Естественнонаучного цикла методическое пособие

Тұ
сау
кеср
 
1. Мұғалім оқушылармен бірге жаңа сабақтың 
тақырыбын  «Мағынаны  таны  стратегиясы» 
бойынша  мақал-мәтел  арқылы  анықтайды, 
мақсатын айқындайды. 
Бөрі  айтып  келмес,  боран  айтып  соқпас. 
Жақсы  туса,  елдің  ырысы  жаңбыр  жауса 
жердің ырысы. 
Қазанда  соққан  дауылдан  не  пайда,  қарашада 
соққан  жауыннан  не  пайда?  Қарылғаш  төмен 
ұшса  жаңбыр  жауады,  аяз  ұзаққа  созылса  аң 
ауады. 
1. 
Оқушылар 
мақал-мәтелдің 
мағынасы  бойынша  өз  ойларын 
қорытындылайды. 
2. 
Атмосфераның  жердегі  тіршілік 
үшін 
маңызы, 
ауа 
температурасының 
таралуы 
мағлұматтар 
жинастырыпөз 
ойларын түйіндейді. 
2. 
Ақпарат  көздерімен  танысуға  мүмкіндік 
жасайды. 
Қосымша мәлімет береді.  
2. 
Ақпарат  көздерімен  танысып, 
жаңа  сабаққа  қатысты  деректер 
жинақтайды,  мәтінмен  жұмыс 
жасайды, қорытынды шығарады. 
Н
егі
згі
 б
өл
ім
 
 
Атмосфера бес жолды өлең.  
1. 
Атмосфераның маңызы: 
1)  __________________ 
түсіреді. 
2) 
__________________ қорғайды. 
3)  __________________ 
пайда болады. 
4)  __________________ 
білдіреді. 
5)  __________________ 
тұрады. 
2. 
Зерттеу  жұмысының  нәтижесін  тыңдайды, 
пікір білдіріп, қорытындылайды.  
1. 
Атмосфераның  жердегі  тіршілік 
үшін 
маңызы, 
ауа 
температурасының таралуы туралы 
өз ойларын құрастырады. 
2  «
Қазақ  халқының  ауа-райын 
болжау 
негіздері» 
жобасын 
әзірлейді. 
Талқылайды, 
пікір 
білдіреді, қорытындылайды 
Қорытынды. 
Оқушылар 
әзірлеген 
жобаларымен 
сыныпты 
таныстырады, 
қорытындылайды.  
Адамзат үшін ауаның қажеттігі туралы ойларын айтады.  
Үйге тапсырма. Ауа райы картасын оқу жолдарын ұсыну.  
Сабаққа қатысты қосымшы мәліметтер:  
1) Изобара «Қысымы бірдей нүктелерді қосатын қисық сызық»;  
2) Изотаха «Желдің жылдамдығы бірдей нүктелерді қосатын қисық сызық»;  
3) Изогиета «Жауын-шашын түсуі бірдей нүктелерді қосатын қисық сызық»;  
4) Изотерма «Температуралары бірдей нүктелерді қосатын қисық сызық».  
 
Сонымен  қатар  жалпы  білім  беретін  мектептердің  барлық  пәндерінде 
жобалық тапсырмаларды қолдануға болады. Тақырыптың мазмұнына жобалық 
тапсырмаларды кіріктіру арқылы мұғалім оқушыларды өз іс-әрекетін, уақытын 
жоспарлауға, шешім қабылдауға және одан шығатын нәтижені болжауға, өз іс-
әрекетіне талдау жасаумен қатар, өз ойын қорғауға үйретеді. Оқушы жобалық 
тапсырмаларды  қорғаудың  нәтижесінде  сөйлеуге,  өз  ойын  жеткізіп  айтуға, 
дәлелдеуге  үйренеді,  аталған  бұл  қасиеттер  кез  келген  пәнді  оқу  барысында, 
жалпы өмірлік тәжірибеде қажет болып саналады. Төменде «Математика» және 
«Қазақ  әдебиеті»  пәндерінен  жобалық  тапсырмаларды  қолданумен  өткізілген 
сабақ үлгілерін ұсынамыз.  
 
Оқу пәні: Математика.  
Сынып: 5-сынып.  
Пән  мұғалімі:  Мухамедьярова  Бакыт  Махаметкалиевна  «Математика» 
пәннің мұғалімі.  
62 

Өтетін орны: Астана қаласы, №64 мектеп-лицей.  
Сабақтың тақырыбы: Сандардың бөлінгіштік белгілері.  
 
Сабақтың 
мақсаты  
Сандардың  бөлінгіштік  белгілерін  қолдана  отырып 
жаттығу есептерін шығару 
Алдыңғы 
меңгерілген 
білімдер 
Сандардың 2-ге, 3-ке, 5-ке, 9-ға және 10-ға бөлінгіштік 
белгілерін біледі  
Күтілетін нәтиже  Басқа  да  бөлінгіштік  белгілерін  іздестіре  отырып 
жалпы заңдылықтарын түсіндіру 
Сабақ барысы 
Сабақтың 
кезеңдері 
Сабақта орындалатын іс-әрекеттер 
Оқыту 
ресурстары 
Сабақтың 
басы  
(Ұйымдасты
ру кезеңі) 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Сабақтың 
ортасы 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Сабақтың 
соңы 
Оқушыларды  түгендеу,  дайындық,  сабаққа 
жұмылдыру. 
Қызығушылықты 
ояту, 
жағымды көңіл-күй туғызу; 
Өткен тақырыптарды қайталау  
Оқушылар  бір  –  біріне  өткен  тақырыптар 
бойынша  ойын  түрінде,  яғни  допты  бір-
біріне 
лақтыра 
отырып 
кезектесе 
бөлінгіштікке  мысалдар  келтіреді.  Доп 
ұстаған  оқушы  келтірілген  мысалдың 
«жалған»  не  «ақиқат»  екендігін  айтады. 
Жауабы  алынған  соң  келессі  оқушыға  өзі 
сұрақ  қояды.  Мысалы:  1256  саны  3-ке 
бөлінеді, дұрыс жауап «жалған» және т.с.с 
  
Оқушылардың 
негізгі 
қарапайым 
бөлінгіштік 
белгілерді 
жақсы 
менгергендіктеріне  көз  жеткізе  отырып, 
оларды  үш  топқа  бөлеміз  (Өте  жақсы 
менгергендер  бір  топ,  жақсы  жауап 
қайтарғандар бір топ, қателіктер жібергендер 
бір топ).  
І топ 
ІІ топ 
 
Тапсырмалары: 
11-
ге 
бөлінгіштік 
белгі 
Тапсырмалары: 
25 
пен 
4-ке 
бөлінгіштік белгілер 
 
    
 
 
Әр  топ  өзінің  ізденіс  жұмыстарымен 
сыныптастар  арасында  ой  бөліседі  және 
жұмыстарын баяндап қорытындылайды. 
Үйге  тапсырма:  әр  оқушыға  бүгінгі  сабақта 
қарастырылған  белгілерден  тыс  басқа  да 
заңдылықтарды іздестіріп келу тапсырылады 
«Атамұра» 
баспасы 
Алдамұратова 
Т.А. 
«Математика» 
5 сынып  
63 

Қосымша ақпарат  
 
Дифференциациялап 
оқыту  –  Оқушыларға 
көбірек 
қолдау 
көрсетуді 
қалай 
жоспарлайсыз? 
Қабілеті 
жоғары 
оқушыларға  қандай 
міндеттер 
қоюды 
жоспарлайсыз? 
Бағалау 
– 
Оқушылардың 
білімін  қалай 
тексересіз? 
Пәнаралық байланыс 
Қауіпсіздік ережелері 
АКТ-ні қолдану 
Құндылықтармен байланыс 
(тәрбие элементі) 
Қабілеті 
жоғары 
оқушыларға  күрделі 
деңгейдегі 
тапсырмаларды  бере 
отырып 
қызығушылықтарын 
арттыру  және  жеке 
ізденіс  жұмыстарын 
жүргізуге 
дағдыландыру 
Сұрақтардың 
дұрыс 
құрылуы және 
негізгі 
теориялық 
білімінің 
болуы. Беріліп 
отырған 
тапсырмалард
ы  уақытылы 
және  сапалы 
орындап 
отыру  
Құндылықтар: 
Оқушыларда 
коммуникативті 
қасиеттерін 
дамыта 
отырып 
мұғаліммен және өз тұстастарымен 
диалог жасау мүмкіндігі болады.  
Белсенді 
қатысушылар 
өз 
зерттеулерінде  жауапты  оқушы 
ретінде қолдау қажеттігін сезінетін 
болады.  
Рефлексия 
Сабақ 
мақсаты/оқу 
мақсаты  қаншалықты 
жүзеге  асты?  Бүгін 
оқушылар 
нені 
үйренді? 
Оқыту 
ортасы қандай болды? 
Дифференциациялап 
оқыту  өз  мәнінде 
жүзеге  асты  ма?  Өз 
уақытымды  ұтымды 
пайдалана  алдым  ба? 
Жоспарыма 
қандай 
өзгерістер 
енгіздім 
және неліктен? 
Төменде  берілген  бос  орынды  өз  сабағыңызға 
рефлексия 
жүргізу 
үшін 
пайдаланыңыз. 
Сабағыңызға  қатысты  сол  жақта  келтірілген 
сұрақтарға жауап беріңіз. 
 
 
Пәні: Қазақ әдебиеті. Сыныбы: 8-сынып.  
Астана  қаласы  №64  мектеп-лицейінің  жоғары  санатты  қазақ  тілі  және 
әдебиеті пәнінің мұғалімі Табыспаева Жанат Абеновна.  
Сабақ түрі: кіріктірілген сабақ.  
Сабақ  тақырыбы:  Көркем  әдебиет  –  ел  тарихының  шежірелі  шындығы 
64 

(Ежелгі  дәуір  әдебиеті  үлгілері  бойынша  әдебиет  пен  тарихтың  байланысын 
тану).  
Сабақтың мақсаты:  
Білімділік: ежелгі дәуір әдебиеті үлгілеріндегі тарихи шындықты таныту. 
Оқушыларды зерттеушілік ізденіс жұмыстарына баулу.  
Дамытушылық:  көркем  шығармалардағы  тарихи  шындықты  тануда 
халықаралық PISA бағдарламасына негізделген тапсырмалармен жұмыс жасай 
білуге,  оқу  барысында  алған  білім,  дағдыларын  түрлі  жағдайларда  қолдана 
білуге машықтандыру, ізденіске дағдыландыру.  
Тәрбиелік:  ежелгі  дәуір  әдебиеті  үлгілеріндегі  негізгі  идея  арқылы  ел 
тәуелсіздігі,  бірлігі,  ынтымағы  жолындағы  бабалар  ерлігін  құрметтеуге,  ел 
тарихын адалдыққа, қазақстандық патриотизмге тәрбиелеу және шынайы пікір 
айта алатын шыншыл тұлғаның қалыптасуына ықпал ету.  
Сабақтың көрнекілігі: кестелер, сызбалар, слайдтар.  
Сабақ технологиясы: Ш.Б. Әбуованың Сараптамалық технологиясы.  
 
Сабақтың барысы:  
І Ұйымдастыру.  
ІІ Жаңа білімді игеру: көркем әдебиет – ел тарихының шежірелі шындығы.  
Талдауға алынған әдебиет үлгілері:  
1. 
Түркі халықтарына ортақ әдебиет – «Алып Ер Тоңа»;  
І  Зерттеу:  оқушылар  берілген  кесте  бойынша  зерттеу  жұмысын  екі  топ 
болып жүргізеді.  
Тарихшылар тобы  
Әдебиетшілер тобы  
Оқушылар  тарихи  кезеңге  сипаттама  жасау 
үшін:  
• 
тарихи кезеңнің қоғамдық сипаты 
• 
қоғамда болып жатқан оқиғалар 
тарихи  кезеңнің  белгілі  тұлғалары  жайлы 
мәліметтер жинау арқылы зерттеу жүргізеді. 
Оқушылар тарихи кезеңге қатысты жазылған 
шығарманың әдеби сипатын жасау үшін: 
• 
мазмұнына 
• 
тақырыбына 
• 
идеясына 
талдау  жасайды,  көркем  туындылардан 
тарихи белгілерін анықтайды. 
 
2. 
Зерделеу. Топтық жұмыс.  
 
Тарихшылар тобы  
Әдебиетшілер тобы  
Оқушылар  тарихи  кезең  туралы  зерт-
теулерден,ғалымдардың еңбектерінен тарихи 
деректер жинайды, оларды жүйелеу, саралау 
арқылы  сараптама  жасалып  отырған  тарихи 
кезеңнің  қазақ  халқы,  қазақ  қоғамы  үшін 
тарихи маңызын айқындайды.  
Оқушылар  тарихи  кезеңге  қатысты  әдеби 
шығармалар туралы еңбектерден, әдебиетші, 
сыншы  ғалымдардың  зерт-теулерінен  нақты 
әдеби 
дәйектер, 
пі-кірлер 
жинап, 
шығармалардың қазақ әдебиеті тарихындағы 
әдеби маңызын анықтайды.  
 
3. 
Түйіндеу.  
Түйіндеу.  
Оқушылар  өздері  зерттеген,  зерттеу  мәліметтерін  зерделеу  арқылы  ой 
елегінен өткізген мәліметтерге сүйене отырып, ой қорытындылайды, белгілі бір 
тұжырымға келеді.  
65 

Ежелгі дәуір әдебиеті.  
1. 
Тәңірлік дәуір әдебиеті.  
 
