ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 

 

1  Веселовский А.Н. Историческая поэтика. – М., 1989. – 305 с. 

 

2  Введение в литературоведение. Под общей редакцией Чернец Л.В.  – М.: 

Высш.шк., 2006. – 680 с. 

3 Әлемдік философиялық мұра. Жиырма томдық. Антикалық философия. – 

Алматы: Жазушы, 2005. Т.2. – 568 б. 

4  Орта  ғасырлық  діни  философия.  Жиырма  томдық.  –  Алматы:  Жазушы, 

2005. Т.5 – 568 б. 

5    Қара өлең. – Алматы: Жазушы, 1989. – 320 б. 

6   Қазақ әдебиеті. Энциклопедия. –  Алматы: Бірлік, 1999. – 752 б. 

7  Қоңыратбаев Ә. Қазақ әдебиетінің тарихы. – Алматы: Санат, 1994. – 312 

б. 

 

8    Қыраубаева  А.  Қазақ  әдебиетінің  шығыстық  қисса-дастандардың  түп-

төркіні мен қалыптасуы. – Алматы, 1997. –271 б. 

 

44 

9  Ибатов А. Құтбтың «Хұсрау уа Шырын» поэмасының сөздігі. – Алматы, 

1974. –37 б. 

10 Бисенғалиев З. ХХ ғасыр басындағы қазақ прозасы.  – Алматы, Мектеп, 

1989. – 136 б. 

11   Әбдіғазиев Б. Асыл арна. – Алматы: Қазақ университеті, 1992.  –  128 б. 

12    Смирнова  Н.  Фольклор  және  әдебиет.  //  Қазақ  әдебиетінің  тарихы.  – 

Алматы: Жазушы, 1968. –  560 б. 

13  Мұқанов С. Халық мұрасы.  – Алматы: Жазушы, 1974. –  270 б. 

14  Қаратаев М. Көргенім мен көңілдегім. – Алматы: Жазушы, 1982 . – 360 

б. 

15   Ергөбек Қ. Сәбит Мұқанов. – Алматы:  Мектеп, 1989. – 144б. 

16   Бердібаев Р. Қазақ тарихи романы. – Алматы: Санат, 1997. – 336 б. 

17   Нұрғалиев Р. Арқау. – Алматы: Жазушы, 1991. – 576 б. 

18  Сыдықов Т. Қазақ тарихи романы (Жанрлық спецификасы. Типология. 

Стиль.  Ұлттық  кейіпкер.  Тарихилық  сипаты.  Поэтика).  Филология  

ғылымдарының докторы . . . диссертация.       –  Алматы, 1997.  – 290 б. 

19  Қаратаев М. Революция рухымен.  – Алматы: Жазушы, 1978. – 416 б. 

20  Қирабаев  С.  «Үркер»  романы.  //Уақыт  және  қаламгер.    12-кітап.  –

Алматы: Жазушы, 1986. – 264 б. 

21  Нұрғалиев  Р.  Телағыс:  Әдеби  дәстүр  мен  әдеби  даму.  –  Алматы: 

Жазушы, 1986. – 440 б. 

22  Елеукенов Ш. Тарих және көркем шындық. //Жұлдыз. – Алматы, 1973. 

№11. 44-49 б.  

23  Серікқалиев З. Ақ жол. –  Алматы: Жазушы, 1990. – 464 б. 

24    Сыдықов  Т.  Қазақ  тарихи  романының  көркемдік  тілі.  –  Алматы:  Ер-

Дәулет, 1988.  – 164 б. 

25    Алпысбаев  Қ.  Тарихи  шығарма:  Таным  және  көркемдік.  –  Алматы: 

Ғылым, 1999. – 281 б. 

26      Жұртбай Т. Талқы. – Алматы: Қазақстан, 1997. – 368 б. 

27      Дәдебаев  Ж.  Өмір  шындығы  және  көркемдік  шешім.  –  Алматы: 

Ғылым, 1991. – 207 б. 

