Рылыс академиясы
Жалпақ жапырақты тҧқымдар
жүктеу/скачать 7,3 Mb. Pdf көрінісі
|
АҒАШТАНУ
|
8.2 Жалпақ жапырақты тҧқымдар Жалпақ жапырақты тұқымдар біздің еліміздегі орманның 20% жуық ауданын алып жатыр. Бұл ауданда әртүрлі тұқымды ағаштар ӛседі. Жалпақ жапырақты тұқымның ағаштары шаруашылық мағынасы жағынан әлі де қылқан жапырақты тұқымның ағаштарынан едәуір артта қалуда. Алайда Ресейдегі еуропалық орталық бӛліктің аудандарына ағаш тұқымдарының ауысу процесі тән: кескеннен кейін қылқан жапырақтының орнына жалпақ жапы- рақты пайда болады (қайың, кӛктерек және т.б.). Бұл аудандарда жалпақ жапырақты тұқымның маңыздылығы ұлғаяды. СТ СЭВ 1263-78 сәйкес барлық жалпақ жапырақты тұқымдар ағаштың қаттылығына қарай қатты және жұмсақ болып бӛлінеді: (белгі 50 Н/мм 2 ). Келесі шолуда жұмсаққа жататын тұқымдар(түрлер) * белгімен белгіленген. Сақиналы түтікшелі ағаштар. Емен (Quercus). Шие тәрізді, немесе жаздық- Q.robur L. емен кӛп таралған. Аудан (таралу облысы) сына тәрізді С.-Петербург – Одесса сызықтар және Оңтүстік Оралға шығу негізінде болады. Емен ағашы қара-қоңыр ядролы немесе сарғылт-қоңыр түсті және тар ақ- сарғылт шел қабықты, кӛлденең тілікте ерте аймақта жылдық қабаттың ірі түтікшелері кӛрінеді, ал қараңғы кеш ағашта – ашық радиалды жалын тәрізді жолақтардан, ұсақ түтікшеден және қоршайтын ұлпадан пайда болады. Жылдық қабаттары және кең (нағыз) ӛзек сәулелері барлық тіліктерде жақсы байқалады. Ағаш берік, шіруге қарсы тұрақты, жақсы иіледі, әдемі текстуралы және әртүрлі қолданыста: паркет түрінде, бұйымдарды әрлейтін сүргіленген шпон ретінде, жиһаз ӛнеркәсібінде, машина жасауда, жәшік (шарап және сыраға арналған бӛлшектер) және илеуіш-экстракт ӛндірісінде пайдаланылады. Шетен (Fraxinus). Елдің еуропалық бӛлігінің орташа және оңтүстік белдігінде қарапайым шетен – F.excelsior L., Қиыр Шығыста маньчжур шетені- F.mandshurica Rupr. R – кӛп таралған. Шетен ақ, сәл сарғылт немесе қызғылт шел қабықты және боз-қоңыр ядролы тұқым. Кӛлденең тілікте кеш қабықта ұсақ түтікшелердің жинақталуы және ұлпалар ретсіз орналасқан ақ нүктелер немесе сызықшаларды (қабат шекарасындағы) құрайды. Жылдық қабаттары жақсы кӛрінеді, ӛзек сәулелері байқалмайды. Шетен ағашы қасиеті жағынан емен ағашына жақын, сондықтан оның қолдану облысы да дәл сондай. Шетен ағашы жоғарғы соққы тұтқыр- 165 лығына ие, жақсы иіледі, жоңқасы болмайды, кӛбінесе спорт керек-жарақ ӛндірісінде (теннис зымыраны, хоккей доп таяғы және т.б.) қолданылады. жүктеу/скачать 7,3 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|