Тарихи кезең 
Әдеби мұра 
Сақтар дәуірі 
Сақтардың қаһармандық дастандары 
«Алып Ер Тоңға» дастаны 
Ғұндар дәуірі 
Ғұндардың батырлық жырлары 
«Оғыз қаған» дастаны 
Түркі қағанаты 
Түркі жазба жәдігерліктері 
«Күлтегін» жыры 
«Тоныкөк» жыры 
«Қорқыт ата кітабы» 
 
2. Ислам дәуірі әдебиеті.  
 
Тарихи кезең  
Әдеби мұра  
Х - ХІІ ғасырлар  
Махмұт Қашқари (ІХ ғасыр) 
«Жавохирун  –  нахв  фи  луғоит  турк»  (Түркі 
тілдерінің синтаксисі, қағидалары»).  
Бұл еңбек бізге жетпеген. 
«Диуани  лұғат  –  ат  түрк»  (Түркі  тілдерінің 
жинағы»)  
Бұл еңбек 1047 жылы жазылған. 
Жүсіп Баласағұни (ХІ ғасыр) 
«Құтадғу біліг» («Құтты білік») 
Талдау  үлгісі  бойынша  басқа  шығармаларға  сараптамалық  талдау 
жасалады. 
Орхон ескерткіштері – «Күлтегін» жыры;  
Қорқыт ата кітабы;  
Ахмет Йүгінеки «Ақиқат сыйы» дастаны;  
Жүсіп Баласағұн «Құтты білік» трактаты;  
Махмұт Қашқари «Диуани лұғат ат-түрік».  
 
Ежелгі дәуір әдебиеті үлгілері бойынша орындалатын тапсырмалар жүйесі:  
Сараптама  жасауға  Тарихшылар  тобы  мен  Әдебиетшілер  топтары 
қатысады.  
 
І Сараптамалық жұмыстың Зерттеу бөлімінің тапсырмалары:  
 
Түрлері 
Тарихшылар тобы  
Әдебиетшілер тобы  
Топтық 
жұмыс 
1. 
Ежелгі  дәуір  әдебиеті  үлгілеріне 
арқау болған тарихи кезең сипатын 
анықтау. 
1)   
Орхон 
ескерткіштері 
– 
«Күлтегін» жыры;  
2) 
Қорқыт ата кітабы;  
3) 
Ахмет  Йүгінеки  «Ақиқат  сыйы» 
дастаны;  
4) 
Жүсіп  Баласағұн  «Құтты  білік» 
трактаты;  
5) 
Махмұт  Қашқари  «Диуани  лұғат 
ат-түрік»  еңбектерінің  мазмұнында 
66 

суреттелетін  тарихи  кезең  сипатын 
анықтау.  
Жеке жұмыс  2. Тарихи кезеңге талдау жасау: 
Қоғам. Оқиға. Тұлға 
2.  Әдеби  шығармаларға  талдау 
жасау:  
Мазмұн. Тақырып. Идея.  
Ұжымдық 
жұмыс 
3. Зерттеу нәтижелерін кестеге түсіру 
 
ІІ Сараптамалық жұмыстың Зерделеу бөлімінің тапсырмалары:  
 
Түрлері  
Тарихшылар тобы  
Әдебиетшілер тобы  
Топтық 
жұмыс  
1.  Ежелгі  дәуір  әдебиеті  үлгілеріне 
арқау  болған  тарихи  кезең  туралы 
тарихшы  ғалымдардың  зерттеу 
еңбектерінен  тарихи  деректер, 
мәліметтер жинайды. 
1. 
Орхон ескерткіштері –  «Күлтегін» 
жыры,  Қорқыт  ата  кітабы,  Ахмет 
Йүгінеки  «Ақиқат  сыйы»  дастаны, 
Жүсіп  Баласағұн  «Құтты  білік» 
трактаты, Махмұт Қашқари  «Диуани 
лұғат  ат-түрік»  еңбектеріне  қатысты 
әдебиетші  ғалымдардың  зерттеу 
еңбектерінен 
әдеби 
дәйектер, 
мәліметтер жинайды. 
Топтық 
жұмыс  
2.  Жинақталған  деректер  мен 
пікірлерге 
сүйене 
отырып, 
шығармадағы тарихи кезеңнің қазақ 
тарихындағы  орнын,  маңызын 
таниды, танытады. 
2.  Жинақталған  деректер  мен 
пікірлерге 
сүйене 
отырып, 
шығармалардың  қазақ  әде-биетінің 
тарихындағы 
маңызын 
таниды, 
танытады. 
Ұжымдық 
жұмыс  
 
Зерделеу нәтижелерін кестеге түсіру  
 
ІІІ Сараптамалық жұмыстың Түйіндеу бөлімінің тапсырмалары:  
Ұжымдық жұмыс.  
Түйіндеу.  
 
