Эволюция ілімі табиғаттың тарихи дамуының жалпы заңдылықтары және қозғаушы күштері жайлы ілім. Эволюцияның негізгі дәуірлері
жүктеу/скачать 0,75 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Захириддин Мухаммад Бабур
| Абу Райхан Беруни (973-1051) Орта Азияның жаратылыстану ғылымына көп үлесін қосқан ғалым. Оның еңбектерінде Орталық Азияда, Иранда, Индияда және Ауғанстанда кездесетін өсімдіктер мен жануарлардың түрлері сипаттап жазылып, емдік қасиеттері көрсетіледі. Ғалым жыл мезгілдерінің ауысуына байланысты, өсімдіктер мен жануарларда да болатын өзгергіштікті жазады. Егер жер бетінде бір ғана түрдің саны артатын болса, онда басқа түрлер көбейе алмаған болар еді деп көрсетеді. Сондықтан да бағбан егістігіндегі арам шөптерді тазартып отырады. Омарташылар трутеньдерді емес, аналық араны сақтап қалады. Табиғат бір түрдің көбейіп кетпеуін өзі реттеп отырады, біріншісімен екіншісі қоректеніп теңесіп отырады. Жер бетінің өзгеруі сол айналадағы тіршілік ететін өсімдіктер мен жануарлады да өзгертеді, дейді Беруни. Ол Қарақұм мен Қызылқұм жерлерінде өзінің палеонтологиялық ізденіс жұмыстарын жүргізіп, Жердің өзгеру тарихымен ондағы организмдердің де өзгеретінін қортындылайды. Беруни 1116 емдік қасиеті бар заттарды, оның ішінде 750 өсімдіктер және 101 жануарларға тән қасиеттер. Үндістанға сапар шегіп, жергілікті жердегі өсімдіктер мен пілдердің тіршілік ортасына бейімделу ерекшеліктерін сипаттап жазды. Адамдардың терісінің түсінің әр түрлі болуы сол жердің табиғатына сәйкес екенін, ол белгілер ұрпақтан-ү_рпаққа берілетінін айтты.
Захириддин Мухаммад Бабур (1483-1530) үлы ел билеуші қызметші ғана емес, ақын және көрнекті жаратылыстанушы ғалым да болды. Оның «Бабур тағылымы» еңбегінде тарихижәне географиялық Орта Азиялық, Үндістандық, Ауғаныстандық жерлерден қызықты мэлімдемелер беріледі. Ол жерлердегі халықтың қоныстануы мен тұрмыс-салттары жазылған. Бабур өз деректерін нақты іс жүзінде өзі саяхаттаудың нэтижесі бойынша берді. Өсімдіктер арасында кездесетін ұқсастықты, жануарлар арасындағы ұқсастықтары мен айырмашылықтарды, әртүрлі аршалар мен бүталы өсімдіктерді сипаттайды. Үндістанның эндемді өсімдіктері туралы жазды. Басқа елдерден экелінген жануарларды жерсіндіруге көп еңбек етті. Мысалы, тоты құсын, тауықтарын, маймылдарын, үйректерін, еліктерін т.б. әкелді. Бабур жануарлар дүниесін төртке бөлді. жүктеу/скачать 0,75 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|