Естественнонаучного цикла методическое пособие

3. Өзгергіштік.  
4. Тұқым қуалаушылық.  
5. Мутация.  
6. Мутагенез.  
7. Мутант.  
8. Генотип.  
9. Фенотип.  
ІІІ. Негізгі бөлім.  
Қызығушылықты ояту.  
Ой қозғау:  
Адамның тұқым қуалайтын ауруларының 4 мыңға жуық түрі анықталды. 
Олардың көпшілігі психикалық ауытқулармен сипатталады. Бұл аурулар адам 
генетикасындағы  хромосомалардың  санының,  құрамының  өзгеруіне  және 
мутацияға байланысты.  
Қазір жаңа туған балалардың 5%-ы тұқым қуалайтын аурулармен ауырады 
немесе соған бейімделіп туады.  
Видео көрініс (табиғи кемістікпен туған балалар).  
Адам  генетикасын  зерттеу  жұмыстары  генеологиялық,  цитогенетикалық, 
егіздік, биохимиялық әдістерді қолдану барысында үлкен табыстарға жетті.  
Мағынаны тану:  
Топпен жұмыс. «ЖИГСО» стратегиясы.  
І топ. Цитогенетикалық әдіс.  
Оқушылар осы әдістің мағынасын толық ашып беруі тиіс.  
Мысалы:  
 
 
ХРОМОСОМА 23 ЖҰП  
 
22 ЖҰП АУТОСОМ 1 ЖҰП ЖЫНЫС ХРОМОСОМАСЫ  
 
ҚАЛЫПТЫ КАРИОТИП  
 
 
Қалыпты кариотиптің бұзылуының себебі неде?  
Сол сияқты ұғымдарды ашып айту.  
 
ІІ топ. Генеологиялық әдіс.  
«Жақсыдан жаман туса да,  
Жаманнан жақсы туса да,  
Тартпай қоймас негізге»  
Құнанбайдың дарындылық қасиетін көрсететін шежірелік карта.  
 
59 

 
 
 
- 
Дарындылық қасиеттің берілу белгісі.  
 
ІІІ топ. Биохимиялық әдіс.  
Бұл  әдіс  арқылы  кейбір  тұқым  қуалайтын  аурулардың  зат  алмасу 
процесінің  бұзылуынан  болатынын  анықтайды.  Мысалы,  қант  диабеті 
алкантонурия  (оксидаза  ферментінің  жетіспеуі),  фенилкетанурия  (кемақыл), 
альбинизм (меланин түзілмейді). Осы әдісті қолдану нәтижесінде 500 аурудың 
түрі анықталды.  
 
IV топ. Егіздік әдіс.  
 
 
Егіздер  
 
 
БЕ ЕЕ  
(монозиготалар) дизиготалар)  
 
 
Оқушылар егіздерді анықтау критерийлерін ашып айтады.  
Егіздерді анықтаудың өз жобаларын әзірлеу.  
 
V топ. Гендік дактилоскопиялық әдіс.  
Топпен жұмыс талданып болған соң кестемен жұмыс.  
1. 
Сәйкестікті көрсет.  
Абай 
Ақылбай 
Шәкәрім 
Құнанбай 
Құдайберді 
Мағауия 
60 

Генеалогиялық әдіс  
Адам кариотипіне цитологиялық анализ жасау  
Цитогенетикалық әдіс 
Шежірелік карта құру арқылы зерттеу 
Гендік дактилоскопиялық 
ДНК – ның құрамын зерттеу 
Егіздік әдіс 
Генотиптің сыртқы ортада бірдей не әртүрлі көрінуі 
Биохимиялық әдіс 
Талдауға қажет материал өте аз мөлшерде алынады. 
 
IV. Жаңа сабақты бекіту. Ой толғаныс: топпен жұмыс.  
1. Кесте толтыру.  
 
Әдістер 
Негізгі мәні 
Практикалық маңызы 
 
 
 
 
2. Есептер шығару (Жыныспен тіркес тұқым қуалау).  
H сау адам (гемофилиямен ауырмайтын адам) , һ гемофилия гені. Есептің 
шарты  бойынша  анасы  сау  бірақ  гемофилия  генін  тасымалдаушы,  әкесі  сау. 
Ұрпақтарында гемофилияның гені кімге беріледі?  
V. Үй тапсырмасын беру. §31.  
(Өз жанұясының шежірелік картасын құру).  
 
Оқу пәні: Физика. 7-сынып.  
Сабақтың  тақырыбы:  Атмосфераның  жердегі  тіршілік  үшін  маңызы,  ауа 
температурасының таралуы [13].  
Сабақтың 
мақсаты: 
оқушыларға 
атмосфераның 
маңызы, 
ауа 
температурасының  таралуы,  климаттық  карталар  жөнінде  ұғындыру,  топтық 
жұмыста жолдастық көмекке баулу.  
Күтілетін 
нәтиже: 
оқушыларға 
атмосфераның 
маңызы, 
ауа 
температурасының  таралуы,  климаттық  карталар  жөнінде  ұғынады,  топтық 
жұмыста жолдастық көмектің маңызын түсінеді.  
Түйінді идеясы: атмосфера жердің қорғаныс қабаты.  
Сабақтың әдіс-тәсілдер, жұмыс түрі:  
ыстық орындық,  
мағынаны таны,  
электронды оқулық,  
бес жолды өлең.  
Ресурстар:  интерактивті  тақта,  ұялы  телефон,  оқулық,  маркер,  шығу 
парағы, үлестірме қағаз т.б.  
Бағалау: жұптардың өзара бағалауы, топтық бағалау.  
Сабақтың барысы:  

жүктеу/скачать 2,27 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: