Әож 378. 04: 002 Қолжазба құқығында
Эссе «Бастауыш сынып мұғалімі» болу арманым»
жүктеу/скачать 1,82 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- «Бастауыш сынып мұғалімі»
- Бастауыш сынып мұғалімі мамандығын» таңдағанымды мақтан етемін. Essay (СӚЖ) Information and communication technologies in education
- Қорытынды
Эссе «Бастауыш сынып мұғалімі» болу арманым» Біздің алдымызда кішкентай бала тұр. Ол болашақ маман иесі, ӛзіндік күрделі даму құрылысы бар, қайталанбас ерекше тұлға. Оны қалай оқытып, тәрбиелеп, дұрыс жолға бағыттауға болады? Келешекте бұл баладан нағыз білімді, рухани бай, тек жұмыс атқарып қана қоймай, шығармашыл, игі іс- әрекеттер орындай білетін, ӛзінің айналасындағы барлық адамдарды, қоршаған әлемді, табиғатты сүйетін тұлғаны қалай қалыптастырамын? Демек, бұл сұраққа жауап алу үшін осы баланы кішкентай бүлдіршін шағынан мектепке қабылдап, оны оқыту мен тәрбиелеуді негізге алатын «Бастауыш сынып мұғалімі»мамандығын таңдадым. Ол маман – бастауыш сынып мұғалімі. «Ұстаздық – ұлы құрмет. Себебі: ұрпақтарды ұстаз тәрбиелейді. Болашақтың басшысын да, данасын да, ғалымын да, еңбекқор егіншісін де ұстаз ӛсіреді. Ӛмірге ұрпақ берген аналарды қандай ардақтасаң, сол ұрпақты тәрбиелейтін ұстаздарды да сондай ардақтауымыз керек» - деп Бауыржан Момышұлы айтқандай, бастауыш сынып мұғалімі жас ұрпақтың тәрбиесін ӛз қолына алып, оның болашақтағы ӛмірінің дұрыс қалыптасуын жауапкершілікке алады. Соның ішінде, әсіресе, бастауыш сынып мұғалімінің жауапкершілігі ӛте жоғары. Себебі бастауыш мектеп: - оқушы тұлғасы мен сапасының дамуы қуатты жүретін, ерекше құнды, қайталанбас кезең; - үздіксіз білім берудің алғашқы басқышы, қиын да және қадірлі кезең; - балаға белгілі бір білім ғана беріп қоймай, оны жалпы дамыту, яғни сӛйлеу, оқу, қоршаған ортаға дұрыс кӛзқараста болу, жағдайларды объективті түрде бақылап, талдау жасауға үйрету, ойын дұрыс айтуға, дәлелдеуге, сӛйлеу мәдениетіне үйрету кезеңі; - балалардың білуге деген құштарлығы, қызығушылығы пайда болып, танымы, зейіні, қиялы, бақылай білуі, ӛз әрекеттеріне талдау жасай білуі сияқты қабілеттері тез дамитын кезең; - бастауыш сынып мұғалімінің оқушылардың білім алуға деген ықыласының баспалдығын орнатып жіберу кезеңі. Осы айтылғандарды баланың бойына дарыту – бастауыш сынып мұғалімінің қолында. Міне, сондықтан қазақтың Ұлы ақыны Абайдың сӛзі де 133 осы ойға үндес: «Адамның адамшылдығы ақыл, ғылым, жақсы ата-ана, жақсы ұстаздан болады». Демек, бастауыш сынып мұғалімінің міндеті тек білім берумен ғана шектелмейді, сонымен қатар шәкірт тәрбиесімен де айналысуы қажет. Жас ұрпақты болашаққа білімді етіп, тәрбиелеп аттандыру ол міне, менің ұстаз ретіндегі міндетім,- деп санаймын. «Бастауыш сынып мұғалімі мамандығын» таңдағанымды мақтан етемін. Essay (СӚЖ) Information and communication technologies in education Information and communication technologies in education refers to teaching and learning the subject matter that enables understanding the functions and effective use of information and communication technologies. In order to use technology effectively, educators need to be trained in using technology and they need to develop a good understanding of it. Technology is used to enhance learning, therefore it is important for educators to be comfortable using it to ensure that students get the full advantages of educational technology. Teaching with