Синтаксистік парадигмалар
жүктеу/скачать 2,27 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Лиза, Лиза, Лиза.
| Вокативті сөйлемдер. Қазақ тіл білімінде ғылыми шешімін күтіп
тұрған мəселелердің бірі – вокативті сөйлемдер. Бұған сөйлем тұрғы- сынан қарап, алғаш пікір айтқан ғалым - О.Төлегенов. Вокативтер қа- ратпаларға ұқсағанымен, екеуі - екі түрлі санаттар. Адамға қатысты кінə қою, сөгіс айту, өкініш білдіру, наразылық білдіру кезінде, біз сол адам- ның есімін тиісті сөз сарынымен жиі айтамыз. Бұл жағдайда вокативті деп аталатын сөйлемдер пайда болады, оларды қаратпалармен шатастыр- мау керек. Өйткені вокативті сөйлемдердің мазмұны қаратпа сөздерге қарағанда кеңірек, жай бір сөздің өзінен-ақ, оның интонациясынан-ақ айтушының нені білдіргісі келіп тұрғаны айқын сезіледі. Ал қаратпа сөздер жеке айтылып қана қоймайды, олар өзінен кейінгі не өзінің ал- дындағы сөйлемдердің құрамында жұмсалады да, сөйлем мүшелерімен семантика-ақпараттық жағынан байланысады. Вокативті сөйлемдер бол- са, дербес жұмсалып, жеке сөйлем ретінде қызмет атқарады. Мысалы: 1) Щербак Лизаны үйге қарай сүйрей бастады. - Қой, деймін. - Лиза, Лиза, Лиза. Щербак Лизаны құшақтап, өте қатты-қатты сүйіп алды... (С.Е.). Осы мысалдағы үш дүркін айтылған «Лиза» құрылымын екі жақты түсінуге болады: 1) Щербак не «Лиза, Лиза, Лиза, жүрші үйге» деген мəнде қызды жалынып, үйіне шақырып тұр (жалыну сезімі) не; 2) «Лиза, Лиза, Лиза, мен сені жақсы көремін» деген мағынада өзінің қызға деген сезімін (махаббаттық сезімін) білдіріп тұр. Кейде вокатив сөйлемдер бел- гілі бір кісінің ойындағысын айтып қалуға тыйым салуды, сөйлеушіні тоқтату үшін жұмсалады. Мысалы: - Қашаннан бері Серкебаев бола қал- дың? Оныңның сыры да белгілі. Шайбай басқа жауап айта алмай: - Өй, жүктеу/скачать 2,27 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|