28  Майтанов  Б.  Тарихи  тақырыпқа  ақындық  көзқарас.  //Жұлдыз.  –  

Алматы: 1991. №2.  

29    Хамзин М. Қазіргі қазақ романы. –  Қарағанды: ҚарМУ, 2001. – 205 б. 

30      Рахымжанов  Т.  Романның  көркемдік  әлемі.  –  Алматы:  Рауан,  1997.  –

223 б. 

31   Тарақов Ә. Қазақ әдебиетіндегі тарихи тұлға проблемасы. (Абылай хан 

бейнесінің көркемдік тағылымы). –  Алматы: Қазақ университеті, 2004, – 341 б. 

32   Мұқанов С. Ботагөз. – Алматы: Жазушы, 1989. – 478 б. 

33    Әуезов  М.  Абай  жолы.  Роман-эпопея.  Екі  томдық.  Абай.  –  Алматы: 

Жазушы, 1989. 1-кітап. – 616 б.  

34   Мүсірепов Ғ. Ұлпан. – Алматы: Жазушы,  1975. – 280 б. 

35    Кекілбаев  Ә.  2  томдық  таңдамалы  шығармалары.–  Алматы:  Жазушы, 

1989. Т.1.  – 400 б. 

36    Сүйіншәлиев Х. Ізденіс іздері. – Алматы: Жазушы, 1975. – 220 б. 

 

45 

37      Майтанов  Б.  Қазақ  романы  және  психологиялық  талдау.  –  Алматы: 

Санат, 1996. – 336 б. 

38     Мұқанов С. Алтын аймақ. – Алматы: Жазушы, 1988. –270 б. 

39    Мущанов М.. Ақан, Ақтоқты, Жалмұхан хикаяттарының дұрыстығы //  

Сарыарқа. – Жезқазған, 10.10.2002. 

40      Жүнісов  С.  Ақан  сері.  2  томдық  шығармалар.  –  Алматы:  Жазушы, 

1981. Т.1  – 368 б. 

41    Гинзбург  Л.О.  О  психологической  прозе.  –  Л:  Советский  писатель. 

Ленинградское отделение, 1971. – с. 464. 

42    Аймауытов Ж. Шығармалары. – Алматы: Жазушы, 1989. –560 б. 

43    Мұқанов С. Адасқандар. – Астана:  Елорда, 1999. – 309 б. 

44    Саттар Ерубаев. Мәңгілік өмір. – Алматы: Жазушы, 1993. – 544 б. 

45    Қанахин Ө. Құдірет. – Алматы: Жазушы, 1979. – 342 б.  

46    Есенберлин  І.  Соңғы  жылдар  жазбаларынан  //  Қазақ  әдебиеті.  1980. 

10.09.   

47    Есенберлин  І.  Он  томдық  шығармалар  жинағы.  І  том.  –  Алматы: 

Жазушы, 1984.- 400 б. 

48    Тоқтаров Р. Тұлпардың сыны. – Алматы: 1975. – 350 б.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

46 

ДИССЕРТАЦИЯ ТАҚЫРЫБЫ БОЙЫНША ЖАРИЯЛАНҒАН  ЕҢБЕКТЕР 

 

Монография мен кітаптар: 

1    Реалистік образ жасау жолындағы ізденістер. Оқу құралы. – Жезқазған: 

ЖезУ, 1999. – 78 б. 

2    Әйелдер  образын  жасаудағы  алғашқы  тәжірибелер.  Оқу  құралы.  – 

Жезқазған: ЖезУ, 1999. – 51 б. 

3    Қазақ  тарихи  романдарындағы  махаббат  желісі.  Оқу  құралы.  –  Астана: 

«Ана тілі –Ата тарих». 2006. –100 б. 

4  Психологиялық  романдардағы  махаббат  тақырыбы.  Оқу  құралы.  – 

Астана: «Ана тілі –Ата тарих».  2007. –134 б. 

5   Қазақ романдарындағы ғашықтық сарын. Монография. – Астана, 2007. – 

280 б. 

Ғылыми мақалалар: 

6    Алғашқы  қазақ  романдарындағы  әйелдер  бейнесі  //  Қазақ  тілі  мен 

әдебиеті.  – 1998,  №8. – 83-88 б. 

7 

ХІХ 

ғасырдың 

ІІ 

жартысындағы 

ақын-жазушылардың 

шығармаларындағы  әйелдер  бейнесі.  Ы.Алтынсарин  мұралары  және  білім 

берудің  өзекті  мәселелері.  Аймақтық  ғылыми    практикалық  конференция. 

Жезқазған: ЖезУ, 2001. – 168-172 б. 

8  «Ұлпан»  –  ғашықтық  роман.  Жезқазған  университетінің  хабаршысы. 

2002, № 1. – 106-108 б. 

9  «Абай жолы» роман-эпопеясындағы ғашықтық сезімді беру жолындағы 

жазушының  шеберлігі.  ІІ-  Халықаралық  Байқоңыров  оқуларының  ғылыми 

конференциясының материалдары. – Жезқазған: ЖезУ, 2002. – 106-108 б. 

10  Ә.Кекілбаевтың  «Аңыздың  ақыры»  романындағы  образ  сомдау 

шеберлігі.// Жезқазған университетінің хабаршысы. – 2002. № 2. – 25-27 б. 

11  І.Есенберлиннің  «Ғашықтар»  романының  көркемдік  ерекшеліктері. 

Жезқазған университетінің хабаршысы. – 2002, № 2. – 27-30 б. 

12    Ғ.Мүсіреповтің  «Ұлпан»  романындағы  Есеней  мен  Ұлпан  арасындағы 

үлкен  сезім.  Л.Н.Гумилев  атындағы  Еуразия  ұлттық  университетінде  24  қазан 

2002  ж.  өткен  «Ғ.Мүсіреповтің  шығармашылық  тағлымы»  атты  Халықаралық 

ғылыми  конференцияның  материалдары.  Көкейкесті  әдебиеттану.  2  кітап.  – 

Астана. 2002. 80-85 б. 

13    С.Жүнісовтің  «Ақан  сері»  диологиясындағы  Ақан  бейнесі.  Білім 

берудің  қазіргі  үлгісі:  Мамандар  даярлаудың  жаңа  технологиясы.  ІІІ  – 

Халықаралық  Байқоңыров  оқуларының  ғылыми  жинағы.  –  Жезқазған:  ЖезУ, 

2003. –54-59 б. 

14    Ә.Тарази  шығармаларындағы  адам  тағдыры.  Білім  берудің  қазіргі 

үлгісі:  Мамандар  даярлаудың  жаңа  технологиясы.  ІІІ  –  Халықаралық 

Байқоңыров оқуларының ғылыми жинағы. –Жезқазған: ЖезУ, 2003. –64-68 б. 

15  Р.Тоқтаров  романдарындағы  ғашықтық  мәселесі.  //  ҚР  ҰҒА-ның 

хабарлары. – Алматы, 2003. №5. – 84-89 б. 

16  60-90-жылдардағы  қазақ  романдарындағы  махаббат,  адамгершілік 

мәселелері.  ҚР  ҰҒА    М.Әуезов  атындағы  Әдебиет  және  өнер  институты. 

 

47 

Әдебиет  және  өнер  мәселелері:  Ғылыми  мақалалар  жинағы,  6-шығарылуы,  –

Алматы, 2003. – 36-44 б. 

17    Cезім  сергелдеңі  (Ә.Нұрпейісовтің  «Соңғы  парыз»  романы  бойынша) 

//Ұлт  тағылымы. Ғылыми-педагогикалық басылым. 2004, №3. – 151-155 б. 

18          Ғашықтық  жырлардың  тәрбиелік  мәні.  //  Қазақ  тілі  мен  әдебиеті, 

2004, №7. 67-71 б. 

19      Алғашқы  кеңес  дәуіріндегі  прозалардағы  ғашықтық  сезім  және 

дәуірдің  өзіндік  ерекшелігі  (С.Мұқанов  шығармалары  бойынша).  «Шоқан 

тағылымы -9» Халықаралық  ғылыми-практикалық конференция материалдары. 

– Көкшетау, 2004. – 79-82 б. 

20    Кейіпкер  психологиясын  ашу  шеберлігі.  Л.Н.Гумилев  атындағы 

Еуразия ұлттық  университетінде  17  қазан  2003 ж.  өткен  «Алаш  қайраткерлері 

шығармашылық  мұрасының  қазіргі  мәдени-рухани  және  ғылыми  дамумен 

сабақтастығы»  атты    ғылыми-практикалық  конференцияның  материалдары. 

Көкейкесті әдебиеттану. 4 кітап. – Астана, 2004. – 140-144 б. 

21        Адал  махаббатты    аңсаған  жастар.  Ұлытау  –Жезқазған    -  көне 

өркениет  пен  Ә.Х.Марғұланның  ғылыми  зерттеу  аймағы.  Республикалық  «3  - 

Марғұлан оқулары» материалдарының жинағы. – Жезқазған: ЖезУ, 2004. –141-

145 б. 

22      Ш.Құмарова  шығармаларындағы  махаббат  сезімін  ашу  жолдары. 

Ұлытау  -Жезқазған    –  көне  өркениет  пен  Ә.Х.Марғұланның  ғылыми  зерттеу 

аймағы.  Республикалық  «3-Марғұлан  оқулары»  материалдарының  жинағы.  –

Жезқазған: ЖезУ, 2004. – 146-151 б. 

23  І.Есенберлин  шығармасындағы  махаббат  және  ғадауат  //  Ізденіс. 

Гуманитарлық ғылымдар сериясы, 2004,  №4 (2). – 244-249 б.  

24    Шәкәрім  шығармаларындағы  махаббат  мәселесі.  Л.Н.Гумилев 

атындағы Еуразия ұлттық  университетінің хабаршысы. – Астана, 2004,  №4. –

13-17 б. 

25    Қазақ  мәдениетінің  рухани  көздері.  Ежелгі  түркі  өркениеті  және 

Қорқыт  Ата  мұраларын   зерттеудің  өзекті  мәселелері:   Халықаралық  ғылыми-

практикалық  конференцияның  материалдары.  –  Қызылорда.  Қорқыт  Ата 

атындағы  ҚМУ баспасы, 2004. – 282-285 б. 

26    Ақын,  сал-серілер  өміріне  арналған  шығармалардағы  ғашықтық. 

Жезқазған: 

кеше, 

бүгін, 

ертең. 

Ғылыми-тәжірибелік 

конференция 

материалдары. – Жезқазған, ЖезУ. 2004. – 125-134 б. 

27    Әйелдер  образын  жасаудағы  ұлттық  ерекшелік.  Ө.А.Байқоңыров 

атындағы Жезқазған университетінің  Хабаршысы, 2005, №2. – 77-80 б.  

28 

Алғашқы  қазақ  романдары  Б.Кенжебаев  зерттеуінде.  Проф. 

Б.Кенжебаевтың  туғанына  100  жыл  толуына  арналған  «Қазақ  әдебиетінің 

тарихы:  методология  және  теория»  атты  Халықаралық  ғылыми-зерттеу 

конференциясының  материалдары.  Көкейкесті  әдебиеттану.  5  кітап.  –  Астана, 

2005. – 90-95 б. 

29    Кейіпкер  психологиясын  ашудағы  жазушы  ізденісі.  Л.Н.Гумилев 

атындағы Еуразия ұлттық  университеті Хабаршысы, 2005, №1., – 147-150 бб. 

 

48 

30      З.  Шашкиннің  «Доктор  Дарханов  романындағы  мамандық  пен 

махаббат желісінің егіз өрілуі» // Абай, 2005, №1. – 23-25 б. 