technology is different from teaching in a typical classroom. Teachers must be trained in how to plan, create, and deliver instruction within a technological setting. It requires a different pedagogical approach. Teachers must find a way to assess students on what they take away from a class and meaningful, known knowledge, especially within an eLearning setting. Education will only change when our design methods, perspectives, and values change. Teachers have many roles when instruction is designed. They can be artists, architects, craftspeople, and engineers. Technology does not mean that using interactive electronic boards and LCD PowerPoint presentation is the most effective. So many more applications are available for students to be hands-on with their learning and gain deeper knowledge than they could before. Technology training appears to focus mainly on technology knowledge and skills while overlooking the relationships between technology, pedagogy, and content. As a result, teachers learn about ―cool‖ stuff, but they still have difficulty applying it for their students’ learning. Teacher candidates need opportunities to practice effective technology integration strategies in supportive contexts during technology courses, technology-integrated methods courses, and field experiences. Experienced teachers also need opportunities to learn about new technologies and ways to integrate them effectively in their classroom. Teacher education programs can facilitate improvements not only in students’ technology skills but also in their beliefs and intentions regarding integrating technology into instruction. Technology training directly affects pre-service teachers’ self-efficacy and value beliefs, which in turn influence their student-centered technology use. Жоғарыда ұйымдастырылған тәжірибелік-эксперимент жұмысының нәтижесін қорытындылай келе, тӛмендегідей тұжырым жасаймыз. комуникатвитік құзыреттілігі қалыптасқан маман: - ақпараттық технологиялар арқылы ғылыми зерттеу жұмыстары үдерістерінің заңдылықтарын түсінеді; 134 - жаңа білімді меңгеру үдерісінде тақырыпты ғылым негіздеу барысында ақпарат кӛздерін іздеп табуды және сілтеме беруді, ӛз ойларын тұжырымдап түйіндеуді біледі; -ғылыми-зерттеу жұмыстарына қызығушылық танытады және рефераттар, мақала жазу, курстық жұмысын жазып, оны қорғауға құзыретті; -ғылыми жұмыстар мен мақалалар, баяндамалар бойынша тезис жасау, түйіндеме жазуға машықтанған; -зерттеу тақырыбының ӛзектілігін ұсыну, ойдың дәлелді болуы, болжам, жұмыстың ғылыми жаңалығы, қортынды, сияқты т.б. ғылыми ойлау стильдерді мен талдау, біріктіру, жалпылау, жинақтау сияқты логикалық операцияларды, шығармашылықпен табысты ойлау туралы түсінігі мен білімі, біліктілігі қалыптасқан; -болашақ кәсіби қызметінде ғылыми-ақпараттық қажеттіліктерді ерекшеліктері мен түрлеріне қарай жіктеуге кәсіби құзыреттілік тұрғысынан дайын болады. Нәтижелерді қорытындылап, тұжырымдау барысында эксперименттік топтағы болашақ мамандардың коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыруда ақпараттық технологияларды пайдалану деңгейі бақылау топтарына қарағанда анағұрлым жоғарылағанын кӛрсетті. Педагогикалық эксперименттің бекіту кезеңі оқытушылардың студенттермен әңгімелесуі, олардан сауалнама және тест қабылдау, студенттің СОӚЖ, СӚЖ жұмыстарын тексеру, модульдерге байланысты ғылыми жобалар құрастыру, дайындығы тексерілді. Студенттердің коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыруды бекіту барысында ақпараттық технологияларды пайдаланудың тиімділігі айқындалды. Тәжірибелік-эксперимент тобындағы болашақ бастауыш сынып мамандарының коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыруда ақпараттық технологияларды пайдаланып ӛткізілген сабақты ерекше ынтамен қабылдап, танымдық қызығушылықтарының жоғары деңгейде екендігін байқалды. Себебі, ақпараттық технологияларды тиімді пайдалану болашақ бастауыш сынып мамандарыныңкоммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыруда олардың дүниетанымын, таңдаған мамандығына деген сенімін нығайтады. Жоғарыда аталған курсты ӛткеннен кейін Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті Педагогика және психология факультетінің «Бастауыш оқыту педагогикасы мен әдістемесі» мамандығы 3-ші курс студенттерінен тест алынды. Тест студенттердің кәсіби құзыреттілігін қалыптастыруда ақпараттық технологияларды пайдалану деңгейін анықтау мақсатында құрылды.Бекіту экспериментінің қорытындысы кезеңінде ақпараттық технологиялар негізінде болашақ мамандардың коммуникативтік құзыреттіліктерін қалыптастыру мақсатында 152 студентке сауалнама сұрақтары біршама қосымша сұрақтармен толықтырылып, қайта таратылды және жауаптар алынды. Кестеден бақылау тобы ретінде Қ.Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінің студенттері ӛзіндік жұмыстарында ақпараттық технологияларды толығымен пайдалана алмады. Әсіресе, студенттердің 135 коммуникативтік құзыреттіліктерін қалыптастыруда алған білімін практикада қолдану қажеттігі мен дағдысы жеткілікті қалыптаспағандығын, танымның ғылыми тәсілдеріне мақсатты және жүйелі түрде жету мүмкіндігі толық дамымағандығы байқалды. Ақпараттық технологиялар технологиялар негізінде болашақ мамандардың коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыруға арналған тапсырмаларды орындауы тӛменде берілді. Эксперимент тобының білім алушылары 35% электрондық оқулықты пайдаланудан ӛте жақсы білім кӛрсетсе, ал білім алушылары 45%-ы жақсы білім кӛрсетіп, 16%-ы электрондық оқу құралын пайдалану технологиясы бойынша білімдерінің орташа екендігін байқатқан студенттер 4% -ды құрады. Білім алушылардың 20% бақылау тобы және 35% электрондық оқулықтарды пайдалану саласында алған білімдерінің жақсы екендігі кӛрсетсе, 37% электрондық оқулықтарды пайдалану технологиясындағы білімдерінің орташа екенін 8%-ы кӛрсетті. «Бастауыш сыныптарда ағылшын тілін оқыту әдістемесі» атты арнайы курсын оқығаннан кейін білім алушылармен сауалнама жүргізілді. Жиналған мәліметтерді талдау эксперименттік және бақылау топтары студенттерінің қатысқандарының барлығы сауалнаманың алғашқы 5 сұрағына дұрыс жауап бергенін кӛрсетті. Қалыптастыру экспериментінде болашақбастауыш сынып мамандарының коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыруда ақпараттық технологияларды пайдалануға қамтамасыз ету мақсатында дайындалған арнайы курс оқыту үдерісіне енгізіліп, зерттеу міндеттерін шешуге бағытталды. Қалыптастыру экспериментінің нәтижелерін саралау барысында эксперименттік топтағы студенттердің коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыруда ақпараттық технологияларды пайдалану деңгейі бақылау топтарына қарағанда анағұрлым жоғарылағанын кӛрсетті. Кесте 7 – Ақпараттық технологиялар негізінде болашақ мамандардың коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыру деңгейінің қалыптастыру экспериментінің кӛрсеткіші (%) Деңгейі Бақылау тобы (75 студент) Эксперименттік топ (76 студент) Жоғары 28 % 34 % Орташа 57 % 62 % Тӛменгі 15 % 4 % Ақпараттық технологиялар негізінде болашақ мамандардың коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыру деңгейінің қалыптастыру экспериментінің диаграммасы тӛменде келтірілді. (Сурет -3) Бекіту экспериментінің мақсаты ақпараттық технологиялар негізінде болашақ мамандардың коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыруға ұсынылған әдістеменің тиімділігі мен ғылыми болжамның дұрыстығын тексеру болды. Анықтау және қалыптастыру эксперименттеріндегі кӛрсеткіштерді 136 салыстыра келе, соңғы бекіту кезеңінің нәтижесі шығарылды. Эксперименттік топта болашақ мамандардың коммуникативтік құзыреттілігін ақпараттық технологияларды пайдалануға берілген тапсырманы орындауда анықтау эксперименті кезіндегі кӛрсеткіштермен салыстырғанда деңгейлерінің неғұрлым ӛскендігін кӛруге болады. Сурет 6 – Ақпараттық технологиялар негізінде болашақ мамандардың коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыру деңгейі қалыптастыру экспериментінің диаграммасы Нәтижелерді қорытындылау барысында эксперименттік топтағы студенттердің берілген тапсырманы орындауда ақпараттық технологиялар негізінде болашақ мамандардың коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыру деңгейі бақылау топтарына қарағанда анағұрлым жоғарылағанын кӛрсетті; жоғары деңгейі – 34 %-ға, кӛбейген, ал тӛмен деңгейдегі студенттер саны – 4 %-ға дейін кеміген. Эксперимент нәтижелерінің статистикалық тұрғыдағы дәлдігі Стъюденттің t-критерийі арқылы тексерілді (кесте 8). Кесте 8 – Ақпараттық технологиялар негізінде болашақ мамандардың коммуникативтік құзыреттілігін қалыптасу деңгейі бойынша тәжірибелік- эксперименттің салыстырмалы нәтижелері (%) Деңгейлер Бақылау тобы Эксперименттік топ Эксперим. дейін Эксперим. кейін Эксперим. дейін Эксперим. Кейін Жоғары 21 % 28 % 24 % 34 % Орташа 43 % 57 % 45 % 62 % Тӛменгі 36 % 15 % 31 % 4 % 28% 57% 15% 34% 62% 4% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% Жоғары Орташа Төменгі Бақылау тобы (75 студент) Эксперименттік топ (76 студент) 137 Қалыптастыру экспериментінің салыстырмалы нәтижелерінің кестесі мен диаграммасы тӛменде келтірілді. (Сурет -4) Сурет 7– Ақпараттық технологиялар негізінде болашақ мамандардың коммуникативтік құзыреттілігін қалыптасу деңгейі бойынша тәжірибелік- эксперименттің салыстырмалы диаграммасы Тәжірибелік-эксперименттік жұмыстың нәтижесінде біздің ұсынған әдістемеміз кӛрсеткендей білім алушылардың алған білімдерін нақтылау, шығармашылық ойлауға кӛшу, ойларын жинақтап айту, зерделей алу, бақылау жүргізу машықтары қалыптасып, ӛздігінен іздену, салыстыру дағдыларын меңгертілгенін кӛрсетті. Болашақ мамандардың білімді меңгеруде танымдық әрекеттері мен белсенділіктерінің басым болуына ықпал ететін ақпараттық технологияларды практикалық жұмыстарды ұйымдастыруда пайдалануға баса кӛңіл бӛлінді. Ақпараттық технологиялар арқылы болашақ мамандардың коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыру деңгейлерінің кӛрсеткіштері жоғары оқу орнында оқытудың кредиттік жүйесіне лайықталып, тәжірибелік тұрғыдан нақтыланды. Жүргізілген тәжірибелік-экперимент – жасалған ғылыми болжамның дұрыстығын дәлелдеді, яғни ақпараттық технологиялар арқылы болашақ мамандардың коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыру нәтижесінде бастауыш оқыту педагогикасы мен әдістемесі мамандығының студенттері электрондық оқулықтарды, интерактивті тақтаның барлық ресурстарын, электрондық кітапхананы, электрондық энциклопедияны, интернет кӛздерінен қажетті ақпарат кӛздерін саралап пайдалануды үйренді. Қорыта келе, болашақ мамандардың кәсіби дайындық деңгейiн, ынтасын және қабылдау жылдамдығын ескеру отырып, білім беруде яғни жаңа материалды меңгертуде оқыту үдерісін ұйымдастыруда ақпараттық технологиялардың пайдалану мүмкiндiктерiн ескере отырып, олардың комуникативтік құзыреттілігін қалыптастыру қажет,- деп санаймыз. 21% 28% 24% 34% 43% 57% 45% 62% 36% 15% 31% 4% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% дейін Эксперим. дейін Эксперим. кейін Эксперим. Эксперим. Кейін Бақылау тобы Эксперименттік топ Жоғары Орташа Төменгі 138 Қорытынды Жоғары оқу орнында ақпараттық білім кеңістігінің кез-келген аясында ақпараттық қоғамға қажетті ақпараттық технологиялар арқылы болашақ бастауыш сынып мамандарының коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастырудың тиімділігін арттыру үшін, білім берудің мазмұнын жаңартуда жаңа бағыттар қажет болды. Бүгінгі білім беру саласын компьютерлендіру мәселесімен тығыз байланысты ӛтпелі кезеңде болашақ мамандарға ғылым негіздерін меңгертуде білімді әлемдік стандартқа жақындату, оқытудың мазмұны мен әдістерін жаңарту арқылы білім сапасын кӛтеру мемлекеттік мәселе болып отыр. Бұл мәселелерді оңтайлы шешу университеттердің материалдық базасына, оқытушының кәсіби іс-әрекетіндегі құзыреттілігі мен пән мазмұнын терең меңгеріп, оқытылатын пәндерден электрондық оқулықтарды дайындау, оны оқыту үдерісін ұйымдастыруда пайдалануы және оқу-әдістемелік құралдардың ғылыми негізде жасалуына байланысты болмақ. Педагогикалық және психологиялық әдебиеттерге жасалған талдаулар және тәжірибе кӛрсеткендей осы уақытқа дейін болашақ болашақ бастауыш сынып мамандарыныңкоммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыруда ақпараттық технологияларды толықтай пайдалану әлі де шешімін таппаған мәселе екенін кӛрсетті. Зерттеу жұмысымызда болашақ мамандардың коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастырудың ақпараттық технологияларды пайдаланудың теориялық негіздері ретінде «ақпараттық технология», «коммуникативтік құзыреттілік» ұғымдарына ғылыми-педагогикалық тұрғыдан берілген түсініктер нақтыланды.Коммуникативтік құзыреттіліктің теориялық негіздерін аша отырып, біз олардың қазіргі заманғы даму кезеңдері мен оларды жүзеге асыру жолдарына тоқталып, берілген анықтамаларды жүйеледік. Жоғары оқу орнында болашақ бастауыш сынып мамандарының коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастырудың негізгі мақсаты: білім алушылардың танымдық қабілеттері мен тілдік білім алу, тыңдалым, оқылым, айтылым, жазылымды, меңгеру барысында қалыптасқан іскерлік пен дағдыда кӛрініс табатын практикалық тәжірибесінде ақпараттық технологияларды қолдану, оқу іс-әрекетін орындау барысындақарым-қатынас құралдары арқылы қарым- қатынасқа түсуге белсенділігі, топтық, ұжымдық, жұптық қарым-қатынас жасаудағы шеберлігі және оны шығармашылыққа ұштастыруға баулу. «Құзырет», «коммуникативтік құзыреттілік» ұғымдары субъектінің іс- әрекеттің мақсаты мен оны жүзеге асырудың құралын саналы түрде ұғынумен байланыстырылады. Ақпараттық технологиялар арқылы болашақ бастауыш сынып мамандарыныңкоммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыруда ғылым негіздерін меңгеруде білімді әлемдік стандартқа жақындату, оқытудың мазмұны мен әдістерін жаңарту арқылы білім сапасын кӛтеру мемлекеттік мәселе болып отыр. Осы мәселені шешу үшін ақпараттық технологиялар арқылы болашақ бастауыш сынып мамандарыныңкоммуникативтік құзыреттілігін қалыптастырудың ерекшеліктері педагогикалық заңдылықтар мен ұстанымдарға негізделіп айқындалды. 139 Ақпараттық технологиялар арқылы болашақ бастауыш сынып мамандарыныңкоммуникативтік құзыреттілігін қалыптастырудың құрылымдық-мазмұндық үлгісі жоғары педагогикалық білім берудің дидактикасының тұжырымдамаларына, негізделген мотивациялық, мазмұндық, іс-әрекеттік компоненттеріне сәйкес ӛлшемдері мен кӛрсеткіштері, деңгейлері біртұтас жүйе ретінде айқындалды. Ақпараттық технологиялар арқылы болашақ бастауыш сынып мамандарының коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыру мақсатын жүзеге асыру үшін «Бастауыш сыныптарда ағылшын тілін оқыту әдістемесі» атты элективті курс бағдарламасы жасалып, әдістемесі ұсынылды. Арнайы курс бағдарламасы мен оның дайындалған әдістемесі негізіндеболашақ бастауыш сынып мамандарыныңтілдік білімдері негізінде коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастырудағы ақпараттық технологияларды пайдалану ерекшеліктері айқындалды. Ақпараттық технологиялар негізінде болашақ бастауыш сынып мамандарының коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыру тәжірибелік жұмыс барысында дәлелденіп, әдістемесі ұсынылды. Зерттеу жұмысының нәтижесінде алынған теориялық қағидалар мен ұсынылған әдістемелерді тиімді пайдалану, негізінде болашақ мамандардың коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыруда ақпараттық технологияларды қолдану туралы ғылыми болжамның дұрыстығына кӛз жеткізілді . Теориялық қағидалар мен тәжірибелік жұмыс нәтижесінде тӛмендегідей ұсыныстар жасалынды: - ақпараттық технологиялар арқылы болашақ мамандардың коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыру мақсатында «Бастауыш сыныптарда ағылшын тілін оқыту әдістемесі» атты оқу бағдарламасын 6B010200 –Бастауыш оқыту педагогикасы мен әдістемесі мамандығының оқу жоспарының таңдау пәндер бӛліміне арнайы курс ретінде енгізу; - болашақ бастауыш сынып мамандарыныңкоммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыруда ақпараттық технологияларды пайдаланудың нәтижелі болуы үшін «Педагогика», «Ағылшын тілін оқыту әдістемесі», «Қазіргі ақпараттық технология» пәндерімен тығыз байланыста болып кіріктіре оқытуды жүзеге асыру; - бастауыш сыныптардан шет тілін оқытуды 3-сыныптан бастауды ұсынамыз. 1-сыныпта ӛзінің ана тілінде сауатын толық ашып алмай, басқа тілдерді жетік меңгерту мүмкін болмайды. Басты ескеретін мәселе бастауыш сыныптарда шет тілін оқытатын мамандарды дайындап алу қажет және оны бастауыштың мұғалімі беретін деңгейге жеткізу. Зерттеу проблемасы күрделі болғандықтан, оның барлық бағыттарын толығымен қарастырып шығу мүмкін емес, ӛйткені қоғам талабынан туындап отырған сұранысты қанағаттандыру білім саласының басты идеологиясы болып табылады. Ал оның барлығын бір ғана зерттеу проблемасының аясына сыйғызу мүмкін емес. Сондықтан зерттеу барысында алынған нәтижелер оны шешудің бір ғана жолы деп есептеп, бұл бағыттағы ізденістер жекелеген пәндерді ізденіспен оқыту мәселелері арнайы дербес зерттеуді қажет етеді деп санаймыз . |