Ф 03-03 Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым Министрлігі М. Әуезов
жүктеу/скачать 0,97 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Саяси жүйенің авторитарлық түрі
- ҚР саяси жүйесі мен Конституциясы.
| Саяси жүйенің тоталитарлық (латыннаң "totalis" — "толық, бүкіл, тұтас" деген сөзі) түрі:
а) билікті бір көшбасшысының немесе адамдардың шағын тобының қолдарына мейлінше шоғырландырумен (хунтамен); б) жеке көшбасшы, қатаң бағыныстағы және тәртіптегі басшылықтың бірпартияиық негізінде билік құрылымдарының тетігімен; в) барлық саяси институптарды және билік құрылымдарын жетекші партия мен оның көшбасшысына міндетті түрде бағындырумен; г) бүкіл қоғамдық өмірдің бірыңғай орталығынан жаппай реттеу (экономика, мәдениет, білім, медицина және басқалары), пікір алуандығының, қарсыластардың барлық нысандарын жоюмен, азаматтардың жеке өміріне араласуымен; д) қоғамға бір ресми идеологияны танумен, басқаша ойлауды тұншықтырумен, жаппай саяси бақылау, бұқаралық ақпарат құралдарындағы цензурамен; е) әлеуметтік-саяси даурықпалықпен сипатталады. Саяси жүйенің авторитарлық түрі: а) саяси шешімдерді қабылдаудың, бірыңғай орталығында саяси билікті барынша толық шоғырландыру; б) атқарушы биліктің біліқгілігін барынша ұлғайту; в) үкіметтік емес партиялар мен қозғалыстардың саяси қатысуын шектеу; г) билікті бақылаусыз қолдану мен халықтың барлық жіктерінің тәртібін бақылау; д) номенклатуралық принципті іске асыру, яғни жоғары тұрған өкімет биліктерінің ырқы; бойынша барлық деңгейдегі басшы кадрларды орналастыру мен орындарынаң ауыстыру және олардың "төмендегілерге" есеп бермеуі. Өзінің жалпы түсінігінде саяси жүйенің авторитарлық түрінің белгілері ретінде билікті орталықтаңдыруы, қарсылас партиялар мен ұйымдардың қызметін шектеуі, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын шектеуі болады. Сонымен, әралуан түрлердегі саяси жүйелердің қалыптасуы, қызмег атқаруы мен дамуы, бір түрден екінші түрге көшуі, олардың өзін қоршаған ортамен өзара іс-қимылы саяси процесс ретінде көрінеді. Ал бұл процестің ерекшеліктері нақты саяси жүйелердің, саяси режимдердің жай-күйі нақты талдауды қажет етеді. ҚР саяси жүйесі мен Конституциясы. Мемлекеттік құқықтық тәртіптің легитимдігінің ең биік дәрежесіне конституция жатады. 1995 жылғы 30 тамызда Рес-публикалық референдумда қабылданған Қазақстан Республи-касының жаңа Конституциясы саяси билікке нақтылы легитимдік берді. Онда Қазақстан Республикасын демократиялық, зайырлы, құқықтықжәне әлеуметтік мемлекетдеп жария-лады. Оның ең қымбат қазынасы — адам және адамның өмірі, құқықтары мен бостандықтары. Қазақстан Республикасы — президенттік басқару нысанындағы біртұтас мемлекет. Мемлекеттік биліктің бірден-бір бастауы — халық. Республи-када мемлекеттік билік біртұтас, ол Конституция мен заңдар негізінде заң шығарушы, атқарушы және сот тармақтарына беліну, олардың тежемелік әрі тепе-теңдік жүйесін пайдалану арқылы, өзара іс-қимыл жасау принципіне сәйкес жүзеге асы-рылады. Республика Президенті мемлекет басшысы, оның ең жоғары лауазымды тұлғасы болып табылады. Ол — халық пен мемлекеттік билік бірлігінің, Конституцияның мызғымастығы-ның, адам және азамат құқықтары мен бостандықтарының рәмізі әрі кепілі. Парламент — заң шығару функциясын жүзеге асыратын республиканың ең жоғары өкілді органы. Сот билігі азаматтардың құқықтарын, бостандықтары мен занды мүдде-лерін корғауды жүзеге асыруға арналған. Конституциялық Ке-ңес республиканың бүкіл аумағында ҚР Конституциясы үстінен қарауды қамтамасыз ететін мемлекеттік орган болып саналады. Саяси билік мәселесін сөз еткенде оның принциптеріне тоқ-талмауға болмайды. Олар қоғамдық емірдің қолайлы, орнықты қалпын қамтамасыз ету үшін қажет. Оған мыналар жатады: легитимдік принципі (яғни, билік заңға, заң шығаруға сүйен-генде ғана өзін сенімді, еркін сезіне алады), қорғау принципі (билікті сан түрлі әдістермен қолда ұстай білу және оны артты-ра білу керек), ұтымдылық принципі (билік батымды, өтімді, ықпалды, табанды болғаны жөн, онсыз билік билік бола алмайды), сыр бермеу принципі (билік үшін ең қауіпті нәрсе — шын-дықты уақытынан бұрын айтып қою). Қолдағы билікті атқара да білу керек. Бұл оңай шаруа емес, тіпті ең киыны десе де болады. Себебі, кемшіліктің көбі билікті қолдану барысында жіберіледі. Билікті атқару тетігіне заң жүзінде рұқсат етілген әлеуметтік іс-әрекеттер жатады. Оның да өзіндік принциптері бар. Оларға жататындар: іштей еріксіздік (әміршінің өз билігі өзінде бола бермейді), сақтық (саяси іс-әрекетті алдын ала парасатты түрде дәлме-дәл есептеп алған дұрыс), қызметтестік (биліктің мықтылығы бірлесіп іс басқара білуде), шыдамдылық (әмірші төзімді, тілектес, мейірбанды болуға тиіс), ымыраға келушілік (биліктің қисыны жағдайға байланысты болуы мүмкін; сондықтан өкім жүргізушіге келісімге, ымыраға келуге, бірлестіктерге, блоктарға енуге негіз болды. жүктеу/скачать 0,97 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|