С. Б. Балшыкеев

38 
Бҧл діннің пайда болуы Заратуштрамен 
(Зороастром) 
байланысты, 
оның тарихы әлі де нақты анықталмаған, дегенмен, ғалымдардың кӛпшілігі 
арасында ол шынайы тҧлға, қоғамның әлеуметтік қҧрылымының 
реформаторы, тайпа кӛсемдерінің, абыздардың шексіз биліктеріне, ескі 
қҧдайларға табынуға қарсы кҥресуші ретінде танылады.
Зороастризмнің Отаны Иран болып табылады. Киелі кітабы - 
Авеста.
Кӛптеген мәтіндердің авторлары белгісіз, олардың Гат деп аталатын кӛп 
бӛлігі Зороастр мен оның ізбасарлары болып саналады.
Зороастризм жҥйелі дуализммен сипатталады. Бҧл бейбітшілік 
тәртіптің негізіне оң және теріс екі субстанцияның жататынын білдіреді.
Оң субстанция ретінде - Ахура-Мазда 
(Ормузд), 
терісі - Анхра-
Майнью 
(Ариман) 
танылады. Екеуі де Шексіз уақытпен 
(Эрван құдаймен)
туындаған.
Бҥкіл әлем – жақсылық пен жамандықтың, жарық пен 
қараңғылықтың, ӛмір мен ӛлім арасындағы кҥрес. Бҧл кҥресте келісім 
болмайды. Ең бастысы, адам бҧл кҥресте жоғарғы кҥштердің ойыншығы 
емес, таңдау қҧқығына ие тҧлға ретінде танылуы болып табылады. 
Авестаның адамгершілік кеңестері адамды кіршіксіз ойларға, мейірімді 
сӛздер мен әрекеттерге, жақын адамға қолдау кӛрсетуге, жамандықпен 
кҥресуде ҧстамды болуға тәрбиелеуге бағытталған, ҧрлық пен басқа да 
қылмыс айыпталады. 
Жанның тазалығы ерекше орынға ие, дененің тазалығы да міндетті 
саналды. Зороастризмде ӛлген адамдар жын-перінің символы ретінде 
қарастырылады, ал оған жанасу адамды бейпілауызға айналдырады. Ӛлген 
адамдардың 
денелері 
арнайы 
мҧнаралардың 
қабаттарына 
орналастырылады, оларды жыртқыш аңдар шоқыған, ал сҥйектерді 
мҧнаралардың ішіндегі қҧдықтарға тастады. Ауру адамдар, жаңа туған 
әйелдер, сонымен қатар, ӛмірлік айналымының белгілі кезеңдеріндегі 
әйелдер лас деп саналған.
Авеста Дҥниенің ең маңызды тӛрт элементіне қҧрмет кӛрсетуді қажет 
етеді: суға, жерге, ауа мен отқа. Зороастрлықтардың табынушылық 
тәжірибесінде от ерекше роль атқарады – сондықтан да, осы дінді 
ҧстанушылар отқа табынушылар деп аталады.
Бҧл дінді жақтаушылар кӛбінесе библиялық космогониядан асып 
тҥсетін ілімді ойлап тапты. Осылайша, Жаратушысы Ахура-Мазда болған 
ең алғашқы адам – жер бетінде ӛмір сҥрген, жақсылық сыйлайтын, жерді 
игеретін, мал ӛсіретін Йима атты тірі жан пайда болды. Бірақ, мҧның 
барлығы Йиманың қасиеті бҧқалармен қоректене бастағаннан кейін 
аяқталды, ӛркӛкіректеніп, жаратушысын ҧмытты – ақыр соңында Ахура-
Мазданың қалауымен мәңгілік ӛмір мен тіршілік әрекетінің қолай лы 
жағдайларынан айырылды.

жүктеу/скачать 1,13 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: