бекзатын,
Қамалға хан
кіргізген
[Н.К.Іт].
Әлсізге етпес ықтият Атақты сіздей
асылзат!
[Н.К.Іт].
Таққа мінген ханша енді Жабысып келеді сауырға. Пәк жаралған
перизат,
«Кірем, − деп, − мұсылман қауымға»
[Н.К.Іт].
Ей, Алла, сансыз шүкір, әміріңе
бас, Түзетсін пендеңе нешік
пәкизатты-ай!
[E.К].
Хан
Бек
сөзжасамдық бір типке
жатады.
Ер
сөзжасамдық сыңар, мағына – ортақ
.
Бұл жердегі –
зада
тұлғасы иран тілінде
«тұқым, тегі, нәсілі»
деген дербес
мағынада қолданылса, қазақ тілінде жұрнақ қызметін атарады (
ханзада
– арғы
заты, тегі хан тұқымынан тараған адам, ханның ұлы,
бекзада
– ақсүйек, бек
тұқымы;
ерзада
– батыр тұқымы). Тілімізде
Айзада, Гүлзада, Нұрзада,
Шаһизада
сияқты антропонимдердің құрамында жиі ұшырасады. Сол сияқты,
Бек
Асыл
Пери
сөзжасамдық бір типке
жатады.
Шаһи
сөзжасамдық сыңар, мағына – ортақ
.
Паки
Мұндағы
бекзат
–
1) бекзаданың қысқарған түрі;
ақсүйек, бектер тұқымы.
2) ауыс. асыл, жақсы
;
асыл зат
–
білімді, асыл адам
;
перизат
−
өте көркем,
асқан сұлу
(ақындар тілінде перінің қызы және ауыс мағынада сұлу қыз
дегеннің орнына қолданылады);
шаһизат
–
құлпырған, жайнаған
;
пәкизат
–
таза, адал, кіршіксіз
деген мәнде қолданылады.
Күрделі аталымдардың құрамындағы сөздердің лексикалық сипаты, қай
сөз табына жататындығы және тірек сыңардың негізгі ұғымға ие жалпылық
сипаты, мәні, тегі, жасайтын материалдары, орны, атқаратын қызметі,
Достарыңызбен бөлісу: |
