Тақырыбы: атом-молекулалық ілім. Химияның негізгі түсініктері мен заңдары
жүктеу/скачать 1,81 Mb.
|
| Жартылай реакциялар әдісі. Аталған әдісті ерітінділерде өтетін реакциялар үшін қолданады. Бұнда тотығу дәрежелерін анықтау мүмкіндігі қажет емес. Әдетте бұл әдіспен теңестіргенде реакция өнімдері белгісіз - олар теңестіру барысында пайда болады. Алайда әдісті дұрыс қолдану үшін ионды – молекулалық реакцияларды жазуды білу керек. Жоғарыдағы мысалды қарастырайық.
Калий сульфитін калий дихроматымен тотықтыру реакциясындағы бастапқы заттарды ионды - молекулалық түрде жазып көрсетейік. Барлық күшті электролиттерді иондар түрінде жазу қажет: 2 K+ + Cr2O72- + 2 K+ + SO32- + H+ + HSO4- → … Қышқыл ортада дихромат-ион тотықсызданып, Cr3+ ионына ауысады, ал сульфит-ион тотығып сульфат-ионға айналады. Осы үрдістерді екі жартылай реакция түрінде жазып көрсетейік: Cr2O72- → Cr3+; SO32- → SO42-. Жартылай реакцияларды теңестіру мақсатында қосымша иондар мен орта молекуласын қолданады: әдетте сутек иондары (қышқыл ортада), гидроксид-иондар (сілтілік ортада) және су молекулалары (бейтарап ортада). Бірінші жартылай реакцияда сол жағында екі хром атомы, ал оң жағында - біреу. Оң жаққа 2 коэффициентін қою арқылы оларды теңестіреміз: Cr2O72- → 2 Cr3+; SO32- → SO42-. Екі жартылай реакцияларда хром мен күкірт атомдары теңестірілді, алайда оттегі атомдары саны әр түрлі. Оттектің қосымша атомдары жартылай реакцияға оң немесе сол жағына су молекулаларын қосу арқылы енгізіледі. Бірінші жартылай реакцияда оң жағында 7 оттегі атомы жетпейді, сондықтан жеті су молекуласын қосамыз. Екінші жартылай реакцияның сол жағында бір оттек атомы жетпейді, сондықтан сол жаққа бір су молекуласын қосамыз: Cr2O72- → 2 Cr3+ + 7 Н2О; SO32- + Н2О → SO42-. Енді екі жартылай реакцияларда да сутек атомдары пайда болды. Олардың санын теңдеудің екінші жағына сутек иондарының эквиваленттік санын қосу арқылы теңестіреді: Cr2O72- + 14 Н+→ 2 Cr3+ + 7 Н2О; SO32- + Н2О → SO42- + 2 Н+. Сонымен жартылай реакция теңдеулеріне қатысатын барлық элементтер теңесті. Бірінші жартылай реакцияның оң жағындағы барлық бөлшектер зарядтарының қосындысы 6+, ал сол жақтағы қосынды заряд 12+. Зарядтарды теңестіру үшін тендеудің сол жағына алты теріс зарядтарды электрондар түрінде (6ē) қосу керек. Осыған сәйкес, екінші жартылай реакцияда сол жағынан 2ē алу қажет. Екі жартылай реакция теңдеулерінде бағыттың орнына теңдік белгісін қоюға болады: Cr2O72- + 14 Н++ 6ē = 2 Cr3+ + 7 Н2О (тотықсыздану); SO32- + Н2О - 2ē = SO42- + 2 Н+ (тотығу). Берілген мысалда тотықсыздану үрдісі кезінде қосып алынған электрондар санының тотығу кезінде бөлінетін электрондар санына қатынасы 6:2 болады. Қосынды реакция теңдеуін алу үшін қатынасты ескеру кажет, тотықсыздану теңдеуін 2, ал тотығу теңдеуін 6 көбейту керек. Немесе берілген көбейткіштерді 2 қысқартсақ тотығу теңдеуін 1, ал тотықсыздану теңдеуін 3 көбейтеміз. Вертикаль сызықтың оң жағына осы көбейткіштер жазылады: Cr2O72- + 14 Н++ 6ē = 2 Cr3+ + 7 Н2О │1 SO32- + Н2О - 2ē = SO42- + 2 Н+ │3 жүктеу/скачать 1,81 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|