Қорытындылау  
Орхон  ескерткіштері  –  «Күлтегін»  жыры,  Қорқыт  ата  кітабы,  Ахмет  Йүгінеки  «Ақиқат 
сыйы» дастаны, Жүсіп Баласағұн «Құтты білік» трактаты, Махмұт Қашқари «Диуани лұғат 
ат-түрік» еңбектеріне арқау болған тарихи кезең туралы әдеби, ғалымдардың тарихи зерттеу 
еңбектерінен  тарихи  деректерге,  әдеби  дәйектерге,  мәліметтерге  сүйене  отырып,  ой 
қорытады 
Тұжырымдау 
Қорытынды ойды негізге ала отырып, белгілі бір тұжырымға келеді. 
Түйіндеу 
Қорытыды ой мен тұжырым арқылы әдебиет пен тарихтың өзара ортақ мақсат-мұраттарын, 
идеяларын айқындап, ой түйіндейді.  
 
 
ІV. Сараптамалық жұмыстың нәтижесі:  
Әдебиет пен тарихтың өзара үндестігін таниды:  
 
Сараптама жасаудың бірінші бөлімінің тапсырмасы – Зерттеу.  
67 

Оқушылар Ежелгі дәуір әдебиеті үлгілеріне арқау болған оқиға желісі мен 
тарихи  кезең  шындығына  сипаттама  береді,  зерттейді.  Шығармаларға  талдау 
жасайды.  
 
Сараптама  жасаудың  екінші  бөлімінің  тапсырмасы  -  Зерделеу. 
Оқушылар Орхон ескерткіштері – «Күлтегін» жыры, Қорқыт ата кітабы, Ахмет 
Йүгінеки  «Ақиқат  сыйы»  дастаны,  Жүсіп  Баласағұн  «Құтты  білік»  трактаты, 
Махмұт  Қашқари  «Диуани  лұғат  ат-түрік»  еңбектеріне  қатысты  пікірлер, 
деректер  мен  дәйектерді  топтастырады,  ой  елегінен  өткізеді,  зерделейді, 
тарихи, әдеби маңызын анықтайды.  
 
Сараптаманның үшінші бөлімінің тапсырмасы Түйіндеу.  
Оқушылар  Орхон  ескерткіштері  –  «Күлтегін»  жыры,  Қорқыт  ата  кітабы, 
Ахмет  Йүгінеки  «Ақиқат  сыйы»  дастаны,  Жүсіп  Баласағұн  «Құтты  білік» 
трактаты,  Махмұт  Қашқари  «Диуани  лұғат  ат-түрік»  еңбектеріне  қатысты 
пікірлерді, тарихи деректер мен әдеби дәйектерді жүйелейді, қорытындылайды, 
ой  тұжырымдайды,  әдебиет  пен  тарихтың  өзара  үндестігін  табады,  берілген 
кестені толтырады.  
 
Әдебиет пен тарихтың өзара үндестігі туралы ой тұжырымдары.  
 
Тарих 
Үндестік 
Әдебиет 
 
 
 
Сараптама нәтижесі  
 
 
V
. Бағалау.  
 
V
І. Қорытынды.  
 
Қорытындылай  келе,  жобалық  тапсырмаларды  бағаудың  жолдарын 
ұсынамыз:  
– 
ең  алдымен  мақсат  пен  міндеттердің  нақтылығы  және  тапсырманы 
орындауға алынған тәсіл бағаланады;  
– 
тақырып мазмұнының толық баяндалуы (ашылуы);  
– 
қорытындының  қойылған  мақсат-міндеттерге  сәйкес  жасалуы  және 
маңыздылығы;  
– 
жинақталған  деректердің  маңыздылығы  және  оларға  жасалған 
қорытындылардың нақтылығы;  
– 
жинақталған деректердің сарапталуы;  
– 
қосымша әдебиеттерді, ақпаратты қолдану;  
– 
нәтижені көрсету және қорғау;  
– 
жұмыста қорытындының және тәжірибелік ұсыныстардың болуы;  
– 
тапсырманың  рәсімделу  сапасы  (кестелердің,  сызбанұсқалардың, 
фотоматериалдардың,  суреттердің,  қолданылған  әдебиеттер  тізімінің,  табиғи 
материалдардың болуы);  
– 
жобалық тапсырманы орындаудағы дербестік (өз бетінше жұмыс істеуі).  

жүктеу/скачать 2,27 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: