Тақырып: Ғылыми зерттеудің әдіснамасы мен әдістемелері Жоспар
жүктеу/скачать 0,59 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 2 Дәріс. Тақырып: Ғылыми білімнің шектеу өлшемі
| Сұрақтар:
Ғылымға түсінік беріңдер. Таным процессінің құрылымы қандай? Ғылыми зерттеу қандай сатыларға бөлінеді? Ғылым теориясының құрылымын сипаттап бер. Әдіснамаға анықтама бер. Әдіснаманың қандай деңгейлері бар. Әдіс пен әдістеменің анықтамасы. № 2 Дәріс. Тақырып: Ғылыми білімнің шектеу өлшемі Маңызды мәселе білімнің ғылымилығын және оның басқа білім түрлерінен шектелуін анықтайды. Қайталап өтеміз, «шынайы» ұғымы «ғылыми» ұғымымен баламалы емес. Ғылымилық белгілерінің жиынтығы бар, оларды қолдана отырып ғылыми білімді ғылымилықтан ажыратуға болады. Осылайша, қазіргі заман физиктері мәңгілік қозғалтқышты құру мүмкіндігін талқыламайды, ал астрономдар астрология бойынша жұмыстарға шындап сенбейді. Оған қоса, теориялық журналдарда ғылыми гипотезалар – құбылыстың байланысы туралы болжамды пікірлер мақаласы көптеп шығарылады. Ғылым әдіснамасы ғылыми білімді ғылыми еместен шектеу мақсатында бірнеше принциптер қолданады. Оның ішінде үшеуі жиі кездеседі: ұтымдылық, верфикация және бұрмалау. Ұтымдылық принципі білімнің негізделуінің негізгі құралы болып табылады; ол зерттеушіні белгілі бір нормаларға және ғылымилық идеалдарына, сонымен қатар білім эталондарына бағыттайды. Верификация принципіне сәйкес, кейбір ұғымдар немесе пікір мәнге ие болады, егер ол сынаққа немесе ол туралы айтылған сөзге тікелей апарылған болса ғана. Тікелей верификацияны ажыратады мына жағдайларда: тура тұжырымның тура тексерілуі, жүргізілуі, жанама және бақылаудың және тәжірибелердің формалануы жанама верификацияның тұжырымымен логикалық қатынастың қалыптасуында. Верификация принципін қолдану ғылыми және ғылыми емес білім деп бөлуге мүмкіндік береді, бірақ егер ол көріністердің кейбір жүйелері кез келген бақыланатын фактты оның пайдасына деп түсіндірсе, алдына қойылған тапсырманы нашар орындайды (религия, идеология, астрология және т.б.). Бұрмалау принципін ХХ.ғ белгілі ғылым әдістемесіші К.Поппер ұсынды; бұл принциптің маңыздылығы – теорияның ғылыми статусының критерийі оның өтірікке айналатындығы немесе бұлтартпайтындығы болып табылады, яғни білім егер ол бұлтартпайтындығы принципінде болғанжа ғана ғылыми деңгейге жетеді. Поппердің ұсыныстары бойынша, кейбір теорияны теріске шығару әрекетіне бағытталған эксперименттер оның шынайылығы мен ғылымилығын тиімді растайды. Сонымен бізге белгілі қарғалар қара түске ие, осы принциптерге сүйене отырып сол қара қарғалардың ішінен ақ қарған іздеңіздер. Фальсификация принципінің маңыздылығы келесілерге негізделген. Егер тек растауды іздесе, онда әрбір теория үшін растау немесе терістеуді алу қиын емес. Поппердің ойынша, кейбір тыйымдары бар әрбір «жақсы» ғылыми теория – белгілі бір жағдайлардың туындауына тыйым салады. Теория тыйым салған нәрсе одан сайын жақсы. Қандай да мүмкін оқиғамен теріске шығарылатын теория ғылыми емес болып табылады; ал теріске шығарылу теорияның жетістігі емес, ол кемістік болып табылады. Кез келген теорияны нағыз тексеру оны бұрмалаудың әрекеті болып табылады. Көбінесе ғылыми емес білімді ғылыми деп беруге тырысады және ғылым тәріздес формада көрсетеді. Қазірде қазіргі заман ғылымы кертартпа және шектеулі деген пікір көптеп таралған, себебі дәстүрлі емес, парағылыми концепцияларды – астрологияны, парапсихологияны, уфологияны және т.б. мойындамайды. Бұл концепциялар біздің заманда емес, жүздеген, мыңдаған жылдар бұрын пайда болған, бірақ та әлі күнге дейін сәйкес зерттеулер ғылыми болып саналмайды, себебі нақты, ғылыми бекітілген фактілер берілген жоқ. Ал ғылым негізделмеген зерттеулерді ғылымилық мәртебесіне жатқызбайды. жүктеу/скачать 0,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|