4.3-кесте. Ағаштың беріктік шегі, МПа, талшық бойымен созу кезінде
Тұқым
12%/30% және т.б.
ылғалдылық кезінде
Тұқым
12%/30% және т.б.
ылғалдылық кезінде
Балқарағай
Қарағай
Шырша
Самырсын
Сібір самырсыны
Ақ акация
Қайың
124/95
109/78
101/77
89/68
66/51
171/107
137/102
Шаған
Қызыл қайың
Кӛктерек
Шамшат
Жӛке
Қандыағаш
Терек
140/107
129/96
121/93
124/93
117/89
97/74
88/67
Орташа шамамен алғанда барлық ағаш тұқымдастары үшін талшық
бойымен созылуға беріктік шегі 130МПа құрайды. Осындай жоғары беріктікке
қарамастан, сүректер конструкциялар мен бұйымдарда талшық бойымен
созылуға айтарлықтай аз жұмыс істейді, себебі бекіту орындарында бӛлшек-
тердің бұзылуының алдын-алу қиын (қысушы және опырушы жүктемелердің
әсерінен).
Талшықты кесе-кӛлденең созу. Сынау үшін 4.5-суретте кӛрсетілген үлгі,
пішін мен ӛлшемдер қолданылады. Үлгілерді қысушы күштер талшық бойымен
бағытталуы үшін жазық жағымен винттік қысқыштар арқылы бекітеді.
Беріктік шегін анықтау үшін талшыққа кесе-кӛлденеңнен созу кезінде
радиал және тангенциал бағыттарда үлгілерді олардың жазық бетіндегі жылдық
қабаттары сәйкесінше оның жұмыстық бетіне кӛлденең (4.5-суретте кӛрсетілген
сияқты) немесе бойлай бағытталатындай етіп дайындайды.
Талшыққа кӛлденең созу кезіндегі беріктік шегін анықтау әдісі мен сынау
процедуралары талшық бойымен созу кезіндегі процедуралармен бірдей.
Сынау нәтижелерін 0,01МПа-ға дейін дӛңгелектейді. 12% ылғалдылыққа қайта
есептеу үшін түзетуші коэффициентті сәйкесінше радиал және тангенциал
бағытарда созылу кезінде 0,01 және 0,025 деп қабылдайды. 4.4-кестеде кейбір
ағаш тұқымдастарынның талшыққа кӛлденең созу кезіндегі беріктік шектері
келтірілген.
95
4.5-сурет. Сүректі талшық
бойымен созуға сынау үшін
қолданылатын үлгі