С. Г. Тажбаева Редакция алқасы



Pdf көрінісі
бет529/587
Дата06.01.2022
өлшемі7,04 Mb.
#13134
1   ...   525   526   527   528   529   530   531   532   ...   587
Байланысты:
ped and psy 2 nomer 2016.compressed (1)

Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №2 (50), 2016 г. 
360 
ақыл – ой т`рбиесі, өлең, жыр-дастандарда - `семдік (эстетикалық) т`рбиесінің негізгі принциптері, 
ал  ертегілер  халықтық  т`рбиенің  сан  алуан  м`селелерін  қозғайтын  т`лімдік  материал  ретінде 
пайдаланылған. Демек, халықтық педагогика – т`лім-т`рбиелік ой – пікірдің ілкі бастауы, халықтың 
рухани  мұрасы.  Бұл  жердегі  еске  алатын  негізгі  жайт:  осындай  халықтық  мұралардың  б`рі  бірдей 
к`деге жарай бермейді, олардың озығы мен қатар тозығы да бар. Ең негізгі м`селе – бұларды бүгінгі 
күннің  талап  тілегімен  байланыстыра  пайдалана  білу  болмақ.  Егеменді  еліміздің  пердесі  ашылмай, 
шіркеуленіп  келген  ұлттық  т`рбиесі  жиырмасыншы  ғасырдың  тоқсаныншы  жылдарынан  бастап, 
еркін қолға алынды да, көптеген оқыту бағдарламалары мен оқу құралдары пайда болды. Ғалым К. 
Оразбекова  «Иман  ж`не  инабат»  (1993)  деген  кітабында  имандылық–ұлттық  т`рбиенің  негізі  деп 
көрсетіп,  қазақ  этнопедагогикасының  бір  қайнар  көзін  ашты.  М.Оразаев,  М.Смаилова  сияқты 
педагогтар  «Қазақ  халқының  салт-д`стүлері»  деген  кітап  жазып,  қазақ  этнопедагогикасының  салт-
д`стүрге  байланысты  саласын  айқындады.  Профессорлар  Қ.  Жарықбаев  пен  d.  Табылдиев  «dдеп 
ж`не жантану» (1994) оқулығын жазып, қазақ этнопсихологиясы мен этнопедагогикасы ғылымының 
негіздерін  айқындады.  Ғалым  С.Ғаппасов  «Ізгілік  `ліппесі»  (1995)  «Халық  педагогикасының  негіз-
дері»  (1996)  деген  еңбектерінде  қазақ  этнопедагогикасының  ғылыми-медициналық  ж`не  танымдық 
ерекшеліктерін  д`лелдеді.  d.  Табылдиев  «Қазақтың  халық  педагогикасы  ж`не  т`рбие»  атты  еңбегі 
арқылы  қазақтың  ауыз  `дебиеті  мен  салт-д`стүрлерінің  т`рбиелік  м`нін  ашып  берді.  Профессор  С. 
Қалиев «Қазақ этнопедагогикасының негіздері ж`не тарихы» (1998) деген оқу құралы арқылы қазақ 
этнопедагогикасының  қайнар-бастауы  біздің  заманаымыздан  бұрын  белгілі  бола  бастағандығын 
д`лелдеп,  бұл  ғылымның  теориялық  негіздерін  айқындап  берді.  Зерттеушілер  Ұ.Асылов  пен 
Ж.Нұсқабаев «dдеп» атты оқулығында (1999) қазақтың салт-д`стүрлеріндегі т`лім-т`рбиелік мақсат-
тарды жеткізе д`лелдеді.  
Қазақ халқының т`лімдік м`ні зор ой толғаныстары бесік жыры мен батырлық эпостарда, ертегі-
лер  мен  аңыздарда,  шешендік  сөздер  мен  айтыс  термелерде,  мақал-м`телдерде  көптеп  кездеседі. 
Мұндағы ұрпақ т`рбиесінің негізгі түйіні – адамгершілік-имандылық, ақыл-ой, еңбек, эстетика, дене, 
отбасы т`рбиесіне байланысты м`селелерге келіп тіреледі.  
Этнопедагогика  ғылымы  екі  саладан  тұрады:  халықтың  ауыз  `дебиеті  мен  салт-д`стүрлерінен 
құралған  ауыз  `дебиеті  ж`не  ұлттық  т`лім-т`рбиенің  жазу  м`дениетіндегі  көрінісі.  Халықтың  игі 
`деттері  дағдылана  келе  `дет-ғұрыпқа,  `серлі  `дет-ғұрыптар  салт-д`стүрлерге  айналып,  халықтың 
өмірінде қалыптасқан салт-д`стүрлер салт-сана болып қалыптасқан. Халықтың салт-д`стүрлері р`сім-
дер мен жөн жоралғылар, р`міздер, ырымдар мен тыйымдар, түрлі сенімдер арқылы өмірде қолданыс 
тауып келеді. Оның б`рі толысып, дамып, жаңарып отырады [3].  
Халықтық  эстетикалық  т`рбие  жүйесінде  лирикалық,  үйелмендік,  тұрмыстық,  `дет-ғұрыптық, 
еңбектік  ж`не  т.б.  `ндер  мен  өлеңдер  ерекше  орын  алады.  Бұлар  да  эстетикалық  т`рбие  құралдары 
ретінде қызмет етті. Халқымыздың `ндері, жанры ж`не тақырыбы жағынан өте бай. Көптеген `ндер 
би қимылдарымен байытылды.  
Қазақхалқыныңмузыкалықаспаптарыныңтүрлілігітаңқаларлықтай  (домбыра,  шертер,  аса  таяқ, 
шаңқобыз,  ұран,  жетіген,  үскірік,  қамыссырнай,  дабылт.т.).  Олар  бос  уақытта  пайдаланылып  жас 
ұрпаққа эстетикалық т`рбие беру ісіне қызмет етті.  
Халқымыздыңтұрмысынаенгенқолданбалықолөнербұйымдар,  олардың  `шекейленіп  жасалуы 
эстетикалық т`рбие де өз алдына бір сала.  
Эстетикалық  т`рбиеде  халық  ауыз  `дебиетінің  маңызы  өте  зор  болды.  Оның  мазмұны  халқы-
мыздың бүкіл өмір т`жірибесін қамти отырып, жас ұрпақ санасын `семдік сезімін, талғамын, қажетті-
лігін  билейді.  Эстетикалық  т`рбиенің  күрделі  м`селелерін  айқындауда  біз  халықтың  жинақтаған 
педагогикалық білімімен т`рбие т`жірибесіне сүйенуіміз қажет.  
Т`рбие  жүргізу  ісінде  үйрету,  пайымдату,  сендіру,  `серлендіру  т`сілдері  қолданылады.  Ұлттық 
т`рбие үлгілерін көрсетіп, үйрету үшін сахналық т`сілдерді қолданудың м`ні зор. Сөзді жаттау, оны 
сахнада  м`ніне  жеткізіп,  м`нерлеп  айта  білу,  өмір  құбылыстарын  `серлендіре  көрсету,  кейіпкер 
бейнесін айнытпай көрсету `рбір т`рбиеленушінің санасына сан қырымен `сер ететін құбылыс.  
Оқушы  түсінігінің  эстетикалық  жақтан  қалыптасуы  халықтық  педагогика  ж`не  тағы  сол  сияқты 
көптеген  факторлардың  ықпал  ету  н`тижесінде  болады.  Сондықтан  мектеп  мұғалімдері  оқушылар-
дың  эстетикалық  талғамын  іс-жүзінде,  теория  жүзінде  де  арттыра  отырып,  көрген  білгендерімен 
сұлулықты қабылдауға көмектесуі керек.  
Оқушылардың эстетикалық сезімін дамыту оларға мынау жақсы, `демі, ал мынау жаман, көріксіз 
деп  ауызша  айтуда  ғана  жүзеге  аспайды,  сонымен  бірге  бала  күнделікті  тұрмыста  да,  мектепте  де 




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   525   526   527   528   529   530   531   532   ...   587




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет