Бӛрене кӛлемін даналап ӛлшеу әдістері

194 
анықтаудың моделі ретінде бӛрене ұзындығының ортасындағы диаметріне 
тең цилиндр диаметрі қабылданған (Губер әдісі). Кӛлемді келесі формуламен 
есептейді 
(10.1) 
Цилиндрлердің (секциялардың) кӛлемдерін суммалауды қарастыратын 
секциялы әдісті бӛрене ұзындығы бойынша бірнеше орындарда диаметрлерді 
автоматты ӛлшеу кезінде пайдаланады. Секциялардың ұзындығы 0,2м артық 
болмауы қажет. Екі әдіс те бӛренелерді бір қатарға жан-жаққа домалатуды 
талап етеді. 
Келісімшартқа сәйкес әрбір бӛрененің жүгірісін анықтамай-ақ кӛлемді 
орнатуға болады. Бұл кезде бӛренелер партиясы үшін жоғарғы диаметр және 
орташа жүгіріс әдісі қолданылады. РД13-2001-00- де бӛрене кӛлемін оның 
жоғарғы диаметрі мен қалыпты жүгіріс кезіндегі s = 1,0 см/м ұзындығы 
бойынша анықтауға болатын кестелер келтірілген. Егер келісім-шарт бойынша 
орташа жүгірісті таңдамалы анықтау қажеттілігі туындаса, онда әрбір бӛренеде 
таңдамалар (кездейсоқ таңдалған 500-ден кем емес бӛрелер) жоғарғы d және 
орташа d
c
диметрлерді, сондай-ақ бӛрене ұзындығын ӛлшейді және жүгірісті 
келесі формула бойынша есептейді
(10.2) 
Осыдан кейін бӛренелердің таңдама бӛренесінің әрбірі үшін s жүгірісін 
ӛлшеу нәтижесінің орташа арифметикалық мәні ретінде орташа жүгірісін S 
анықтайды. Орташа жүгірісі ағаш тұқымдастығынан, ӛсіп жетілу шартынан, дің 
бойымен бӛренелердің орналасуынан тәуелді және 0,5 бастап 1,4 см/м дейінгі 
шекте орналасады. 
Бӛрене кӛлемі, м
3
, формула бойынша анықталады 
(10.3) 
Жеке бӛрененің кӛлемін ӛлшеу нәтижесі 0,001 м
3
дейін дӛңгелектенеді, ал 
бӛренелер партиясы – 0,01 м
3
дейін. Егер бӛренелердің қабығы болатын болса, 
ал кӛлемді қабықсыз анықтау қажеттілігі туындаса, онда бүйір жақтардағы 
диаметрді сүрек пен қабық арасындағы шекараға дейін ӛлшейді немесе диаметр 
ӛлшенетін жердегі қабықты алып тастайды. Қабықпен ӛлшенген диаметрді 
қабықтың есептік екі еселік қалыңдығына азайтуға болады. Бұл кӛрсеткішті 
дайындаманың әрбір ағаш тұқымдасы және аумағы үшін алынған диаметрлерді 
қабықпен және қабықсыз таңдамалы ӛлшеулерінің нәтижесі негізінде 
эмпирикалық тәуелділіктен анықтайды. Қабық қалыңдығын ӛлшеу жүгірісті 
ӛлшеумен бір уақытта орындалуы мүмкін. Сонымен, қабықпен алынған кӛлемді 
бӛренелердің диаметріне сәйкес келетін таңдамалы ӛлшемдердің нәтижесі 

195 
бойынша алдын-ала анықталған түзеткіш коэффициентке кӛбейту арқылы 
қабық кӛлемін ескермеуге болады. Бұл коэффициент 0,75...0,95 құрайды; ол 
жүгіріспен бірдей факторларға тәуелді болады. 

жүктеу/скачать 7,3 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: