Оқулық Алматы, 012 Əож 528(075. 8) Кбж 26. 12я73 т 53


2.3. Дүние жүзінің, жеке елдер мен аймақтардың картала-



Pdf көрінісі
бет59/292
Дата06.10.2023
өлшемі11,51 Mb.
#113253
түріОқулық
1   ...   55   56   57   58   59   60   61   62   ...   292
Байланысты:
tokpanov-kartografia

92
2.3. Дүние жүзінің, жеке елдер мен аймақтардың картала-
рын құруға арналған проекциялар
Дүние жүзінің карталарының проекциялары. Түзу жа-
насатын цилиндрдегі квадратты цилиндрлі проекция
перспективті емес. Оны құру барысында 
m=const=1
жағдайы 
ескертілетіндіктен меридиандардың бойында ұзындық мас шта-
бы ның бас масштабтан айырмашылығы болмайды. Бұл жағдай 
картографиялық тордың сызықтары бірін-бірі өзара перпенди-
куляр қиып өтетін шаршы болғанда сақталады. Көршілес па-
раллельдер мен меридиандардың арақашықтығының шамасы 
төменде көрсетілген формуламен есептелінеді: 
АА′ =
M
R

Δ

0
360
2
ϕ
π
.
2.29-сурет
. Цилиндрлі квадратты проекцияның 
 N=P=k
изокалдары бар 
қалыпты картографиялық торы
Алынған картографиялық тордың нөлдік бұрмаланудың 
барлық түрі экваторға орналасады, ұзындықтың бас масштабы 
меридиандарда сақталады. Параллельдердің бойында жеке мас-
штаб экватордан алыстаған сайын басында аздап өзгергенімен 
шетіне қарай оның артуы күшейеді.
Параллельдегі ұзындықтың масштабының өзгеруі дүние 
жүзінің цилиндрлі квадратты проекцияларында 9O° ендіктерде 
ұзындықтың бұрмалануының шексіз болуына əкеп соқтыра ды. 
Бұл проекцияда ауданның бұрмалану көрсеткіші карта ның кез-


93
келген нүктесінде 
n=p
тең болатынын жеңіл байқау ға болады. 
Жоғарғы ендіктерде бұрыштар пен пішіндер дің бұр малану өте 
жоғары. Оған əр түрлі ендіктер де гі бұрмала ну көр сеткіштерінің 
p=n
=

əртүрлі болуына əсер етеді [2.29-сурет].
Мысалы, төменде көрсетілген ендіктерде ұзындықтың бұрма-
лануы: 45° - 1,4, 60° - 2,0, 75° - 3:85 тең болады. Аталған прое к-
ция ны ХV ғасырда португал ханзадасы
 Генрих
ұсынған. Прое к-
ция ның қасиетіне сай экватордың екі жағында 30°-40° ендік терге 
дейін ғана бұрмалану аз. Оқу картографиясында оны көрне кілігі 
мен градус торларының қарапайымдылығына сай оқу мақсатында 
қол данады.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   55   56   57   58   59   60   61   62   ...   292




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет