АГЫ ЛШ Ы Н ФРАЗЕОЛОГИЯЛЫ К «БИНОМ ДАР» Ц ¥БЫ Л Ы С Ы  Ж ЭН Е ОЛАРДЫ

Вестник КазНПУ им.Абая,  серия «Филологические науки», №  1(51),  2015 г.
ЖУРНАЛИСТИКА
ЭО Ж  81’276:33
М ЕДИАМ ЭТ1НДЕРДЩ  НЕГ1ЗГ1 ТУРЛЕР1 
Б.К.  Сердэлi -  
Цожа Ахмет Ясауи атындагы Халыцаралыц цазац-mYрiк универсиmеmi, 
филология гылымдарыныц кандидаты,  доцент
Ацдатпа. 
Макалада букаралык акпарат куралдары  мэтшшщ  «базалык  мэтiнi» туралы  сез  болады. 
Базалык  мэтiн  уFымы  кептеген  факторлардыц  нeгiзiндe  калыптасып,  сeйлeмнiц  бeлгiлi  0ip  тYpлepiн 
куруда  басты  мэтiн  сипатында  кepiнiс  табатыны  талданады.  Бip  есептен  «базалык  мэтш»  тш 
кызмeтiнiц  эpтYpлi  аумаFында  нeгiзгi  кызмет  сипатын  аткаратын  мэтндер  тобына  да  жатады. 
Тштаным  саласында  жацалык  мэтiндepi  туракты  лингвистикалык  белгшермен  сипатталатын  болса, 
синтагматикалык  жактан  каpастыpFанда,  ол  -   бeлгiлi  б1р  сез  тipкeсi  курылымыныц  басым  болуы, 
лексикалык  даpалыFы,  бip-бipiнe  байланыскан  сез  тркестерш щ   жиi  кeздeсуi,  мэтiн  тYзeтiн 
элeмeнrrepдiц  молынан  колданылуы,  байланыстырушы  туракты  тркестердщ   жиi  кeзiгуi,  тарихи 
акпаpаттаpFа  сiлтeмeлepдiц  бepiлуi  сиякты  сез  тркестерш щ   аpтыкшылыFын  да  сипаттайды. 
Макалада  айтылFандай,  мэтiн  тYpлepiнiц  iшкi  жYЙe  бeлгiлepi  кeйбip  акпараттык  мэтiндepгe  де  тэн 
болып келедь
ТYЙiн сездер: 
медиамэтш, базалык мэтiн, медиа-талдау, акпарат, жацалык.
Букаралык  акпарат  куралдары  аркылы  тарайтын  мэтндердщ   кeйбip  функциональды-жанрлык 
тYpлepiнiц  бар  екенш  бiз  жаксы  бiлeмiз.  Олардыц,  сез  жок,  белгш   5ip  децгейде  туракты  spi  накты 
бeлгiлepi  болады.  Бул ерекшелштер  форматтык,  мазмундык,  тшдш децгейлер  аркылы кepiнiс табады. 
АталFан  бeлгiлep  жацалыктаpFа  да,  акпараттык  саpаптамалаpFа  да,  жарнама  жэне  керкем- 
публицистикалык жанpлаpFа да тэн.  АFылшын тiлдi  журналистикада  булар  features  (кесемсез)  деген 
ортак атаумен таныс.
Осы  сиякты  букаралык  акпарат  куралдары  мэтшшщ  терт  тYpi  казipгi  медиасездщ  нeгiзiн  курап 
отыр.  Егер  осы  мэтiндepдiц  тYpлepiнe  функциональдык  туpFыдан  карасак,  яFни,  хабарлау,  эсер  ету 
кызмeттepi  бойынша  байыппен  мэн  берсек,  хабарлау  мен  эсер  ету  аумаFыныц  шартты  тYPдe 
темендепдей шкалада орналасатынын кepeмiз:
Акпараттык- 
Жарнамалык
Жацалыктар 
сараптамалык мэпндер 
Features 
мэтшдер
Ацпарат
Мeдиамэтiннiц  осы  курылымдарыныц  ш ш ен   жацалыктарды  (акпарат,  заметка,  хабар  т.б.),  сез 
жок,  букаралык  акпарат  куралдары  мэтшшщ  базалык  нeгiзi  деп  атауFа  болады.  «Базалык  мэтш» 
уFымы  кептеген  факторлардыц  аясында  калыптасады.  Мэтiннiц  белгш   б1р  тYpлepiн  куруда  булар 
басты  мэтш  сипатында  кершю  табады.  Бip  есептен  оныц  тiл  кызмeтiнiц  эpтYpлi  аумаFында  базалык 
кызмет сипатын аткаратыныц да байкаймыз.  Бул Yлгiдeгi мэтндерде сез колданудыц нeгiзгi бeлгiлepi 
мен кырлары толык «екшелген тYpдe» кершю табады.
Зерттеушшер  букаралык  акпарат  куралдары  мэтндерш щ   iшiнeн  жацалыц  мэmiндерiн  базалык 
мэтш  ретшде  тацдай  отырып,  темендеп  мацызды  факторларды  назаpFа  алады.  Жацалык  мэтiндepi 
букаралык  коммуникацияныц  басты  функциялары  болып  табылатын  акпараттык  кызмerri  де,  тшдщ 
хабарлау  кызметш  де  толык  юке  асырады.  Мeйлi,  баспасез  болсын,  мейл^  ол  радио  мен  теледидар 
болсын,  БАК-тыц  эpбip  жеке  форматында жацалык  мэтiнiнiц  мYЛдeм  баска Yлгiдe  болатыны  акикат. 
Бул форматтар букаралык акпарат мэтшшщ баска тYpлepiнeн ерекшеленедь  Сондыктан бул жаFдайда 
б1з  жоFаpыда  мысал  peтiндe  кeлтipгeн  форматтар  мэтш  бeлгiлepi  мен  олардыц  мазмундык 
компоненттершщ туракты бip формальдык карым-катынасын курайды.
Жацалык  мэтiндepi  маFыналык  жаFынан  туракты  макро  жэне  микpокуpылымдаpFа  ие.  Бул 
акпараттык  аFымныц  такырыптык  топтасуына  ыкпал  eтeдi.  Баскаша  айтканда,  жацалык  мэтiндepi
240

Абай атындагы Цаз¥ПУ-дыцХабаршысы,  «Филология гылымдары» сериясы, №  1  (51),  2015 ж.
эртурлi  топиктердщ  берш  тiзiмiне  харай  хурылымдых  жагынан  халыптасады.  Олар  БАК-та  Yнемi 
керiнiс тауып турады жэне бухаралых ахпарат хуралдарыныц когнетивтк базасы болып табылады.
Турахты  тахырыптых компоненттерге  саясат,  экономика,  бизнес,  бш м ,  спорт,  мэдениет салалары 
жатады.  Магыналых  макрохурылым  «елдегi  охигалар»  немесе  «ел  жацалыхтары»,  «шетел 
жацалыхтары»  сияхты  дэстурлi  мэтiндердi  хурайды.  Эртурлi  улттардыц  БАК  ерекшелiктерi  мэдени 
ыхпалга игi эсер етедг
Тiл  саласында  жацалых  мэтiндерi 
турахты 
лингвистикалых  белгiлермен  сипатталады. 
Синтагматикалых  жахтан  харастырганда  -   белгiлi  бiр  сез  тiркесi  хурылымыныц  басым  болуы, 
лексикалых  даралыгы,  бiр-бiрiне  байланысхан  сез  тркестерш щ   жиi  кездесуi,  мэтiн  тYзетiн 
элементтердiц  молынан  холданылуы,  байланыстырушы  турахты  тркестердщ  болуы,  тарихи 
ахпараттарга  сштемелердщ  берiлуi  -   сез  тiркестерiнiц  артыхшылыгы  болып  табылады.  Жогарыда 
атап етшген iшкi жYЙе  белгiлерi кейбiр жацалых мэтшдерше де тэн болып келедь  Жацалых мэтiндерi 
эрбiр  улттыц  мэдени  идеологиялых  ерекш елтнщ   нэтижесi  болып  табылады.  Бiрiншiден,  жацалых 
мэтiнiндерi  сез,  сез  тркестерше  толы  болады.  Олар  эртурлi  шынайы  ахихат  пен  артефактiлердi 
бiлдiредi,  нахты  охигалар  мен  эртурлi  тулгалар  туралы  ашых  баяндайды.  Сондыхтан  home  news  (ел 
жацалыхтары),  foreign news-ке  (элем жацалыхтарына)  хараганда мэдениетке  бiршама жахын  болады; 
екiншiден,  жацалых  мэтiндерi  белгiлi  бiр  идеологиялых  «жумсахтыхпен»  б^кем еленш   айтылады. 
