
–
талау, тонау
деген
ұғым.
(МҚС. А., 1954, 175).
Талан, талах, талау сөздері түбірлес болу керек.
Ерегіссең менімен,
Талан
қылып шалыңды. Тауып алып малыңды, Асықпасаң
қайтармын Қатыныңды шоры ғып
(«Қамбар батыр»).
Достарыңызбен бөлісу: |
