Эссе Жыраулар поэзиясының тәлім тәрбиелік сипаты Адам өмірі

Эссе
 
Жыраулар поэзиясының тәлім
-
тәрбиелік 

сипаты
 
Адам өмірі 
- 
қамшының сабындай ғана қысқа екен, досы көп, ұрпақ 

тәрбиелеген ұтады екен.
 
Қорқыт
 
ата
Тәрбие дегеніміз
- 
халықтың ғасырлар бойы жинақтап, іріктеп алған 
озық дәстүрлерін жас ұрпактың бойына сіңіру» –
деп көрсетуі бүгінгі 
әрбір қазақ баласын өзінің діні мен діліне сай үйлесімді тәрбиелеуді 
көздейді
. Жыраулар поэзиясында тәлім
-
тәрбие біздің бастауымыз. 
Біздің ұлттық дәстүрімізді, әдет
-
ғұрыпымызды бізге жырмен өлеңмен
жеткізе білген.
Жыраулар сол замандағы халықтың тұрмыс
-
тіршілгін 
жағдайын, біздің ата
-
бабларымыз қалай өмір сүргенін біз толғауларды 
оқу арқылы көз алдымызға келтіре аламыз.
Қай дәуірде, қандай елде
болсын алдында тұрған зор міндеттердің бірі 
–
болашақ ұрпағын тәрбиелеу. 
Басқа халықтар сияқты қазақ елінің де ұрпақ тәрбиелеуде мол 
тәжірибесі, жиған –
тергені, озық ойлары мен өзіндік ерекшеліктері. 
Осындай мол мұраның «дәнегін мәпелеп екпейінше» жастарды ізгілік 
пен парасаттылықты мүмкін емес.
Асан Қайғы қазақ қоғамының болашағы үшін барша жұрты бай, кедей деп 
бөлмей, адамгершілікке, бірлікке,
бауырластыққа баулуды қажет деп 
санады. Оның ойынша, адамның мінез
-
құлқы жақсы болуы үшін 
айналасындағыларға жанашырлық ізгі жүректілік білдіруі, қамқоршы болуы 
қажет. Өзіне қажетті игіліктерді жасауда адамдар бірлесіп, қоғамдасып, 
бауырмалдық іс
-
әрекет жасауы керек, сонда ғана бақытқа жетеді, басына 
бақ қонады деп білді
Асан Қайғы адамның бойындағы адамгершілік қасиетті жоғары бағалай 
келіп, «Ұлық болсаң, кішік бол» деген адами қасиетті, кішіпейілділікті 
жастардың бойында жағымды мінез-құлық қасиеттерін тәрбиелеуге және 
қалыптастыруға ақыл-кеңес береді. 

Ел басқарған көсемнің, қол бастаған батырдың әділеттіліктің, 
адамгершіліктің туын жоғары ұстауы қажеттігін айта келіп, Асан Қайғы: 
Арғымаққа міндім деп, 
Артқы топтан адаспа. 
Күнінде өзім болдым деп, 
Кең пейілге таласпа. 
Ғылымым жұрттан асты деп, 
Кеңессіз сөз бастама. 
Жеңемін деп біреуді 
Өтірік сөзбен қостама,-деп ақыл-кеңес береді 
Сол үшінде болашақ ұрпақтың қамы үшін Асан қайғы желмаясына мініп 
еліміз тыныштықта, еш қамсыз, барлығы тату-тәтті өмір сүруді қалғаны үшін 
Жерұйықты іздеген. Әрине оның барлығы болашақ ұрпақтың қамы үшін деп 
білемін.
Қазақ поэзиясының тарихында белгілі және көрнекті тұлғалардың 
бірі шамамен ХҮ ғасырдың 60-жылдарында және ХҮІ ғасырдың бірінші 
жартысында өмір сүрген Шалкиіз Тіленшіұлы болып табылады. 
Шалкиіздің 
ғибраттық, 
тәлімдік-тәрбиелік 
мағынаға 
толы 
толғауларының бүгінгі күні де маңызы және рухы аса күшті, философиялық 
тереңдігімен, аз сөзбен көп мағына беретін қысқа да болса, нұсқалығымен 
ерекшеленеді: 
Қоғалы көлдер, қам сулар, 
Кімдерге қоныс болмаған 
Саздауға біткен қара ағаш, 
Кімдерге сайғақ болмаған… 
Күлелік те ойналық, 
Киелік те ішелік, 
Мынау жалған дүние, 
Кімдерден кейін қалмаған! – деген жолдар арқылы жастарға ақыл-кеңес, 
үлгі-өнеге, тәлім-тәрбие туралы ой тастайды. 
Тәрбие берудің ең көрнекті құралының бірі, амал-тәсілі әдебиет 
үлгілері, көркем шығармалар болған.
Абай өнегесі орасан зор. Бар 

сұлулықты, эстетикалық көркемдікті бойына жинаған Абайдың өлең 
жолдары кімді де болса рухани биіктерге жетелеп, болашаққа деген 
құштарлыққа ұмтылдырады, саналылыққа тәрбиелейді
Абайдың өзі қара сөзін жазар алдында оқырманға «керек кісі 
болса 
алсын, алмаса, өз сөзім өзімдікі» 
деген болатын.
«Әйтеуір 
ақсақалдар 
айтпады 
деп,
Жүрмесін деп аз ғана сөз шығардық,» –
дей отырып, «Атымды 
адам қойған соң» үндемей қалмайын, өмірден көрген
- 
түйгендерімді 
кейінгі жастарға айта отырайын, егер де шалыс басып жүрген жастар 
болса, келеңсіз іс
-
әрекеттерін түзетер, ой
-
елегінен өткізер дегенді 
айтқысы келеді.
Қорыта келгенде тәлім
-
тәрбие ол біздің бойымызға ата
- 
бабаларымыздың заманынан келе жатқан үлгі өсиет біз оны өз 
бойымызға сіңіре білуміз қажет. Әрине әр бала өз отбасында тәрбие 
алады бірақ, баланы тек отбасы ғана емес, қоғамда тәрбиелейді. Сол 
үшін алдымен біздің қоғам дұрыс болған жағдайда біздің болашақ 
ұрпақта
- 
біздің жарқын болашағымыздың кепілі болады деген 
ойдамын
 . 
Қазіргі ұрпақты өз ұлтына деген құрметін арттыра білуміз 
қажет ол үшін көптеген қазақтың салт
- 
дәстүрлерін дәріптеп ұрпақ 
бойына сіңіре алу да өз қолымызда. Қазір де біздің өсіп келе жатқан 
өскелең ұрпақ саналы, білімді дана деп еш күмәнсіз айта аламын 
және де өз болашағымды сеніп тапсыра аламын
. 
«Абай атамыз 
айтқандай
- 
«Мен жастарға сенемін»