Эйткенi  ол  ахпараттыц  леп  ретiнде  угынылады  да,  эртурлi  багалау  мен  шамалардыц  жYЙесiн  гана 
бейнелейдь  Ол  идеологияныц  белгiлi  бiр  астарлы  турi  ретiнде  багалау  мен  шолуды  тек  ресми 
ахпараттар  архылы  береди  Булар  дэлелдердi  тацдап  алу  децгей  мен  охиганы  баяндайтын 
жацалыхтыц хундылыгы архылы да берiледi.
Агымдагы  жацалых  мэтшнщ  магынасы  оныц  жогаргы  дэрежеде  хайталанып  отыруына 
байланысты  кYшейе  тYседi.  Бухаралых  коммуникация  процесiн  уйымдастырудыц  ерекше  бiр  тетiгi 
болып  табылатын  ахпараттых  агентпктер,  хогамдых  институттар  мен  кейбiр  БАК-тар  мазмуны 
бiрдей  охиганы  хабарлаганда  бiр  мезгiлде  эртурлi  нусхада  эрхилы  арнадан  тарата  алады.  Осындай 
жолдармен тараган негiзгi хабарлар  мен жацалыхтар  инвариант Yлгiсiн халыптастырады.  Ягни,  нахты 
жацалых  нусхалары  ахпарат  кездерi  архылы  кец  аухымда  iске  асырылады.  Жацалых  мэтшдершщ 
хайталануы  синхронды  Yлгiлерге  белшедь  Бiр  тахырыпха  арналган  хабарлар  бiр  мезгiлде  эртурлi 
БАК-тардан  керiнiс  табады,  сондай-ах,  аталган  жацалых  мэтiндерi  бiр  кYннiц  iшiнде  бухаралых 
ахпарат  хуралдарында  бiрнеше  рет  хайталанып  берiледi.  Осылайша  ол  диахронды  жацалыхха 
айналады.
Жогарыда  санамаланган  барлых  факторлардыц  жиынтыгын  бухаралых  ахпарат  хуралдарыныц 
жацалых мэтшшщ «базалых мэтiнi» ретiнде харастырган жен.
Ендi  шетел  бухаралых  ахпарат  хуралдарыныц  жацалыхтар  мэтндерш щ   хандай  болатындыгын 
харастырып керешк.
Шетелде  мерзiмдi  баспасезде  жацалых  мэтiндерi  айтарлыхтай  кец  форматта  болады.  Газет 
версткалары мен журнал беттерiнде жацалых мэтiндерi  «news»  (жацалых) деген жалпы айдар архылы 
берiледi.  Буган  жацалых  бюллетендерi  (news  bulletin),  ахпараттых  агентпктердщ  жеке  хабарлары 
(news  in brief)  жэне  элем мен елдеп  охигалар туралы  м ен ш кп   тiлшiлердiц хабарлары  юредь  Ондагы 
материалдар  белгiлi  бiр  тахырыптых  топтамамен  уйымдастырылып  отырылады:  home  news, 
international news, business news.
Теледидардагы  басты  жацалых  эр  жарты  сагат  сайын  берiлiп  туратын  жацалых  багдарламалары 
архылы тарайды. Булар кYнiне  6-8 сагатты хурап,  5-10 минуттан 30-40 минутха дейiн узарады.  Британ 
телеарналарыныц  негiзгi  кездерi  болып табылатын  ВВС  1,  ВВС  2,  Carlton,  Channel  4  жэне  Channel  5 
телеарналары  ^ н   сайын  жацалых  багдарламаларыныц  кец  аухымды  жиынтыгын  усынады.  Оларда 
^ в д е л ^ т   хысха  жацалыхтардан  бастап  жогаргы  суранымды  ахпараттых  багдарламаларга  дейiнгi 
хабарлар  берш п отырады.  Оны  прайм-тайм деп атайды.  Жацалыхтардыц басты  керсетiлiмдерi  13,  18 
жэне 21  сагатха дейiн созылады.
Радиодагы  жацалых  мэтiндерi,  негiзiнен,  багдарламаныц  екi  кезi  архылы  тарайды,  булар:  эр 
сагаттыц  басында берiлiп  отыратын  «World News»  пен  ВВС  арнасы  архылы  тарайтын World  Service 
сияхты  жацалыхтар  топтамасы.  «Outlook»,  «Newsdesk»,  «The  World  Today»,  (BBC  World  Service) 
немесе  «News  Headlines»  жэне  «Six  O’clock  News»  (Radio  4)  сияхты  30  минуттых  шолу  ретшде 
берш п  туратын  жацалыхтар  хызмет  де  бар.  Радио  хабарды  жацалыхты  елден  бурын  есту  архылы 
----------------------------------------------------------------------2 4 1 -----------------------------------------------------------------------

Вестник КазНПУ им.Абая,  серия «Филологические науки», №  1(51),  2015 г.
кабылдауга  мумкшдш  беретш  букаралык  акпарат  куралдарынын  дыбыска  негiзделген  бip  куралы. 
Сондыктан онда жаналык мэтiндеpiнiн ерекше  мэн бершетш  езiндiк екi  факторы  болады:  бipiншiсi  -  
жypгiзушiнiн  просодикалык  безецщру  шебеpлiгi,  екiншiсi  -   диктордын  интонациялык-тембрлш 
дауыс ыргагы.
Интернет  жаналыктары  -   букаралык  акпарат  кралдарынын  жылдам  дамып  келе  жаткан  жана  бip 
саласы.  Сондыктан  медиасарапшылар  осынау  «акпараттык  жана  технологиясын»  [1]  букаралык 
коммуникациянын  барлык  саласын  камтитын  акпарат  таратудын  ен  бip  кен  тараган  тypi  деп 
есептейдь  Эйткенi,  барлык  БАК-тын  да  жаналык  тарататын  сайттары  болады.  Мысалы:  акпарат 
агентпктершщ,  теле-радиокорпорациялардын,  газет-журналдардын  интернетте  ез  сайттары  бар. 
Мысалы,  Казакстанда  сонгы  жаналыктар  «Today.kz»,  «Gazeta.kz»,  «Zakon.kz»,  «News.nur.kz», 
«Tengrinews.kz»,  «Baq.kz»  т.б.  акпарат  агенттiктеpi  аркылы  тарайды.  Элем  жаналыктарын  BBC, 
CNN, 
Reuter  жэне 
Financial  Times  сиякты  сайттардан  караган  тшмдг  Интеpнеттегi  жаналык 
мэтiндеpiн  беру  тэсш   непзшен  компьютеpлiк  технологиянын  еpекшелiктеpiне  непзделген.  Ол  ете 
мэтiнаpалык  байланыска  курылып,  материалдардын  кыска  эpi  накты  беpiлуiмен  еpекшеленедi. 
Xабаpлаpдын  беpiлуi  «жалпыдан  -  жалкыга»  пpинципiмен  дедуктивтiк  схемага  курылады. 
Акпараттык  iзденiстiн  мундай  компьютеpлiк  технологиясы  баска  багытка  умтылуга  да  мумюндш 
беpедi:  мэселен,  кызыгушы  адамнын  <аздеу»  нyктесi  аркылы  берген  тапсырысы  кажетп  окиганы 
жылдам тауып бере алады.
Интернеттеп  жаналыктын  багдарлы  андатпасынан  сон  «толыгырак»  деп  аталатын  хабардын 
шартты  шкаласы  пайда  болады,  онда  акпараттык-талдау  мэтiндеpi  орналасады.  Жаналык 
мэтiндеpiнiн  кенейтшген  нускаларын,  шолушылардын  сараптамаларын  тап  осы  жерден  онай  табуга 
болады.  Сондыктан мунда сараптау компоненттершщ,  шолудын,  пш р   айту мен багалаудын мэнi  зор. 
Меpзiмдi  баспасезде  акпарат  пен  шолуды,  акпарат  пен  пiкipдi,  акпарат  пен  багалауды  кыскартып 
беру дэстypi  калыптаскан.  Ал  агылшын тiлдi  газеттерде  жаналык пен  акпараттык-сараптау мэтiндеpi 
эpтypлi  жолдарга  орналастырылады:  жаналыктар  «news»  катарына,  акпараттык-сараптау  «analysis, 
«opinion,  comment»  катарына  тзбеленедь  Бip  окиганын  эpтypлi  нускаларын  кейде  «news»,  кейде 
«oninion»,  «comment»,  «analysis»  катарларынан  табуга  болады.  Тiл  саласында  акпараттык-сараптау 
мэтiндеpi  бага  беpудiн  лингвистикалык  тэсш мен  беpiледi:  экспpессивтi-баFалау,  метафора, 
салыстырмалы колданыс т.б.
