Оқулық физика 9 проект башарұлы Р. т б

25
ПРОЕКТ
гі проекциясы оң сан (
v
1
x 
= 6 м/с) екенін 
көреміз. Сол сияқты 
t
 
= 0 болған кездегі дене-
нің координаты 
x
0
 
= 6 – 4
t
0
+ 
t
0
2
= 6 м болғанына 
көз жеткіземіз. Олай болса, дене алғашқыда 
x
0
нүктесінен бастап 
Ох
өсінің бағытына қарсы 
бағытта қозғалған (сурет 1.14), ал 
x
2
нүктесіне 
жеткен соң, яғни 
t
2
уақыттан бастап кері қа-
рай қозғала бастаған. Ендеше 
x
2
 
нүктеде жыл-
дамдықтың 
Ох
өсіндегі проекциясы нөлге тең (
v
x 
= 0). Олай болса, (4) 
теңдеуге сәйкес 0 = –4 + 2
t
2
өрнегін аламыз. Бұдан 
t
2
= 2 c.
Уақыттың осы мезетіндегі дененің координатасы мына теңдеуден 
анықталады:
x
2
 
= 6 – 4
t
2
+ 
t
2
2
;
x
2 
= 2 м.
Материялық нүктенің жүрген жолы сурет 1.14-тен көріп отырғанымыз-
дай, 
Ох
өсіне қарсы бағыттағы жүрген 
s
1
= |
x
2
– 
x
0
| = 4 м жолы мен өске 
бағыттас қозғалғандағы 
s
2
= |
x
1
– 
x
2
| = 9 м жолының қосындысына тең:
s
= 
s
1 
+ 
s
2
x
x
x
x
x
=
−
+
−
=
2
0
1
2
13 ì.
Жауабы:
x
1
= 11 м; 
v
1
x
= 6 м/с; 
s
= 13 м.
1. Қозғалысын 1 м/с
2
үдеумен бастаған автокөліктің 5 с және 10 с өткеннен 
кейінгі орын ауыстыруы қандай болатынын анықтаңдар.
2. Денені биіктігі 25 м балконнан жоғары қарай 20 м/с жыл-дамдықпен 
лақтырды. Оның 2,0; 4,0; 5,0 с өткеннен кейін-гі орын ауыстыруы 
қандай? Үдеу 
a
x
= –10 м/с
2
-қа тең.
3. Бекетке жақындағанда электр пойызының жүргізушісі қозғалтқышты 
сөндірді, одан кейін пойыз үдеуі 0,1 м/с
2
-қа бірқалыпты кеміп оты-
ратын қозғалысқа түсті. Егер тежегішті іске қосқан кездегі пойыз-
дың жылдамдығы 54 км/сағ болса, тоқтағанға дейін ол қандай арақа-
шықтықты жүріп өтті?
4. Зымыран старт алып, 5 мин ішінде 8 км/с жылдамдықпен тік жоғары 
көтерілді. Осы кездегі үдеу қалай бағытталған және оның мәні неге тең?
5. Бала 2 м/с жылдамдықпен бірқалыпты қозғала отырып, тепловоздың 
тұсынан жүгіріп өткен кезде тепловоз теңүдемелі қозғала бастайды. 
Тепловоздың баланы қуып жеткен мезеттегі жылдамдығы қандай?
6. Үш дененің (сурет 1.5, 
а
) қозғалыс жылдамдықтары проекцияларының 
графиктерін пайдаланып, мына сұрақтарға жауап беріңдер: Денелер 
қозғалыстарының сипаты қандай? Графиктің 
А
және 
В
нүктелеріне 
y
O
x
2
x
0
x
1
x
Сурет 1.14
Жаттығу 1.2

26
ПРОЕКТ
8
6
4
2
8
6
4
2
ϑ
x
, 
м/с
ϑ
x
, 
м/с
2
3
1
A
B
O
2 4 6 8
O
2 4 6 8
t
, 
c
ϑ
x
, 
м/с
8
6
4
2
O
2 4 6 8
t
, 
c
3
1
2
B
A
3
2
1
t
, 
c
B
С
Сурет 1.15
 

а
)
ә
) 
б
)
сәйкес уақыт мезеттеріндегі денелер қозғалыстарының жылдамдық-
тары туралы не айтуға болады?
7. Үш дене үшін берілген жылдамдық проекцияларының графиктерін 
(сурет 1.15, 
ә
) пайдаланып, мына тапсырма-ларды орындаңдар: а) осы 
денелердің үдеулерін анықтаңдар; ә) әрбір дене үшін жылдамдықтың 
уақытқа тәуелділігінің формуласын жазыңдар; б) 2 және 3-графиктер-
ге сәйкес келетін қозғалыстардың ұқсастығы мен айырмашылығын 
табыңдар.
8. Үш дененің қозғалыс жылдамдықтары проекцияларының графиктері 
(сурет 1.15, 
б
) бойынша: а) координаталар өстеріндегі 
ОА
, 
ОВ
және 
ОС
кесінділері неге сәйкес келетінін анықтаңдар; ә) денелердің қандай 
үдеумен қозғалатынын табыңдар; б) әрбір дене үшін жылдамдық пен 
орын ауыстыру өрнектерін жазыңдар.
1.
s
x
Sx
x
x
=
+


0
2
t
формуласын 
s
t
=

·
формуласы-
мен салыстырып, 


0
2
x
x
+
өрнегі теңүдемелі 
қозғалыс жылдамдығының 
х
өсіндегі проек-
циясы екендігін дәлелдеңдер.

жүктеу/скачать 5,74 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: