ůЛЕУМЕТТІК ПЕДАГОГТЫҢ ůР ТҮРЛІ ТИПТЕГІ ОТБАСЫЛАРМЕН

94
ПЕДАГОГИКА ЖůНЕ ПСИХОЛОГИЯ - ПЕДАГОГИКА И ПСИХОЛОГИЯ
№1, 2015
ů
леуметтік педагогтар − балалармен, 
олардың ата-аналарымен, ересектер мен, 
тұрғындармен отбасы-тұрмыс тық мик ро ортада 
жǩне көршілер ортасында, жасөспірімдермен, 
жастардың топтарымен жǩне бірлестіктерімен 
тǩрбие жұмысын жүргізетін, мǩдени-сауық, 
дене шынықтыру-сауықтыру, еңбек, ойын 
жǩне басқа жұмыстарды, топпен қарым-
катынас жасауды, балалар мен ересектердің 
социумда техникалық, көркем шығармашылық 
жǩне шығармашылықтың басқа да түрлерін 
ұйымдастыратын мамандар.
ůлеуметтік педагог балаларды, жасөспі-
рімдер мен жастарды ǩлеуметтендіру про-
цесіне мүмкін болатын жǩне мақсатты «ара-
ласуды» қамтамасыз етеді, отбасы мен басқа 
да тǩрбиелеу институттарына көмек береді, 
балалар мен ересектер арасындағы байланы-
стырушы жік, делдал «үшінші тұлға» ролін 
атқарады, жеке тұлғамен жǩне қоғаммен 
жұмыс жасайды. Ол жасөспірімдердің ǩлеу-
мет тік жǩне кǩсіби бағдар алу кезеңінде 
көмектеседі, балалардың қоғамдағы құқық-
тарын қорғайды.
ůлеуметтік педагог аниматор болып та-
былады. Ол үйретпейді, басқармайды, билік 
жүргізбейді, бұйырмайды жǩне тыйым сал-
майды. Ол кызықты, тартымды қызмет жа-
сауға жағдай жасайды; балаларға шабыт 
береді, шығармашылыққа, білімге, мǩде-
ниет ті меңгеруге тартады, топта жайдары, 
ізгі 
қарым-қатынастардың 
қалыптасуына 
көмек теседі. Ол үшін балалармен бірге 
болу дың, оларды сезіну жǩне жақсы білудің 
маңызы зор. Ол «ǩлеуметтік диагноз» қояды, 
жеке тұлғаның мүмкіндігін, микроортаның 
ǩсерінін бағытын, отбасының, көршілер 
ортасының, құрбыларының ерекшеліктерін, 
ересектердің 
қарым-қатынасын 
зерттейді 
жǩне нақты бағалайды. ůлеуметтік педагог 
бейресми қарым-қатынас жағдайында жұ-
мыс істеп, бейресми лидер тұғырына қол 
жеткізеді.
Отбасының өмір сүру құрылымы қоғамның 
ǩлеуметтік-экономикалық жағдайына байла-
нысты, яғни мемлекет қаншалықты жоғары 
дамыған болса, ǩйелдер соғұрлым тең 
құқылы. Бұдан шығатын қорытынды, отба-
сы демократиялық жǩне барлық қатынастар 
жақсы рөл атқарады, яғни отбасы өмірінің 
жақсы бейнесі мен өмір сүруі. 
Неке мен отбасының пайда болу көрінісін 
бейнелеу, ǩрине, осы мǩселенi шешу жөнiн-
дегi ғылыми ұсыныстарды қабылдау дегендi 
бiлдiредi. Алдын-ала айтатынымыз бұл мǩселе 
бойынша ғалымдардың ортақ пiкiрi жоқ. 
Қазiргi кездегi неке мен отбасыньң пайда бо-
луы жайлы концепцияларды олардың қандай 
теория негiзiнде жасалғанын бiлмей бағалау 
мүмкін емес. Бiз белгiлi бiр құбылыс туралы 
пiкiрлердiң дамуын бiлмей, оның тарихын 
ашып айта алмаймыз. Осының бǩрi неке мен 
отбасының пайда болуы туралы пiкiрлердiң 
тарихынан бастау керектігін айқындайды. 
Бiзге кepeгi ǩртүрлi дiни, мифологиялық, 
көзқарастар емес, бүгiнгi күні шеңберiнде бар 
ǩртүрлi пiкiрлер.
Сонымен қатар отбасында белгiлi эконо-
микалық қызметтер түрі жүзеге асады (өндi-
рiстiк-тұтынушылық).
Ч.Х. Кули отбасын маңызды алғашқы реттi 
топ ретiнде бес ерекшелігін ажыратты:
1) үздiксiз тұлғалық, байланыстар, өзара 
ǩрекеттесулер; 
2) жеке топпен қатты ұқсастық; 
3) топ мүшелерi арасындағы бауыр 
басушылық;
4) көпқырлы қарым-қатынастар; 
5) топ iшiнде туындаған қатынастардың, 
тенденциялардың, байланыстардың ұзақтығы 
[1].
Отбасы өзiнiң идеалды түрінде бiрiншi 
реттi болып табылады. Отбасы мүшелерi өзара 
ǩрекеттесулерге жиi, бетпе-бет түседi. Олар 
үшiн отбасы ұқсастық пен мақсаттың маңызды 
кезi. Сүйiспеншiлiк пен бауыр басушылық от-
басы мүшелерiн бiрiктiредi, олар бiр-бiрiмен 
қарым-қатынас жасаудың ǩртүрлiсiне ие. 
Олар бiр-бiрiмен ажырасқанның өзiнде де 
өздерiн бүтiннiң бөлшегi ретiнде сезiнедi.
«Неке, − деп жазады Э.Богардус − еркек пен 
ǩйелдi отбасылық өмipre апаратын екеуінің 
жеке интимдi байланысына негiзделген ин-
ститут, олардың негiзгi мақсаты: баланы 
дүниеге ǩкелу жǩне баланы тǩрбиелеу. Бұл 
институт ǩлеуметтiк жǩне дiни санкцияларға 

95

жүктеу/скачать 12,4 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: