Ф 03-03 Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым Министрлігі М. Әуезов
Геополитика түсінігі, халықаралық қатынастардағы геосаяси факторлар
жүктеу/скачать 0,97 Mb.
|
| 4.Геополитика түсінігі, халықаралық қатынастардағы геосаяси факторлар.
Геосаясат адамдардың белгілі бір мақсатқа жету үшін билікті қалайша тудырып оны сақтауын бейнелеу үшін қолданылатын әдіс болып табылады. Мемлекет деңгейінде бұл әдіс мемлекеттің мүдделеріне жету және қызметін атқаруда саясат, экономика және әскери күшті қалайша қолданатынын көрсетеді. Бұл пікірлер алғашында аймақтың жалпы географиялық және сонымен қатар бес мемлекттің саяси, экономикалық және әлеуметтік дамуын жеке-жеке қарастырады. Евразия континентінің төрінде орналасқан орталық Азия көне Жібек жолындағы ең маңызды жерге ие болып, бірнеше ғасырлар бойы стратегиялық маңыздылыққа ие болды. Орталық Азия аймағының үш тарапында мықты мемлекеттер орналасқан – солтүстікте – Ресей, шығыста –Қытай және батыста – Еуропа. Орталық Азия бұл мемлекеттер арасындағы қатынас жолы сонымен қатар бұларды бір-бірінен қорғайтын аймақ ретінде пайдаланылады. Атақты Британ ғалымы сэр Хэлфорд Маккиндер (1861-1947), геосаясаттың амалы келесідей пікір ұсынған болатын. Кімде кім Орталық Азияға билік орнатса, Евразия контиентіне билік етеді, ал кім Евразия контиентіне билік орнатса, онда ол әлемді билеуге мүмкіндік алады. Бұл Орталық Азияның ғаламдық геосаяси қатынастардағы маңыздылығын көрсетеді. 1991 жылы Кеңес үкіметінің ыдырауының нәтижесінде Қазақстан, Қырғызстан, Тәжікстан, Түркменстан және Өзбекстан мемлекеттері тәуелсіздікке қауышты. Дегенмен, бұлардың халықаралық саяси және экономикалық қатынастардағы орны қырғи-қабақ соғысының аяқталғанына қарамастан әлсіз болатын. Олардың бай мәдениеті мен түрлі-түсті дәстүрлері басқа мықты мәдениеттер тарапынан қабылданбады. Алайда, жағдай Америкадағы 11-і қыркүйек лаңкестік шабылдарынан соң өзгерді. Бұл шабуылдан соң АҚШ Ауғаныстанңа әскер енгізді, нәтижеде Орталық Азия аймағы анти-террористік шаралардың базасына айналып, халықаралық қауымдастықтың назарын өздеріне аударды. Геосаяси факторлар: Географиялық факторлар: орналасуы, жер көлемі, климат, табиғи Саяси, экономикалық, әскери, этникалық, демографиялық, экологиялық, мәдени ( соның ішінде діни) Қазіргі кезде геосаяси теориялардың маңызды аспектілердің бірі геосаяси қауіпсіздік болып табылады. Геосаяси қауіпсіздік мемлекет немесе белгілі бір аймақ мүдделерінің қорғаныс жағдай. Бұл ұңымдар өз щеңберінде ұлт геосаясат-географияның, тарихтың, саясаттанудың, әлеуметтанудың, демографияның, этнологияның, экономиканың элементтерін біріктіретін және мемлекеттердің тарихи-географиялық даму қарқының зерттеудімақсат тұтатын синтетикалық пән. Сяаси түсіндірме сқздік ық мәселелер ауқымын кеңейте түседі. Өйткені жеке бір мемлекеттің қауіпсіздігін сол аймақтың қауіпсіздігінен бөліп қарастыру мүмкін емес. Аймақтағы қауіпсіздіктің, тұрақтылықтың негізі – геосаяси тепе-теңдікті қамтамасыз етуде болып табылады. жүктеу/скачать 0,97 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|