F-элементтер

Табиғатта таралуы
Актиноидтардан табигатта тек торий, протактиний, уран
гана кездесед!, калгандары ядролык реакциялардың
жәрдемімен жасанды турде алынган. Жер кыртысында 7
• 10~5ат. % торий, 2-10~5ат. % уран кездеседі. Торий мен
уранның мацызды минералдарына торит ThSi04, уранит
U02•U03жатады.
Өнеркәсіпте уран мен торийды олардын. Оксидтер мен
фторидтерінен тотыксыздандырып алады:
U02+ 2CaH2= U°+ 2Ca0 + 2H2
ТhO 2+ 2Са + Th + 2СаО

UF4+ 2Mg=U + 2MgF2
Барлык актиноидтар радиоактивті, кумістей ак түсті
металдар.Актиноидтар лантоноидтарга Караганда күшті
тотыксыздандыргыштар. Олар әртурлі тотығу дәрежесін,
соның ішінде торий 4+ , протактиний 5+ , уран 6+, тотыгу
дэрежелерін көрсетеді
Олар кыздырганда көптеген бейметалдармен
әрекеттеседі.
T h + 0 2 = T h 0 2
4 Р а + 5 0 2 = 2 Р а 20 5
Уран мен торий кайнаган сумен әрекеттеседі.
U+2H20 = U02+ 2Н2
Жогарыдагы торий (IV) оксидше торий (IV) гидроксиді T h
( O H ) 4 сәйкес келеді ол элсіз негіз. Протактиний (V)
оксиді жэне оган сәйкес келетін оның гидроксиді НРаОз
негіздік касиеттер көрсеткіш кышкылдармен
әрекеттеседі:
Pa205+H2S04= (Pa02)2S04+H20
Н Р а О з + Н С 1 = Р а 0 2Сl + Н 20
Уран U2O3, U02, и03 оксидтерін тузеді жэне оларга
U(OH)3 U (O H )4, H2U 0 4 гидроксидтері сәкес келеді.
Олардан U (O H )3— негіздік, ал U (O H )4, H2U 0 4
амфотерлік касиеттер көрсетеді.
Уран кышкылы сілтілермен уран кышкылының туздарын
тузеді:
H 2U 0 4 + 2 N a 0 H = N a 2U 0 4 + H 20
Уран атом бомбаларындары, ядролык реакторлардағы,
атомдык электр станцияларда негізгі энергия беретін

материал, сондай-ак торий да негізінен атомдык
техникада энергия алу үшін колданылады.
Қорытынды:
Сирек жерметалдары, әсіресе шыны жасау өнеркәсібінде
кең колданылады. Мысалы, церий косылғае шыны
радиоактивті сәулеге төзімді болгандыктан атом энергия
өнеркәсібінде және оптикалык шыныларды теңестіруге
колданылады.
Пайдаланылған әдебиет:
https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BA%D1%82%
D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B8%D0%B4%D1%82%D0%B0
%D1%80


https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B0%D0%BD%
D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B8%D0%B4%D1%82
%D0%B0%D1%80

Берімжанов Б.А. «Жалпы химия» - Алматы: ҚазҰУ, 2008. -

7446.
Сейтембетов Т.С. «Химия» - Алматы: Білім, 2006. – 2236
Аханбаев Химия негіздері