Психология педагогика және және и
жүктеу/скачать 12,4 Mb. Pdf көрінісі
|
практ
| Педагогикалық жǩне психологиялық ғылым - қоғамға - Педагогическая и психологическая наука − обществу
ие». «Американская социология» жинағында да некеге aнықтама берiлген. «Отбасы жǩне ру» мақаласының авторы Э.Ф. Воугел былай деп жазады: «Нақты бiр еркек пен ǩйелдiң арасындағы қарым-қатынас тұрақталғаннан кейiн, олардың одағы қоғамдық мойындауға ие. Осы қоғамдық мойындаудың символы ǩдетте некелесу салтанаты немесе некеге отыру болады». Американдық социологияның дамуының ǩр кезеңiне жататын Э.Богардус пен Э.Ф. Воугел айтқандары жыныстар арасын- дары қарым қатынастың индивидуалды жǩне ǩлеуметтiк аспектiлерiне нақты шектеу қояды [2]. Жалпы, педагогикалық іс-ǩрекет кǩсіби іс- ǩрекеттің бірі ретіндс өсіп келе жатқан жас буынға білім беру, оларды тǩрбиелесу жǩне дамыту болып табылады. Ол педагогтар дың көмегімен балабақшаларда, мектептерде, білім беру мекемелерінде жүргізіледі. ůдет- тегі білім беру мекемелері жǩне ондағы педа- гогтардьщ іс-ǩрекеті мемлекетгік стаңдартта көрсетіліп, оқу жоспарлары, бағдарламалар, оқу құралдары, оқыту түрлері жǩне басқа да кешеңді жүйе арқылы іске асырылады. Жалпы педагогика қалыпты жағдайда тǩлім- тǩрбие істерін ұйымдастыру, бақылау, бағалау жǩне басқаларға бағытталған. Ал ǩлеуметтік педагогтың іс-ǩрекетінің ерекшелігі оның нысанына (объектісіне) бай- ланысты бірқатар белгілерімен сипатталады. Олар жалпы алғанда ǩр түрлі жағдайлардың салдарынан күйзеліске ұшыраған жекеле- ген адамдар мен топтар, кейде бүкіл бір ұлт, не халық болуы мүмкін. Күйзеліс түрлеріне қарай оларды жіктеу немесе топтастыру өте күрделі. ůйтсе де, ǩлеуметтік-педагогиканың мынадай ерекшеліктерін атауға болады: 1. Күйзеліс сипатына қарай ǩлеуметтік- педагогикалық жұмыстың бірінші ерекшелігі, оны туындатып отырған ахуал себептерінің өзгешелігі немесе қалыпты жағдайдан тыс- қарылығы, кейде тіпті ұшқырлығы; 2. Айқындалған себептерді талдау арқылы оған душар болған жеке адам, не адамдар тобымен жүргізілетін жұмыс мазмұнының, ǩдіс-тǩсілдерінің, құралдарының өзгешелігі; 3. ůлеуметтіқ-педагогикалық зерттеудің ǩдістері мен тǩсілдерінің жалпы педаго ги- каның ғылыми-зерттеу ǩдістерінен өзгеше лігі, олардың ǩлеуметтік психология. ǩлеуметтану, психиатрия, медицина, физиологиямен тығыз байланысы; 4. ůлеуметтік педагогтардың жұмыс маз- мұны мен ǩдіс-тǩсілдері (технологиясы), жұмыс нысанына байланысты құралдарының ǩр түрлі болуы; 5. ůлеуметтік-педагогикалық мекемелер- дің жұмыс мазмұны мен түрлерінің сан алуан болуы . ůрбір жеке адамның дара психикалық үрдістері − түйсіну, сезіну, қабылдау, ақыл-ес, ойлау, елестетуі, дамуы жас ерекшеліктеріне қарай ǩр түрлі болатыны белгілі. Олардың дамуы бала кезде қарқынды да, күшті жǩне икемді болатыны ǩлеуметтендіру үрдісін жеңілдетеді. Олар ǩлеуметтендіру мақсатында оқыту, түсіндіру, дағдыландыру, жаттықтыру секілді т.б. меңгеру жолында кездесетін қиын- шылықтарды жеңуге, төзімділік пен сабыр- лыққа үйретеді. ůлеуметтік-педагогикалық іс-ǩрекет ǩлеу- меттік-педагогикалық іс-ǩрекеттің мазмұны- мен, формаларымен жǩне ерекшеліктерімен танысқан соң, болашақ тǩрбиеші назар ау- даратын басты мǩселе – «күйзеліске душар болған балалы отбасыларына қалай көмек- тесу керек» деген заңды сұрақ. Бұған жауап- ты ол ǩлеуметтік-педагогикалық іс-ǩрекеттің ǩдіс-тǩсілдерімен, жаңа технологиясымен танысқан соң алады. ůдіс, іс-ǩрекетті жүзеге асырудың жолда- ры. Бұлардың барлығы − жастар мен бала- ларды, ересек адамдарды ǩлеуметтендіруде, оларға жекелеген, арнайы көмек беруде қол данылатын ǩлеуметтік педагогтың бас- ты жǩрдемшісі. ůлеуметтік педагогика енді ғана дамып келе жатқан ғылым болған дық- тан, оның ǩдістері, көбінесе, жалпы педаго- гика, ǩлеуметтік психология, ǩлеу меттану ілімдерінен алынып, тоғыстыра қолда ны- латын сипатқа ие. Іс-шараларды жүзеге асы- руда ǩдістерді қолдану ǩр түрлі тǩсілдерді пайдалану арқылы шешіледі. Зерттеуші Э.Ш. Натанзон ǩдістерді екі сипатта талдай- ды: жалғастыратын жǩне кедергі болатын [3]. 96 ПЕДАГОГИКА ЖůНЕ ПСИХОЛОГИЯ - ПЕДАГОГИКА И ПСИХОЛОГИЯ №1, 2015 Жалғастырушы ǩдістер: сыйлау, көңіл бөлу, кеңесу, өтіну, сенім білдіру, өз күшіне сүйену т.б; ал кедергі болатын ǩдістер: бұйрық беру, жазалау, ым-ишарамен басқару, зекіп айту, ұрысу, сенімсіздік білдіру, ескерту, қысастық қылу, ызалану, ашулану, басқа да баланы (адамды) ашындыратын ǩдістер. Бұл ǩдістерді ǩлеуметтік ахуалға, ǩлеуметтендіру сипатына, тұлғалық ерекшеліктерге, өмір тǩжірибесіне байланысты қолданады. Сендіру ǩдісі − ǩңгімелесу, айтып беру, лек циялар, диспуттар өткізу, талқылау ұйым- дастыру жǩне жақсы үлгі-өнеге көрсету сұхбат арқылы жүзеге асады, балаларға үлгі- өнеге ретінде қайратты, ырықты, төзімді де шыдамды, ержүрек адамдардың өмірінен мысалдар келтіру, егер ондай адамдар бар болса солардың өздерімен тікелей кезде- сулер ұйымдастыру секілді т.б. жұмыстар нǩтижелі болмақ. Айталық, соғыс кезінде не- месе тыныштық заманда, күнделікті өмірде болып жатқан ерлік көріністерді, еңбек майданындағы алдынғы қатарлы адамдарды, кино қаһармандарын, жǩрдем беру міндетін алған ұйымдар мен жеке адамдарды, бай тұлғаларды т.б. мысал ретінде көрсетуге бо- лады. Жаттығу, нақтылап айтқанда, балалардың мінез-құлық, жүріс-тұрыс ережелерін меңге- руін, оларды үсті-үстіне қайталау арқылы (санның сапаға айналуы) ǩдетке айналып, ол өз кезегінде тұлғаның жеке қасиеті ретінде көрініс береді. Бұған мынадай қарапайым мы- сал келтіруге болады. Бала ас ішу ережелерін білмесе, төгіп-шашып, үсті басын былғап, үстелде өзін ұстай алмаса оны ұрысу арқылы реттеу қиын. Сондықтан үйрету, жаттықтыру, көп рет қайталау арқылы, ǩдетке айналдыр- са, ол уақыт өте келе өзінен-өзі қалыптасқан кимыл ретінде қалыптасады. Кейбір бала- ларда жаман ǩдеттердің қалыптасып калғаны байқалады. Өзіне-өзі қызмет ете алмайды, не оның жөнін білмейді, бейімделмеген, мыса- лы, жуыну, таза жүру, өмір сүрген ортаны таза ұстау секілді басқа да іс-ǩрекеттерді айтуға болады. ůлеуметтік-педагогикалық жұмыста қол - да натын ǩдіс-тǩсіл, құрал, мақсат, мін дет, форма, ұстаз. Іс-ǩрекетінің барлығы толы- ғы мен ǩлеуметтік-педагогикалық техноло- гияны білдіреді. Бірақ ǩлеуметтік-педа го- ги калық технологияның мазмұны жалпы педагогиқалық технологиядан алдеқайда кең. Себебі, ол ǩлеуметтік объектінің ерекшелігін жǩне онымен жұмыс істегенде қолданылатын психологиялық, медициналық, педагогикалық, ǩлеуметтік жұмыс ǩдіс-тǩсілдері, формасы, іс-ǩрекет бағыты сияқты басқа да көптеген тұстарын қамтиды. Бұдан басқа ǩлеуметтік теxнология , деген ұғымға келетін болсақ, ол ǩлеуметтану ілімінің негізінде пайда бо- лып, ǩлеуметтік үрдістердің барысын таддау, басқару, бақылау жұмыстарына байланысты жǩне оны жүзеге асыратын қызметкер мен ǩлеуметтік педагогтың іс-ǩрекетін қамтиды. Жоғарыда айтылғандай ǩлеуметтік жұмыстар педагогика жǩне психология ғылымына сүйе ніп, балалардың, жастар мен ересек адамдардың жас жǩне жеке ерекшеліктерін, күйзеліс түрін ескере отырып көмек беру тех- нологиясын анықтауға бағытталған. ůДЕБИЕТТЕР 1 Кули Ч.Х. Человеческая природа и со- циальный порядок / пер. с англ. под ред. А.Б. Толстова. – М.: Идея-Пресс, Дом интел- лектуальной книги, 2000. – 320 с. 2 Воугел, Э.Ф. Семья и родство / Э.Ф. Во- угел. – Магнитогорск, 2005 // Социология: хрестоматия. 3 Натанзон Э.Ш. «Трудный школьник и пе- дагогический коллектив» − Москва: Просве- щение, 1984 − с. 96. 97 Педагогикалық жǩне психологиялық ғылым - қоғамға - Педагогическая и психологическая наука − обществу Е.Б. МЕРТЕНОВ Казахская Национальная академия искусств им. Т. Жургенова г.Алматы, Казахстан жүктеу/скачать 12,4 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|