124
Жоғарыда айтылған тиімсіз жақтарды болдырмау үшін тӛмендегідей ұсыныс
жасауға болады:
1.
Компьютерді сабақтың белгілі бір кезеңдерінде ғана пайдалану;
2.
Компьютерді пайдалану уақытын сақтау;
3.
Компьютерді пайдалануда қауіпсіздік ережесін сақтау;
4.
Дәстүрлі және электронды оқытуды кіріктіру арқылы жүргізу. Себебі
электронды оқыту – оқу пәнінің негізгі ғылыми мазмұнын қамтитын
компьютерлік технологияға негізделген оқыту, бақылау, модельдеу, тестілеу
т.б. бағдарламалар жиынтығы. Электрондық оқулық жай оқулықтарға ӛте
тиімді қосымша мүмкіндіктер береді. Атап айтқанда:
-
кері байланысты іс жүзінде тез арада қамтамасыз етеді;
- жай оқулықтағы кездеспейтін қосымша материалдарды электронды
оқулықтардан қысқа уақытта табуға болады;
- ипермәтінді түсіндірмелерге ӛту барысында уақытты үнемдеуге кӛмектеседі.
Кез-келген сабақ бойынша ең бастысы электронды оқулықтарды
дайындаудың бір жүйеге келтірілген заңдылығы болуы керек.
ЭО негізгі қасиеттері:
-
жинақтылық
-
жүйелілік
-
эстетикалық кӛркемділігі
-
жылдамдылығы және т.б.
ЭО құрылымы
1.
Материалдың мәтін, сурет,график, кескін, кесте және т.б. түрде
баяндалуы. Ол оның дәстүрлі оқулықтан ерекшелігін кӛрсетеді.
2.
Материалддың кескін түрінде баяндалуы-оқулық мазмұнының графиктік-
мәтіндік түрде бейнеленуі. Онда оқу материалының негізгі идеясын
айқындайтын үзінділерін оқушының меңгеруіне ыңғайлы етіп, графиктік түрде
бейнелеу.
3.
Ӛзіндік тексерудің (ӛзіндік бақылаудың) тестілік жүйесі. Онда оқу
материалын қаншалықты деңгейде меңгергенін айқындайтын сұрақтар мен
тапсырмалар беріледі.
ЭО құрылымдық элементтері:
-
сыртқы беті;
-
титулдық экран;
-
мазмұны;
-
аннотация;
-
оқу материалының толық баяндалуы;
-
оқу материалының қысқаша мазмұны;
-
қосымша әдебиеттер;
-
ӛзіндік білімді тексеру жүйесі;
-
ӛзіндік бақылау жүйесі;
-
мәтіндік үзінділерді іздеу функциясы;
-
авторлар тізімі;
-
терминдік сӛздер;
125
-
оқулықтың элементтерін басқару бойынша анықтамалық жүйе;
-
оқулықпен жұмысты басқару жүйесі.
ЭО қойылатын талаптар:
1.
Жан-жақтылығы
2.
Ізгіліктілік
3.
Бейімділігі
4.
Модульдік
5.
Экономикалық тиімділігі
6.
Тұтынушыға бағдарлау
ЭО құрастыру алгоритмі:
-
Оқу пәнінің мазмұндық кӛлемін бағалау
-
Үйренушінің білімділік, икемділік дағдыларын қалыптастыру
-
Оқу материалын ӛзіндік білім алу деңгейіне бӛлу
-
Глоссарий дайындау
-
Лекциялар конспектісін дайындау
-
Тест материалын дайындау
-
Материалдарды электрондық түрде дайындау
-
Ӛзіндік және практикалық сабақтардың материалын дайындау
ЭО құрамы:
-
пән туралы қысқаша ақпарат;
-
жұмыс бағдарламалары;
-
электрондық оқулықпен және оның бӛлiктерiмен жұмыс жасау туралы
әдiстемелiк нұсқаулар;
-
ұсынылатын бiлiм беру бағдарламалары;
-
теориялық материалдар (лекция конспектiлерi);
-
теориялық материалдарға негiзделген оқу құралы;
-
практикалық жұмыстарды орындауға негiзделген әдiстемелiк құрал;
-
практикалық жұмыс пен бақылау жұмыстарының тапсырмаларының тiзiмi;
-
бақылау тапсырмалары;
-
лабораториялық жұмыстардың әдiстемелiк нұсқалары;
-
бiлiмдi бағалау критерийлерiн айқындайтын тапсырмалар;
-
бақылау тестiлерiнiң жинағы;
-
телекоммуникациялық құрылғыларды қолдану арқылы консультация түрлерi
мен графигi;
-
глоссарий;
-
әдебиеттер тiзiмi және Интернеттiң ақпараттық ресурстарына сiлтемелер;
-
озат мұғалiмдердiң жасақтаған қосымша авторлық материалдары;
-
үйренушiнiң жұмыс папкасы;
-
мұғалiмнiң жұмыс папкасы.
Пайдаланған әдебиеттер
1. Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту
тұжырымдамасы //Жайық ұстазы, №1-7.01.2004.- 1-4 б.
126
2.Концепция 12-летнего среднего общего образования в Республике Казахстан.
Астана: Республиканский научно-практический центр проблем 12-летнего
образования, 2005.-19 б.
3.Аренова А.Х. Интернет-технологии в процессе обучения //Начальная школа
Казахстана.- Алматы, №2-2003, с. 26-27.
4.Коменский Я.А. Избранные педагогические сочинения. В 2 т. Т.1,
М.:Педагогика, 1982.- 656 с.
5.Большой энциклопедический словарь. Гл.редактор А.М.Прохоров. 2-е изд.,
перераб. и доп. –М.:Большая Российская энциклопедия
Арнайы курс бойынша ұйымдастырылған дәрістерден кейін болашақ
мамандардың коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыруда ақпараттық
технологияларды пайдалану нәтижесінде олардың ақыл-ой қабілеттері:
зейінділік, байқағыштық, ойлау және сӛйлеу дербестігі, шығармашылық
ойлауы дамитына кӛз жеткізілді.
Қорыта келе, болашақ мамандардың коммуникативтік құзыреттілігін
қалыптастыруда берілген тапсырманы орындауда ақпараттық технологияларды
пайдалануды жүйелі түрде іске асыру үшін, зерттеу жұмысының мақсаты мен
міндеттеріне сай ұсынылған әдістемені тәжірибеден ӛткізу барысында СОӚЖ,
СӚЖ жұмыстары да орындаған тапсырмаларынан кӛруге болады.
СОӚЖ, СӚЖ тапсырмалары жаңа тақырып бойынша меңгерген білімдерін
ӛздігінен жетілдіріп, біліктілігі мен дағдысын дамытуға арналады, тақырыпты
меңгеруге бӛлінген уақытқа толық сиятындай шамадағы материалдарды
қамтиды және студенттердің қабылдау деңгейіне лайықталып құрастырылады.
Мысалы, «Бастауыш сыныптарда ағылшын тілін оқыту әдістемесі» пәні
бойынша құрастырылатын тапсырмаларға тӛменгідей талаптар қойылады.
Бірінші деңгейдегі тапсырмаларжаттап алуға лайықталған болуы керек.
Интернеттен тапсырманы ӛздігімен дайындалып келуіне кӛмек беру қажет.
Алдыңғы дәрісте жаңадан меңгерілген білімнің оны ӛзгертпей қайталап,
пысықтауына мүмкіндік беруі тиіс. Тапсырмалар жаңа тақырыптың ӛмірмен
байланыстылығын қамту керек. Мұндай тапсырмаларды құрастырған кезде
олардың танымдылығы мен қызықтылық жақтарына ерекше кӛңіл
аудару.Мұнда мұғалім алдыңғы сабақта түсіндірген «жіктік есімдіктерді» еске
сақтап қалуға бағыттаған тапсырмасы.
Мысалы:
-
Оқытушы: He always comes home late.
-
Білім алушы:He always comes home late.
-
Оқытушы: She
-
Білім алушы:She always comes home late.
-
Оқытушы: Tom
-
Білім алушы: Тom always comes home late.
Екінші алгоритмдік деңгейдегі тапсырмалар ӛтіп кеткен материалдарды
реттеуге және жүйелеуге берілген тапсырмалар. Бұлар ӛзгертілген
жағдайлардағы тапсырмалар, яғни бұрынғы тапсырмаларға ұқсас, бірақ
оларды орындау үшін алғашқы алған білімдерін түрлендіріп пайдалану қажет
127
болады. Болашақ мамандардың ойлау қабілетін жетілдіруге берілген
тапсырмалар. Білім алушылардың қызығушылықтары ескеріліп, танымдық
және қолжетімдік маңызы болуы қажет болады. Мысалы, дӛңгелек үстелдер,
дебат, брифинг, семинар жәнетақылау (дискуссия): сыныпта немесе сыныптан
тыс жерде оқытушы арнайы бір тақырыпта ағылшын тілінде дискуссия
ұйымдастыра алады. Сондай ақ топтық, форумдық әдістерді, студенттердің
барлығы қатысатындай түрін ұйымдастыру ӛте тиімді немесе вербальді емес
коммуникация.
Non- Verbal Communication. Act It Out.
Instuction: Pick one of the words or use a word from the list below.
In your team, take turns acting your words. See if teammates can gess which word
you are acting out. See if you can gess the words your teammates are acting out.
Simple words:
1.
Ceremony
2.
Ghost
3.
Investigation
4.
Champion
5.
Spy
Үшінші эвристикалық деңгейдегі тапсырмалар. Танымдық іздену
эвристикалық түрдегі тапсырмаларды орындау барысында студенттер жаңа
тақырып бойынша меңгерген алғашқы білімдерінен заңдылықтарды
анықтамаларды шығару т.с.с. жетілдіріп, тереңдетумен қатар, тағы да жаңа
білімді терең меңгеріп, ӛзі үшін жаңалық ашуы тиіс. Мұндай жұмыс талдау,
жинақтау және салыстыру арқылы негізгісін анықтау, қорытындылау сияқты
ой жұмыстарын қажет етеді. Білім алушылардың рефераттарды жазуы және
оны ӛздігінен қорғауы, тәжірибеден алынған мәліметтер диаграмма,
графиктер салу, дәлелдеулер жұмыстарын жүргізуге берілетін тапсырмалар.
Ой қорытуға арналған эссе, аннотация жазу, презентация дайындау, бейне
материалдар қолданып, СОӚЖ, СӚЖ тапсырмаларын орындау.
Ойын арқылы оқыту технологиясы (топпен жұмыс)
In order to answer that question we must consider some of the genetic biases of the
human brain. For 99 percent of the time we have been on the planet, we lived in small
hunter-gatherer groups of about 40 to 50 people. Our brains developed specialized
capabilities for social affiliation, communication and various kinds of symbolic
representation. Our cultures evolved through social interactions, initially without
written language.
The development of written language changed the way human beings developed,
in large part by influencing brain development and expressed new brain-mediated
capabilities that had previously been un-expressed.I see technology doing the same
things today. The brain clearly could not have a "genetics" specific for the use of a
joystick. Nor could the brain have a genetics specific for continuous attention to a
two-dimensional moving image such as those in the television. Yet external symbolic
representation such as the written word, visual images on television, and complex
three-dimensional videography are all sensed, processed, stored, and acted on by the
128
human brain. Because the brain literally changes in response to experiences, these
"new" (from a historical perspective) experiences (the written word or television)
cause changes in brain development, brain organization, and brain function that were
never expressed hundreds of generations ago.
Modern technologies are very powerful because they rely on one of the most
powerful genetic biases we do have — the preference for visually presented
information. The human brain has a tremendous bias for visually presented
information. Television, movies, videos, and most computer programs are very
visually oriented and therefore attract and maintain the attention of young children.
The problem with this is that many of the modern technologies are very passive.
Because of this they do not provide children with the quality and quantity of crucial
emotional, social, cognitive, or physical experiences they require when they are
young. The developing child requires the right combination of these experiences at
the right times during development in order to develop optimally. This cannot happen
if the child is sitting for hours passively watching television.
Sitting young children in front of a television for hours also prevents that child
from having hours of other developmental experiences. Children need real-time
social interactions; technology such as television can prevent that from happening.
Тӛртінші шығармашылық деңгейдегі тапсырмалар.
Болашақ
мамандардың
тәжірибесі
мен
қалыптастырған
ұғымы
түсініктерінің, қиялы мен белсенді ой еңбегінің нәтижесінде жаңаша, бұған
дейін болмаған, белгілі бір дәрежеде олардың жеке басының икемділігін
байқататын дүние жасап шығуына негізделген берілген тақырыпқа ӛзіндік
жұмыс орындау. Демек, бұл тапсырмалар білім алушылардың кәсіби
құзыреттілігін қалыптастыру және оны бағалау деңгейі болады. Бұған ғылыми
жобалар, курстық жұмыстардың орындалуы мен қорғалуы жатады.
Қай деңгейдегі тапсырмалар болмасын барлығыныда студенттер оны
орындауда ақпараттық технологияларды пайдаланатыны сӛзсіз. Эксперимент
жұмысының
барысында
білім
алуылардың
біртіндеп
күрделенетін
тапсырмаларды орындатуда ақпараттық технологияларды пайдалану аясын
кӛрсету үшін олардың ғылыми жобаларын мысал ретінде келтіріп отырмыз.
Келесі орындатылаған тапсырмалар студенттердің ӛз мамандықтарына
байланысты қорғаған ғылыми жобалары болып табылады.
Ғылыми жоба тақырыбы:«Жаңа тҧрпатты бастауыш сынып мҧғалімінің
моделі»
Зерттеу жұмысының ӛзектілігі:Еліміздің әлеуметтік-экономикалық
дамуының стратегиялық бағыттарына сәйкес білім беру жүйесін дамыта
отырып, әлемдік білім кеңістігіне ықпалдастырудағы негізгі бағдар – адамды
қоғамның ең маңызды құндылығы ретінде танып, оның рухани жан-дүниесінің
дамуына, кӛзқарастары мен шығармашылық әлеуетінің, танымдық біліктілігі
мен мәдени құндылықтарының жоғары деңгейде дамуына, жеке тұлғасының
қалыптасуына жағдай жасау.
Бұл жӛнінде Қазақстан Республикасы «Білім туралы» Заңының 8-бабында
«Білім беру жүйесінің басты міндеттерінің бірі – оқытудың жаңа
129
технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық
коммуникациялық желілерге шығу» деп атап кӛрсеткен. Елбасымыз Н.Ә.
Назарбаев жолдауында айтқандай: «Болашақта ӛркениетті дамыған елдердің
қатарына ену үшін заман талабына сай білім қажет. Қазақстанды дамыған 50
елдің қатарына жеткізетін, терезесін тең ететін – білім».
Бұл міндеттерді жүзеге асыру еліміздегі мектептерде оқыту үдерісінің
мазмұндық болмысын жаңа әдіснамалық тұрғыдан негіздеуді талап етеді.
Осыдан дәстүрлі оқыту үдерісін түбегейлі ӛзгертудің қажеттігі туындайды. Ал,
білім беру үдерісін жаңаша ұйымдастыру оның әдіснамалық, педагогикалық-
психологиялық негіздерін, теориясы мен тәжірибесін тереңірек қайта қарауды
кӛздейді. Осыған орай, қазіргі кезде білім беру саласында жаңа оқыту
технологиялары мен әдістерін енгізумен қатар, білім берудегі дүниетанымдық
ұстанымдарды қайта қарау, рухани-адамгершілік құндылықтарға бетбұрыс
жасау, озық және ӛміршең технологиялар мен әдістерді меңгерген жаңа
тұрпатты мамандар даярлауға және олардың біліктілігін арттыруға ерекше мән
берілуде. Ӛйткені білім беру жүйесіндегі инновациялық технологияларды
тәжірибеде іске асыратын – мұғалім. Бұл туралы сонау 1914 жылы-ақ
А.Байтұрсынов «Қазақ» газетінде жарияланған «Мектеп керектері» деген
мақаласында: «...Ең әуелі мектепке керегі – білімді, педагогика, методикадан
хабардар оқыта білетін мұғалім...» деп атап кӛрсеткен болатын [1]. «Мұғалім -
ӛзінің білімін үздіксіз кӛтеріп отырғанда ғана мұғалім, ал оқуды және ізденуді
тоқтатса оның мұғалімдігі де жойылады» - деп орыс педагогы К.Д.Ушинский
айтқандай, қазіргі заман талабына сай, әр мұғалім, ӛз білімін жетілдіріп, ескі
бірсарынды сабақтардан гӛрі, жаңа талапқа сай инновациялық технологияларды
ӛз сабақтарында күнделікті пайдаланса, сабақ тартымды да мәнді, тиімді
болары сӛзсіз.
Сӛз болып отырған мәселенің ӛзектілігі Қазақстан Республикасының
«Білім туралы» Заңында ҚР стратегиялық дамуының «Қазақстан - 2030»
бағдарламасында, ҚР білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған
мемлекеттік бағдарламасында анықталған.
Зерттеу барысында болашақ мамандарды дайындаудың теориясы мен
практикасы (Ә.Б.Нұрлыбекова, Ж.К.Оңалбек, Т.Әлсатов, А.А.Бейсенбаева,
А.А.Жолдасбеков, Б.А.Тойлыбаев, А.Ғ.Қазмағамбетов, Л.Байсерке, В.А.Ким
т.б.), мұғалімдердің біліктілігін кӛтерудің жаңашылдығы (Ш.Таубаева,
Б.А.Тұрғынбаева, Б.А.Әлмұхамбетов т.б.) мұғалімдердің қоғамдық және
мәдени ағартушылық қызметі (Қ.Бержанов)сияқты мұғалімдерге арналған
еңбектер зерделенді.
Еліміздің ХХІ ғасыр баспалдағын жаңашылдықпен қарыштап басып,
ӛркениетке бағдар алуы әр адамның шығармашылық болмысының нәтижесі деп
бағалауға болады. Ұлттың шығармашылық әлеуеті де әр жеке тұлғаның
шығармашылық деңгейімен анықталады.
Ал, оқушылардың шығармашылық әлеуетін дамытуға қатысты іргелі
және қолданбалы зерттеулердің болғандығына және бұл мәселенің
маңыздылығына қарамастан, оқушылардың шығармашылық қызығушылығын
130
қалыптастыруды нәтижелі етуде әлі де шешілмеген мәселелер, қарама-
қайшылықтар бар екендігі байқалады. Ақпараттық және коммуникативтік
құзіреттіліктері қалыптасқан, дүниетанымдық қабілеті жоғары, ізденімпаз
тұлғаны қалыптастыратын - мұғалім. Сондықтан ӛзекті ой ұшқырлығы мен
ізденімпаздық іс-әрекеті қалыптасқан білімі мен біліктерін ӛмірдің ӛзгермелі
жағдайында оңтайлы пайдалана алатын, танымдық дербестігі жоғары
деңгейдегі шығармашыл педагог дайындау – бүгінгі таңдағы ӛзекті мәселе
деуге толық негіз бар. Осыған орай, жеке тұлға бойында ашыла қоймаған және
сыры мол мүмкіндіктерін дамытатын, жас ұрпақты креативті тұлға етіп
тәрбиелей алатын, қоғамның әлеуметтік сұранысына сәйкес еңбек ететін
бастауыш сынып мұғалімін даярлау қажеттігі зерттеу жұмысының тақырыбын
«Жаңа тұрпатты бастауыш сынып мұғалімінің моделі» деп таңдап алуымызға
негіз болды.
Зерттеу жҧмысының мақсаты - бәсекеге қабілетті, ізденімпаз және
шығармашыл бастауыш сынып мұғалімі моделін жасау.
Зерттеу жҧмысының міндеті:
- бастауыш сынып мұғалімі іс-әрекетінің түрлерін, оқыту және
тәрбиелеудегі рӛлін айқындау;
- бастауыш сынып мұғалімінің жаңашылдыққа бейімделуі қажеттігінің
себептерін анықтау;
- жаңа технологияларды жетік меңгерген, жан-жақты зерделі, рухани бай
бастауыш сынып мұғалімінің болмысын ашу.
Зерттеу жҧмысының нысаны: жаңа тұрпатты бастауыш сынып
мұғалімінің іс-әрекеті.
Зерттеу жҧмысының пәні: ұтқыр ойлы, үлгілі тәлімгер, құзыретті маман
шығармашыл, үздік ұстаз бейнесіне тән мәнді белгілер.
Зерттеу жҧмысының ғылыми болжамы: егер педагогика ғылымы мен
тәжірибедегі озық идеяларға негізделген жаңа тұрпатты бастауыш сынып
мұғалімінің моделі жасалса және соған сәйкес маман дайындалса, онда жаңа
білім жүйесіне кӛшуден туындайтын бастауыш білім беруді және басқаруды
іске асыратын мұғалім іс-әрекетіне болашақ мұғалімді бейімдеудің алғышарты
жасалады. Ӛйткені осындай қасиеттер тән ұстаз ғана бәсекеге қабілетті, ӛзін-ӛзі
жетілдіргіш, дамытатын, бақылайтын және нәтижелі іс-әрекет орындайтын,
ізденімпаз тұлға қалыптастырады.
Зерттеу жҧмысының әдістері:
- әдіснамалық және психологиялық-педагогикалық еңбектерге теориялық
талдау жасау;
- мемлекеттік ресми және нормативтік құжаттарды зерделеу;
- бастауыш сынып мұғалімдерін дайындау тәжірибесімен танысу;
- бастауыш сынып мұғалімдерінің біліктілігін арттыру тәжірибесімен танысу.
Тәжірибелік-эсперимент барысында ақпараттық технологиялар негізінде
болашақ бастауыш сынып мамандарының коммуникативтік құзыреттілігін
қалыптастыру үшін яғни: тілдік білімі, тілдік құралдарды қолдануы, тыңдалым,
қатысым, айтылым, жазылым дағдыларын меңгеруде компьютерді қолданудың
131
негізгі тәсілдерін, мультимедиялық ақпарат кӛздерін, коммуникацияяғни тілдік
құралдарды, ақпарат алудың тәсілдерін меңгерген болуы керек.
Тәжірибелік-экспермент жүргізіп отырған пән бойынша студенттердің кәсіби
құзыреттілігін
қалыптастыруда
ақпараттық
технологияларды
ӛзіндік
жұмыстарында
пайдалану
деңгейін
кӛрсететін
білім
алушылардың
портфолиосы болып табылады. Зерттеу жұмысымыз тұрғысынан студенттердің
ӛзіндік жұмысында ақпараттық технологияларды қолдануын кӛрсету үшін
мысал ретінде бір студенттің дайындаған портфолиосынкелтіріп отырмыз.
132
Ӛмірбаян
Мен,Елеупанова Жұлдызай Амантайқызы 1992 жылы 24 қазанда
Қызылорда облысы, Шиелі ауданында дүниеге келдім.
Қазақстан Республикасының азаматшасымын, ұлтым қазақ.
1998 жылы Қызылорда облысы, Шиелі ауданы №207 Жаңатұрмыс орта
мектебіне барып, 2009 жылы аталған мектепті бітірдім. 2010 жылы Алматы
қаласындағы Абай атындағы Қазақ Ұлттық Педагогикалық университеті,
Психология-педагогика институтына оқуға түстім. Бүгінгі күні аталған оқу
орнының «Бастауыш оқытудың педагогикасы мен әдістемесі» мамандығының 4
курсының студентімін.
Достарыңызбен бөлісу: |