Халес болсам зынданнан, Болсын көңілім шат, деді
(«Ғашық-наме»). Халет (әлет, әлат) –
1) жағдай, жай, күй, хал; 2) оқиға. Ол түйе
ыңырсып өлер
әлетке келгенде, туысқаны деген түйе жетіп барып, үстіне түсіп,
боздап қоя берді. Анау түйе күйсеп жата берді
(Нұртуған). Өлер
әлетке келіп
жатқанда бір топ көк кептер ұшып келіп, Әділханның тарыққан кеулін делбеп:
«Уа, дарих! Менің жайымды білер жан қайда? Ноғайлыларға сәлем
айтыңдаршы!» − деп, кептерлерге айтып тіл қатып жатқаны
(Нұртуған). Жіп
байлап сирағымнан, көкке ұшырып, Қолменен уқалайды ұмар-жұмар,
Әлетке өлетұғын жақындадым, Деп қорқам: бүйте берсе белім сынар
(Кете Жүсіп). Төстіктен қақтап отқа, іске тарттым, Етейін аз да болса, − деп, − қанағат.
Аузыма бір жапырақ салған кезде, Жұтпастан ғайып болды ошал
әлет (Кете Жүсіп). Әлгі мәрт бәрін де аман алып судан, Асанға селдеткен сыр сол
әлаттан: − Көңіліме келді кірбің: өзің таза, Өлгені – шүбәліге санамақтан
(Таубайдың Жүсібі). «Балама барып құрма жегізбе» деп, Шайқыға шах арызын
айтты
әлат (Қаңлы Жүсіп). Көзің күнде көреді намаз оқушы, ораза
тұтушылардың не
халетте екендіктерін, әл-ауқатты кісінің баласы
(Б. Кенжебаев, Ө. Есназаров). Халифа −
1) мирасқор; 2) орнын басушы; 3) тарих. халифа (Мұхаммедтің мирасқоры, орнын басқан, мұсылмандардың діни және өкімет билігін басқарған әкім атағы). Араб тілінде
халūфатун –
біреудің орнын басу; орынбасар болу; мирасқор болу дегенді білдіреді
(АРС., М., 1958, 296). Қырғыз
тілінде
