Байланысты: 22-23 1-1 СТУДЕНТКЕ Этнолингвистика Жиренов С. КЯ-22-2
Этнолингвистика -
Этнолингвистиканы «көне дүниені» зерттеуші ғылым деп танып, байырғы тілден, жергілікті тіл ерекшеліктерінен іздеген орыс ғалымдары?
Этнолингвистиканы этнография, мифология, салт-дәстүр ұғымдарымен шендестіріп, тіл әлемін тілдің символдық қызметімен шектеген ғалым?
Саясатта этнолингвистика –
Этнолингвистика саласымен шектес ғылым салалары?
«Этнолингвистика - пәнаралық ғылым саласы» деген пікірдің авторы?
Этносты танып-білуге өзіндік үлесі бар ғылым саласы –
Этнолингвистикалық мағына?
Этнолингвистика ұғымын екі обьектінің – этнос пен оның тілінің ортасынан туындаған ғылым саласы дей отырып, «этнос» атты күрделі ұғымды этнолингвистика мақсатына орай «этнос болмысы», ал тілдің орнына «тіл әлемі» деген термин-ұғымдарды қолдануды ұсынған ғалым?
«Этнос болмысы – этностың сонау бала кезеңінен бүгінгі есейген шағына дейнгі кешірген өмір-тіршілігінің айнасы, оның тілі арқылы қалыптасып, жадында сақталып, ұрпақтан нәсілге мирас болып ауысып келе жатқан бай рухани-мәдени қазынасы» пікірінің авторы?
«Тіл әлемі – этнос болмысына қатысты мағыналық бірліктердің жиынтығы, синтезі».
Этнолингвистиканың басты мақсат-міндеті -
Қазақ этнолингвистикасының алдына қойған басты мақсаты ?
Қазақ этнолингвистикасының принципі –
Этнолингвистиканың зерттеу арналары?
Этнолингвизмдерді көрсет?
Баламаларды көрсет?
Жасанда баламалар
Ауыз әдебиет үлгілері –
«Халықтың болмысы, дүниетанымы, мәдениетін тілі арқылы тану» деген қағидаға сәйкес туындаған лингвистиканың дербес саласы?
Кейінгі кезде АҚШ-та қалыптаса бастаған көзқараста этнолингвистиканың баламасы ретінде қай терминді қолданылып жүр?
Қазақ этнолингвистикасында «тіл» терминінің орнына «тіл әлемі» терминін енгізген ғалым?
«Тіл әлемі» ұғымының анықтамасын келтіріңіз?
Этнография, салт-дәстүр, мифология т.б осы сияқты ұғымдарды этнос болмысымен шендестіріп, тіл әлемін тілдің символдық қызметімен шектеп көрсеткісі келген қай ғалым?
Этнос туралы мол деректер мен мағлұматтарды өз бойына сыйғызып, сары майдай сақтап, шашпай төкпей ұрпағына жалғастыра алатын не?
Этнолингвистика этимологияның қай саласына көбірек жүгінеді?
Этнолингвистикалық зерттеулерде тұрақты да бірізділікпен қолданылатын топтастыруға, жинақтауға негізделген әдісті атаңыз?
Этнолингвистиканың зерттеу обьектісі -
Этнолингвистиканың басты мәселелері -
Этнолингвисткалық ұғымдар ?
Этнолингвистка идеясын әр қырынан, әр деңгейде қарастырып келе жатқан ғалымдар?
Бір зат пен екінші бір затты өзара салыстыру, ұқсату, бір біріне балау, теңеу арқылы оларды анықтау, болжау, сипаттау т.б сияқты танымдық мақсаттан туындап, тұрақталған тіркестер қалай аталады?
Белгілі бір тарихи дәуірде және өлкеде қалыптасып, өзінің өзгеден ерекшелігін тани білген, тілінің, дінінің, табиғатының тұтастығын мойындаған, басқа да өзіндік қасиеттерін сезіне білген кауым.
Төмендегі бірліктердің қайсысы этномәдени бірлікке жатпайды?
Халықтық сенім бойынша қарлығаш өте төмендеп, жер бетіне жақындап ұшса не болады?
Қазақ халқының өсімдіктерді емшілікке пайдалануға жарататыны толық сипаттап жазылған «Шипагерлік баян» еңбегінің авторын атаңыз?
Нәрестенің бесігін, сырқат адамды, ыдыс-аяқты, иесіз қалған үйді жын-шайтаннан аластау үшін қандай өсімдіктерді қолданған?
Адам жас балаша шалықтап күліп, бей-берекет кетсе, «Уқорғасын жегенсің бе?» деп халқымыз қай өсімдіктің қасиетін білгендіктен айтқан?
Талыс деген не?
Этноним терминінің нықтамасын көрсетіңіз?
«Шынжыр балақ, шұбар төс Ырғызбайым» деп баласы жайлы сын айтқан ананы көрсетіңіз?
Қазақ даласындағы руаралық талас-тартыстарды реттестіріп отыратын көптеген жол-жоралғының бірін көрсетіңіз?
Тамырының дәрілік қасиеті бар, ағыны баяу өзендер мен көлдерде кездестіруге болатын өсімдік?
«Этнолингвистика» ілімі ең алғаш қай ғалымның идеясы негізінде туындаған?
Белгілі ғалым проф. М.М. Копыленконың этнолингвистика саласына қатысты еңбегі қалай аталады?
«Бір дәуірлерде дүниеге келіп, белгілі бір географиялық ортада қалыптасқан, шұғылданған тіршілік-тірлігі бірыңғай, мінез-құлқы ұқсас, діні де, тілі де бір, салт-дәстүрі мен әдет-ғұрпы ортақ, өзінің ортaқ тегін, туыстығын сезіне білетін қауым» қалай аталады?
Зерттеушінің тілімізде күнделікті айтылып, жазылып жүрген сөздермен ғана шектеліп қалмай, неөзі білетін, шеті көрініп тұрған, не ұмыт болған тіл фактілерінің «ізіне түсіп», лексикалык қордың қойнау-қолаттарынан іздеп тауып, түп тамырымен қопарып, түбегейлі айқындауда пайдаланатын әдісі қалай аталады?
Ә.Қайдар тілдің этнолингвистика үшін ерекше маңызды қандай қызметін атап көрсетеді?
Қазақ этнолингвистикасында бір ізге түсірілген «Адам», «Қоғам», «Табиғат» жіктелімін қай ғалым енгізді?
Этнолингвистика әдеби тіл ауқымымен ғана шектелмей, жалпыхалықтық тіл фактілерін мүмкін болғанша түгел қамтуды мақсат ете отырып, жергілікті тіл ерекшеліктерін зерттейтін ғылымның қай саласымен мүдделес болып келеді?
Тілдің лексика-семантикалык қорын сан жағынан ғана емес, сапа жағынан да байытып, оны этнос туралы небір құнды дерек-мағлұматтармен толыктырып, мазмұн, тақырып ауқымын кеңейтіп, мән-мағынасын тереңдете түсетін тілдің қайнар көздері қалай аталады?
Этнограф ғалым А.Сейдімбековтың этнографиялық еңбегін атаңыз.
Қазақ халқының этнографиялық байлығын ел арасынан жинап, жан-жақты зерттеп, ғылымға үлкен үлес қосқан және қосып келе жатқан совет дәуіріндегі қазақ этнографтарын көрсетіңіз.
Тілдің ғасырлар бойы дүниеге келіп, қалыптасқан барлық сөз байлығын өз бойына жиып, сақтап, оны келешек ұрпаққа асыл мұра ретінде түгел жеткізіп отыратын игілікті қасиетін атаңыз?
Халықтық наным-сенім бойынша адамның оң жақ көзі тартса не білдіреді?
Сағынып оралуыңды сарғая күтіп жүрміз, сағыныш сезімін білдіру мақсатында сапарда жүрген жолаушының сәлемдемесінің ішіне қандай өсімдікті салып жібереді?
Қазақ халқы «отамалы» деп қай айды атаған?
Таяқ жеді, көресін көрді, басына қиындық туды дегенді күшәлә өсімдігімен байланыстырып айтылған тұрақты тіркес?
Этнос болмысын танып-білу максаты мен «тіл әлемін» түбегейлі зерттеудің нәтижесінде этнолингвистикалық арналарға байланысты деректерге сатылы қатыстық тәртібімен берілетін түсініктемелер, анықтамалар, мағлұматтар, топшылауларды қысқа, ықшам түрде берілетін мақала қалай аталады?
Әрбір ұлт пен ұлыстың, тайпаның, рудың арман-мақсатын, аңызға толы жүріп өткен жолын, өнегесін, ұлттық тағылымын, өмірлік дағдысын, ұстанымының өрнегі білінетін, тарихы зерделенетін хронологиялық сипатта жазылатын жазбалар қалай аталады?
Ел арасындаға дау-дамайда негізгі шешімді қабылдайтын, асқан кемеңгерлігімен, даналығымен мойындатқан бас би қалай аталады?
Жолға шыққанда қандығаға байланатын кішкентай ыдыс түрі қалай аталады?
«Жайылымы бір, өрісі бір, тағдыры бір» деген сөздің синонимдес атауы?
Б.А Уорф пен Э.Сепирдің этнолингвистика термині туралы пікірлері бір жерден шыққандықтан, ғылымда бұл теория қандай атпен белгілі болды?
Академик Ә.Қайдар «этнос» терминінің орнына қай ұғымды ғылыми айналымға енгізді?
Этнос болмысы дегеніміз не?
Этнолингвистиканың этнографиядан бөліп алар айырмашылығы неде?
Этнография, салт-дәстүр, мифология т.б осы сияқты ұғымдарды этнос болмысымен шендестіріп, тіл әлемін тілдің символдық қызметімен шектеп көрсеткісі келген қай ғалым?
Этнолингвистиканың зерттеу обьектісі не?
Этнолингвистика мен диалектологияның арақатынасын, славян тілдерінің жергілікті ерекшелігін зерттеген, диалектологиялық этнолингвистиканың өкілін көрсетіңіз.
Түркі тілдерінің алғашқы салыстырмалы этнолингвистикалық сөздігінің авторы ретінде кімді тануға болады?
Жүйрік ат, қыран бүркіт, құмай тазы, берен мылтық, қандауыз қақпан, майланғыш ау жылым, өткір кездік. Бұлар қай этнофразеологизмге жатады?
«Қазақта қайтыс болған ағасының жесірін жылатпау, жетімін қаңғытпау ойымен інісі жесір жеңгесіне үйленетін болған». Қай салт туралы айтылған?
Халықтық сенім бойынша қыстың күндері күн қораланса ненің белгісі?
Жастардың ой өрісін кеңейтіп, астарлы сөздің сырын түсінуге, тапқырлыққа баулитын, тұспалдап, жұмбақтап бейнелеп, бір затты екінші бір затқа балап айту арқылы ой потенциясын кеңейте түсетін танымдық мәні зор құбылыс.
Шайға талқан салып, қойылтып ішетін шайды қалай атайды?
Баланың алғашқы тоңғақ түріндегі дәретін қалай атайды?
Қауға дегеніміз ыдыстың қай түрі?
Қазақ арасында шаруашылық, географиялық қажеттіліктен және белгілі бір дәрежеде әкімшілік-саяси бөліністің түрі болған жіктелімді атаңыз?
Қазақ жеріндегі жер-су аттарының адам есімдерімен аталуында қандай халықтық философия бар?
«Бата» сөзінің төркіні «фатиха» қай тілден енген?
Шөншік дегеніміз не?
«Қанға – қан, жанға – жан» дәстүріне қандай ұғым парапар?
Заттық мәдениетке қатысты қолөнерге қатысты атаулар қай ғалымның еңбегінде қарастырылған?
Ұлттық киім атаулары қай ғалымның еңбегінде қарастырылған?
Киіз үй атауларының ономасиологиялық жүйесі қай ғалымның еңбегінде зерттелген?
Қазақ музыкалық аспаптар атаулары қай ғалымның еңбегінде зерттелген?
Төрт түлік атаулары қай ғалымның еңбегінде қарастырылған?
Өлшемдік атаулары қай ғалым еңбегінде зерттелген?
Рухани мәдениетке қатысты лексика қай ғалым еңбегінде зерттелген?
Ономастика саласында кісі есімдері қай ғалым еңбегінде зерттелген?
Сакральды атаулар қай ғалым еңбегінде қарастырылған?
Топонимдік атаулар қай ғалым еңбегінде қарастырылған?
Сөздердің фоносемантикасы қай ғалым еңбектерінен бастау алады?
Мағыналас фразеологизмдердің ұлттық мәдени сипатын анықтаған ғалым
Қос тағанды фразеологизмдерді зерттеген ғалым
Қалыптасқан құрлымдық зерттеудің осы күнге дейін қол жеткізген табысын дамытып, оны әрі қарай жаңа ғылыми парадигма жүйесінде толықтыра, жетілдіре түскен ғалымдар?
Ұлттық сана мен мәдениетті бойын сіңірген тілдік деректерді материалдық және рухани мәдениетпен, диалектілік лексикамен, фольклормен, эпоспен, т.б. сабақтастықта қарастырып, сөздік қорымыздағы әрбір тілдік бөлшектің танымдық мәнін ашуға еңбек етіп келе жатқан ғалымдар қатары
«Этнолингвистика алайда тіл мен мифологияның арақатынасын мифология өз алдына жеке ғылым санатына кірген жағдайда ғана ойдағыдай зерттей алады. Культурология, халықтық психология мен мифология – осы үш ғылым саласының үшеуі де өздеріне ортақ және семиотикаға жататын, сондай-ақ тіл біліміне тән бірқатар әдістер мен қағидаларды пайдаланады. Ал семиотика заңының нақты бір зерттеулерде лингвистикалық және этнологиялық жағрапия, лексикография мен грамматика аясында қолданылуына көп ретте осы этнолингвистика жәрдемдесуі тиіс»
«Язык есть главное и первообразное орудие мифического мышления. Мифология создается факторами лингвистическими».
