Жылдамдық проекциясының графигі (сурет  1.16) бойынша жылдамдық модулінің графигін  сызыңдар. №1 зертханалық жұмыс

27
ПРОЕКТ
ұзындығын өлшейді. Бастапқы жылдамдықсыз (
ϑ
0
= 0) теңүдемелі қозғалыс 
кезінде 
s
at
=
2
2
болатындықтан, 
s 
пен 
t
-ны өлшеп алып, шардың үдеуін 
анықтауға болады:
a
s
t
=
2
2
.
Құрал-жабдықтар:
науа, шар, қысқышы бар тұрғы, металл цилиндр, өл-
шеуіш таспа, метроном.
Жұмысты орындау.
1. Тұрғы арқылы науаны көкжиекпен кішкене бұрыш жасайтындай етіп 
бекіту керек (сурет 1.17). Науаның төменгі шетіне металл цилиндрді қоясыңдар.
Сурет 1.17
2. Метроном дыбыс берген бойда шарды науаның жоғарғы басынан жіберіп, 
ол цилиндрге барып соғылғанға дейін метрономның неше рет соққанын санаң-
дар. Тәжірибе жүргізерде метрономды минутына 120 рет соғатын етіп қойыңдар.
3. Науаның көкжиекке көлбеулік бұрышын өзгерте отырып, шарды жібер-
ген мезеттен бастап, оның цилиндрге барып соғылуына дейін метроном 4 рет 
соғатындай етуге болады (соғу арасы – үш толас).
4. Шардың қозғалыс уақытын есептеңдер.
5. Өлшеуіш таспаның көмегімен шарды 
s 
орын ауыстыруының ұзындығын 
табыңдар. Науаның көлбеулігін өзгертпей (тәжірибе шарты өзгермеуі тиіс), 
метрономның төртінші соғуы мен шардың металл цилиндрге соғылуы дәл 
келетіндей етіп алып (ол үшін цилиндрді аздап қозғауға болады), тәжірибені бес 
рет қайталау керек.
6. 
s
орт.
=
s
s
s
s
s
1
2
3
4
5
5
+
+
+
+
формуласы бойынша орын ауыстыру модулінің 
орташа мәнін, ал содан соң үдеу модулінің орташа мәнін табыңдар: 
а
орт.
=
2
2
s
t
îðò.
.
Тәжірибе 
нөмірі
s
, м
s
орт.
, м
Метрономның соғу 
саны
t
, с
а
орт.
, м/с
2
1.
2.
3.

28
ПРОЕКТ
4.
5.
7. Өлшеу және есептеу нәтижелерін кестеге жазыңдар.
Ешбір өлшеу абсолют дәл болмайды. Өлшеу құралдарының жетілмеуіне 
және басқа себептерге байланысты қалай да қателік кетеді. Қателіктерді 
мейлінше азайту үшін тәжірибе шартын өзгертпей, өлшеу жұмыстарын бірнеше 
рет қайталап орындаған жөн. Содан кейін олардың арифметикалық орташа мәні 
есептеледі. Бұл жұмысты да осылай орындау ұсынылады.
1. 7-сынып физикасында ауырлық күші 
F 
= 
mg
формуласымен 
анықталатынын айтқан едік. Мұндағы 
m
массаның алдында тұрған 
коэффициентті 
g
таңбасымен белгілеп, оның шамасы 9,81 санына 
тең болатынын (
g
≈
9,81 м/с
2
) және 
еркін түсу үдеуі
деп аталатынын 
ескерткенбіз. Міне, осы шаманы ғылыми эксперименттік физиканың 
негізін салушы италияндық ұлы ғалым Галилео 
Галилей 1583 жылы алғаш рет тәжірибе жасап 
анықтаған болатын. Кейінірек ауырлық күшінің 
Жердің денелерді тартатын 
гравитациялық күші
екендігі белгілі болды. «Гравитация» атауының 
төркіні де латынның «
гравио
» – «
тарту
» деген 
сөзінен шыққан. Тарту күшінің әрекетінен Жер 
бетіне жақын денелердің бәрі де оның центріне 
қарай құлайды.

жүктеу/скачать 5,74 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: