Есімдіктер -заттың атын, сынын, санын,олардың аттарын білдірмейді, бірақ солардың (зат есім, сын есім, сан есімдердің) орнына жұмсалатын сөз табы

Есімдік

Есімдіктер -заттың атын, сынын, санын,олардың аттарын білдірмейді, бірақ солардың (зат есім, сын есім, сан есімдердің) орнына жұмсалатын сөз табы.

Самудин Айбике

• жіктеу есімдіктер;
• сілтеу есімдіктер;
• сұрау есімдіктер;
• өздік есімдіктер;
• белгісіздік есімдіктер;
• болымсыздық есімдіктер;
• жалпылау есімдіктері;

жатады.

адаммен байланысты, демек, сөйлеуші,

тыңдаушы және бөгде кісі деген ұғымдармен байланысты қолданылады.[1]

Есімдіктердің де септеу жүйесі басқа есімдерімен негізінде бір ізді болғанымен,

олардың әр тобына тән кейбір ерекшеліктері де жоқ емес.

Мысалы, жіктеу есімдіктерінің жекеше түрлері төмендегінше септеледі:

Сілтеу есімдіктеріне бұл, осы, сол, анау, мынау, сонау, осынау, ана, мына,

көрсету, нұсқау сияқты ишараттарды білдіріп, қай? қайсы? деген сұрауларға

жауап береді.

Өздік есімдік

Қазақ тілінде өздік есімдікке жалғыз ғана өз сөзі жатады.

Бұл есімдік көбінесе өзім, өзің, өзіңіз, өзі, өзіміз, өздеріңіз деген сияқты

оңаша және ортақ тәуелдеулі түрде қолданылады.

Белгісіздік есімдіктер деп мағыналары жағынан

заттар мен құбылыстарды нақтылы

түрде білдірмей,

белгісіз мәнде айтылатын сөздерді айтамыз.

Белгісіздік есімдіктердің жасалауына бір, әр, әлде деген үш

сөз ұйытқы болып

қызмет атқарады, белгісіздік

есімдіктер осы сөздердің кейбір басқа есімдіктермен бірігуі арқылы жасалады.

Мысалы:

• Біреу, кейбіреу, кейбір, қайсыбір, әрбір, бірнеше, бірдеме (бірнеше).
• Әркім, әрне, әрқайсы, әрқалай. әрине
• Әлдекім, әлдене, әлдеқайдан, әлденеше, әлдеқалай, әлдеқашан (алдақашан).

Болымсыздық есімдіктер негізінде еш деген сөзбен кейбір есімдіктердің

бірігуі арқылы жасалады.

Мысалы: еш, ешкім, ешбір,

Болымсыздық сөйлемде болымсыздық мағына білдіретін

 емес, жоқ деген сөздермен және етістіктің

болымсыз түрімен байланысты қолданылады

(ешкім айтқан емес; ешкім айтқан жоқ; ешкім айтпады т. б.).

Жалпылау есімдіктері

Жалпылау есімдіктері деп мағына жағынан кем дегенде екі я онан көп заттар мен құбылысатарды жинақтай атау үшін қолданылатын сөздерді айтамыз.