31        Фольклорлық  шығармалардағы  ғашықтық.  «Шоқан  тағылымы-11» 

Халықаралық    ғылыми-практикалық  конференция  материалдары.  –  Көкшетау, 

2006. – 242-244 б. 

32        Қаһарманның  ішкі  жан  әлемін  ашу  шеберлігі  (Ә.Нұршайықовтың 

«Махаббат,  қызық  мол  жылдар»  романы  бойынша)  //  Қ.А.Ясауи  атындағы 

Халықаралық  қазақ-түрік  университетінің  Хабаршысы.  –  Түркістан.  2006, 

қаңтар-ақпан, №1. – 96-99 б. 

33   Абай шығармаларындағы ғашықтық сарын. ҚР Білім беру саласындағы 

тіл  саясаты:  тәжірибелер,  мәселелер  мен  перспективалар.  Республикалық 

ғылыми-практикалық  конференция.  Еуразия  гуманитарлық  институты.  –

Астана, 2006.  – 267-270 б. 

34     Қазақ прозасындағы махаббат тақырыбы. Қазіргі заманғы түркология: 

теориясы,  практикасы  және  алдағы  міндеттері.  Екі  том.  Екінші  том  (ІІ 

халықаралық    түркология  конгресінің  материалдары,  6-9  қазан.  2004  ж.)  –

Түркістан, «Тұран» баспасы. 2006. – 242-246 б. 

35    Б.Нұржекеевтің  «Күтумен  кешкен  ғұмыр»  романындағы  ғашықтар 

тағдырының  ұлттық  психология  мен  педагогикаға  тән  берілісі  //Қарағанды 

университетінің Хабаршысы, 2006,  №4(44),  – 114-117 б. 

36    Тарих  арналарындағы  махаббат  дертінің  айшықталуы.  «Шоқан 

тағылымы-12» Халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары. 

– Көкшетау, 2007. – 109-112 б. 

37    Қанды  жорықтардағы  құштарлық  сипаты.  «Шоқан  тағылымы  -12» 

Халықаралық    ғылыми-практикалық  конференция  материалдары.  –  Көкшетау, 

2007. – 118-121 б. 

38    Психологиялық  романдардағы  ғашықтық  мотив.  «Шоқан  тағылымы  - 

12»  Халықаралық    ғылыми-практикалық  конференция  материалдары.  –

Көкшетау, 2007. – 122-126 б. 

39    Сал-серілер  шығармаларындағы  сұлулық  пен  махаббат  мәселесі. 

«Қайнар» университетінің хабаршысы, 2007, №2/1, – 91-95 б. 

40      Абай  шығармаларындағы  ғашықтық  сарын.  ҚХР.  –  Синдян  Жастар- 

Өрендер баспасы. 21.05.2007, – 1-11 б. 

41    Б.Нұржекеевтің    романындағы  ғашықтық  сарын.  ҚХР.  –  Синдян 

Жастар- Өрендер баспасы. 21.05.2007, – 12-21 б. 

42  Ө.Қанахинның  «Құдірет»  романындағы  ғашықтық  сезім.  Еуразия 

гуманитарлық институтының хабаршысы. 2007, № 3., – Астана. 

Диссертант еңбектеріне байланысты жарияланған мақалалар: 

1    Әлжантегі  Т.    Мәңгі  тақырыпқа  арналған  монография  //  Орталық 

Қазақстан. 17 шілде, 2007. 

2       Ештанаев Ғ. Ғалымның тағы бір табысы // Мысты өңір, 3 тамыз, 2007. 

3      Ахметов  К.,  Үмбетова  А.  Сөздегі  сезім  сырларын  зерделеген 

//Сарыарқа, 7 қыркүйек, 2007.              

 

 

 

49 

РЕЗЮМЕ 

на автореферат диссертации на соискание ученой степени доктора 

филологических наук по специальности 10.01.02-казахская литература  

 

Тапанова Сауле Есембековна 

 

«Мотив влюбленности в казахском романе»  

 

Казахская  проза  двадцатого  века  изобразила  многогранность  судьбы 

народа, передала основную суть идеалов и стремлений, свойственных человеку. 

Исторический и социально-общественный облик эпохи казахские литературные 

деятели  передавали  через  описание  действий  и  поступков,  характера  и 

поведения, 

взаимоотношений,  мыслей  и 

чаяний,  духовного  мира 

художественных образов. Одно из высоких чувств, свойственных человечеству 

–  это  любовь,  влюбленность.  Оно  воспевается  с  давних  времен,  начиная  с 

народного  фольклора  до  сегодняшних  объемных  произведений  прозы, 

развиваясь  вместе  с  познанием  мира  человеком,  развитием  религии, 

философии, эстетики. С этой точки зрения данная работа, в которой проведено 

самостоятельное  исследование  темы  любви,  тайны  чувства  влюбленности,  его 

эстетического  влияния,  приемов  и  способов  его  выражения  в  прозаических 

произведениях, является очень актуальной. 

Цель исследования – дать новое толкование традиционного изображения 

и  особенностей  воплощения  в  жанре  романа,  способов  и  приемов  передачи 

мотива  любви  в  казахской  литературе,  выбор  художественных  направлений  в 

соответствии с развитием общества, изменения чувств и настроений, поведения 

человека. 

Объектом исследования явились художественные произведения, в основу 

сюжета которых лег мотив влюбленности. А именно, лиро- эпические сказания 

«Қозы Көрпеш-Баян сұлу», «Қыз Жібек», «Айман-Шолпан», эпосы, основанные 

на  восточных  сюжетах  «Жүсіп-Зылиха»,  «Бозжігіт»,  «Хұсрау  уа  Шырын»,  а 

также романы Ж.Аймауытова «Ақбілек», М.Ауезова «Путь Абая», С.Муканова 

«Сулушаш»,  «Ботагөз»,  «Сбившиеся  с  пути»,  Г.Мусрепова  «Ұлпан», 

З.Шашкина  «Тоқаш  Бокин»,  С.Жунусова  «Ақан  сері»,  С.Шаймерденова 

«Инеш»,  И.Есенберлина  «Влюбленные»,  «Праздник  любви»,  А.Нуршаихова 

«Годы  радости  и  любви»,  О.Канахина  «Всемогушество»,  С.Ерубаева  «Мои 

ровесники»,  Б.Нуржекеева  «Жизнь  проведенная  ожиданием»,    А.Нурпеисова 

«Последний  долг»,  Р.Токтарова  «Счастье»,  Ш.Кумаровой  «Женское  счастье», 

«Царство чувств» и другие произведения стали источниками диссертационного 

исследования. 

В  исследовании  были  использованы  традиционные  методы  научного 

описания,  историко-сопоставительного  сравнения,  комплексного  анализа, 

систематизации, обобщения. 

Научная  новизна  исследования.  В  диссертационной  работе  впервые 

целенаправленно  был  изучен  на  уровне  монографии  мотив  влюбленности, 

ставший  стержнем  жанра  романа  в  казахской  литературе.  Было  принято  к 

 

50 

сведению,  что  тема  любви,  постоянно  воспеваемая  в  произведениях  акынов, 

которые раскрывали правду жизни, проблемы, волновавшие их, изображалась в 

традиционных  чертах.  Эта  тема  любви  явилась  эстетическим  произведением, 

нашедшим  продолжение  в  казахских  эпосах-песнях  и  песнях-плачах.  Была 

выявлена и проанализирована в соответствии со спецификой эпохи особая роль 

истинного  чувства  и  глубокой  любви  в  тесно  переплетенной  песнями  и 

сказаниями  жизни  сал-сери  (акынов-певцов).  Раскрытая  в  первых  казахских 

романах проблема любви была рассмотрена фундаментально не только с точки 

зрения  социально-общественного  изображения,  но  и  изучена  наряду  с  веками 

взлелеянными  мечтами  о  свободе,  независимости,  с  морально-этическими  и 

правовыми  нормами.  Этим  представлениям  была  дана  соответствующая 

оценка.    В  исторических  романах,  изображающих  поворотные  периоды  в 

истории  народа,  национальное  своеобразие,  национальная  психология, 

традиции, обычаи  и нравы анализировались в их связи с чувствами нежности, 

поведением и взаимоотношеними влюбленных персонажей, рассматривались с 

точки  зрения  творческих  особенностей  писателей.    Также  ряд  казахских 

романов 

впервые 

анализировались 

как 

социально-психологические 

произведения,  чувства  влюбленности  их  героев,  моральные  проблемы 

разбирались  относительно  общественного  состояния,  окружающей  среды; 

проводились научные изыскания. 

На защиту выносятся следующие положения: 

-

 

мотив  влюбленности  –  постоянно  воспеваемая  тема,  начиная  с 

ранних литературных наследий до современных произведений; 

-

 

лиро-эпические сказания и поэмы о влюбленных в устном народном 

творчестве – первооснова мотива влюбленности; 

-

 

песни-сказы  искусных  акынов  и  сал-сери  –  национальные  эталоны 

воспевания темы любви; 

-

 

первые  романы  в  казахской  литературе  –  произведения, 

выдвинувшие  на  первый  план  в  социально-общественных    условиях  свободу 

человека, чувство влюбленности между молодыми людьми; 

-

 

исторические  романы  в  казахской  литературе  –  произведения, 

актуализировавшие желанную для народа независимость нации и цели-идеалы 

мирной жизни наряду с чувством любви, влюбленности;  

-

 

художественные 

произведения, 

описывающие 

социально-

психологические проблемы – произведения, комплексно раскрывающие наряду 

с многогранными взаимоотношениями между эпохой и человеком, обществом 

и молодежью, такие понятия как гуманизм, уважение и любовь. 

Теоретическая  и  практическая  значимость  исследования.  Результаты 

данного  исследования  могут  быть  использованы  при  изучении  истории 

казахской  литературы  двадцатого  века,  в  програмах  спецкурсов  и 

спецсеминаров,  посвященных  изучению  казахской  прозы,  творчества 

отдельных писателей.  

  

 

 

51 

RESUME 

 

of dissertation of Tapanova Saule Essembekovna on the theme  

 

“The Love Motif in the Kazakh Novel” 

 

Speciality 10.01.02 – Kazakh Literature 

 

The  Kazakh  prose  of  the  twentieth  century  portrayed  the  diversity  of  the 

people’s destiny, and depicted the basic ideals and aspirations that are typical for all 

humans. Kazakh  writers  showed the  historic  and social  aspect of  the  epoch through 

the  description  of  behavior  and  attitudes,  characters,  interrelations,  thoughts  and 

wishes,  of  the  inner  world  of  literary  figures.  One  of  the  valuable  feelings  that  are 

distinctive for a human being is love. It has been sung of for a long time starting with 

folklore  till  today’s  voluminous  prosaic  works,  developing  side  by  side  with  world 

cognition,  evolution  of  religion,  philosophy  and  esthetics.  From  this  point  of  view 

this dissertation is a work of original scholarship and very topical. It studies the love 

theme, the mystery of this feeling, its esthetic influence, and ways and  means of its 

portrayal in prose. 

 

 

The  purpose  of  this  research  consists  of  a  new  interpretation  of  traditional 

portrayal  and  picturing  peculiarities  in  novel  genre,  as  well  as  ways  and  means  of 

representing love motifs in Kazakh literature, in selecting artistic trends according to 

the development of society, human feelings and mood change.   

 

The  research  sources  are  belles-lettres  based  on  love  motifs.  Namely  lyrical 

and  epic  tales  “Kosy  Korpesh  and  Bayan  Sulu”,  “Kyz  Zhibek”,  “Aiman-Sholpan”, 

epos based on oriental topics “Zhusip and Zyliha”, “Bozjigit”, “Husrau&Shyryn”, as 

well as novels of Zh.Aimautov “Akbilek”, M.Auezov’s “Abai’s Path”, S.Mukanov’s 

“Botagoz”,  “The  Lost”,  G.Musrepov’s  “Ulpan”,  Z.Shashkin’s  “Tokash  Bokin”, 

S.Zhunussov’s  “Akan  Seri”,  S.Shaimerdenov’s  “Inesh”,  I.Essenberlin’s  “In  Love”, 

“Love  Festival”,  A.Nurshaichov’s  “In  the  Days  of  Joy  and  Love”,  O.Kanakhin’s 

“Omnipotence”,  S.Erubayev’s  “My  Peers”,  Sh.Kumarov’s  “Woman’s  Happiness”, 

“The Realm of Feelings” and other literary works were the sources of this scientific 

thesis. 

 

The  traditional  methods  of  scientific  description,  historic-comparison  and 

complex  analysis,  systematization  and  generalization  were  used  during  the 

investigation process. 

 

The scientific novelty of the research. For the first time the love motif that had 

become the core of the novel genre in Kazakh literature was purposefully studied as a 

monograph in the dissertation. It was taken into consideration that the love theme has 

been  always  sung  in  Akyns’  poetry  –  which  revealed  the  reality  of  life  and 

challenging  problems  –  was  portrayed  in  a  traditional  outline.  This  love  theme  was 

 

52 

the  esthetic  work  which  was  extended  in  Kazakh  epos  and  mourning-songs.  The 

specific role of the true feeling and deep love was revealed and analyzed in the lives 

of  the  Sal-Seri  which  were  closely  interlaced  with  songs  and  legends  in  accordance 

with  the  specific  character  of  the  epoch.  The  love  theme  that  had  been  sung  in  the 

first Kazakh novels was studied thoroughly not only from the point of view of social 

portrayal  but  was  considered  equally  with  the  centuries-long  cherished  hope  of 

freedom,  independence  and  with  the  moral-ethic  and  legal  norms.  The  appropriate 

evaluation  was  given  to  these  concepts.  In  historic  novels  that  depicted  the  crucial 

periods in the nation’s history the national peculiarity, national psychology, customs 

and traditions were analyzed in their connection with the feelings of tenderness and 

love, conduct and interrelations of characters being in love, and were considered from 

the point of view of the creative originality of the writers. Some Kazakh novels were 

also analyzed for the first time as social and psychological works; the love feelings of 

their characters, and moral problems were considered concerning the social structure 

and milieu; the scientific investigation was undertaken. 

 

The basic positions which are born on protection: 

-

 

love  motif  is  the  theme  regularly  sung  of,  starting  with  the  early  literary 

heritage until the present-day works; 

-

 

lyric and epic tales and poems about people in-love in folk poetry are the 

first principle and source of love motif; 

-

 

song-tales  by  skillful  Akyns  and  the  Sal-Seri  are  the  national  standard 

(model) of singing of love themes; 

-

 

the first novels in Kazakh literature are works that brought to the forefront 

human freedom and love between young people in social conditions; 

-

 

historic  novels  in  Kazakh  literature  are  the  works  that  showed  the 

topicality of the longed for independence of the nation and the goals and ideals of a 

peaceful life equally with the feeling of love; 

-

 

fiction works that reveal social and psychological problems are the works 

which give an all-round consideration of such conceptions like humanity, respect and 

love  equally  with  many-sided  interrelations  between  the  epoch  and  people,  society 

and youth.  

 

The theoretical and practical significance of the research. The results of the 

research can be used in the process of studying the history of the Kazakh literature of 

the twentieth century as well in the programmes of special courses and seminars 

dedicated to the study of Kazakh prose and literary activity of some other writers.