«Xабаp-эpекет»  шартты  шкаласы  публицистикалык  мэтiндеpмен  бершед^  ол  агылшын 
журналистикасында  «features»  деген  терминмен  белгш .  «Feature  articles»  меpзiмдi  баспасезде 
проблемалык  сипаттагы  макалаларда  ж и   кездеседi.  Ол  окигаларга  катысты  жаналык  беруге  кумар 
кез  келген  басылымнын  yнемi  жарияланып  туратын  курамдас  бip  белiгi.  Эсipесе  ол  «Жулдыз- 
жорамал»  немесе  «Жулдыздар  отбасы»  сиякты  такырыптык-багыттык  журналдарда  молынан 
беpiледi.
Feature-материалдардын букаралык акпарат куралдары мэтiнiнiн баска турлершен айырмашылыгы
-  арнайы  бетке  басылуында.  Feature-материалынын манызды  еpекшелiгi туракты топиктердщ бipiнде 
такырыптык  сэйкестiгiнен  кеpiнедi.  Ол  букаралык  акпарат  куралдарында  yздiксiз  шыгып  туратын 
топиктер болуы да мумкш:  саяхат, спорт, бш м , мэдениет, элеуметпк мэселелер, театр, кино, сэн т.б.
Меpзiмдi  баспасездегi  feature-материалдар  айтарлыктай  еркш  курылымдарга  -   «the  inverted 
pyramid»  (тенкершген  пирамида)  пpинципiне  курылган  жаналык  мэтшшщ  белгiленген  yлгiсiне 
негiзделедi.  Сондыктан манызды мэселелер мэтшнщ басында «лид» туршде хабарланады.
Ал  публицистикалык  материалдар  карапайым,  дагдылы  пирамиданы  еске  туаред^  сондыктан 
алдынгы материалга караганда булардын сонында манызды мэселелер баяндалады.
Тшдш  денгейде  feature  articles  мэтiндеpiнде  бейнелш  куралдардын  барлык  синтаксиспк- 
стилистикалык  тypлеpi  колданылады.  Feature-материалдарынын  тiлi,  кейбip  стильдш  ауыткуларга 
карамастан,  карапайым  эмоциональды  багалау  компоненттеpiне  толы  болып  келедi,  сондыктан 
акпараттык-талдау  жэне  жаналык  мэтшдерше  караганда,  мунын  тiлi  эсеpлi  де  керкем  эpi  бейнелi, 
баяндау мен эсер ету ыкпалы жогары болады.
Барлык  денгейде  дэл  багытталган  нышандарды  иелене  отыра,  онын  iшiнде  тiлдiк денгей,  формат 
пен  мазмундык  денгей  де  бар,  букаралык  акпарат  куралдарынын  акпараттык  мэтндш   кеpiнiстеpi 
жарнамалык мэтiндеpден онай ерекшеленш турады.  Жарнамалык мэтiннiн  езшдш еpекшелiгi -   онын 
айкын  багыты  мен  эсер  ету  еpекшелiгiне  непзделген.  Эйткеш,  ол  медиалык  технологиянын  барлык 
-------------------------------------------------------------------  242-------------------------------------------------------------------

Абай атындагы Цаз¥ПУ-дыцХабаршысы,  «Филология гылымдары» сериясы, №  1  (51),  2015 ж.
мYмкiндiктерi  мен  тшдщ  турлi  децгейлерi  архылы  юке  асырылады.  Мерзiмдi  баспасездегi  жарнама 
халыц  бухарага  эсер  ету  махсатында  графикалых,  визуальдых  тэсшдерд^  ягни  лингвистикалых 
амалдардыц  тiркесiн  кеп  холданады.  Булар  бухаралых  ахпарат  хуралдарына  тэн  амалдар  болып 
келедi.
Газет  версткалары  мен  журнал  беттерiнде  жарнамалардыц  орналасуыныц  езiндiк  ерекшелiктерi 
бар:  ерекше  эсер  ететш харiптердiц Yлгiлерi турлi-тYCтi дизайндармен холданылады.  Ал осыныц бэр1 
эсер ету нэтижесiн элденеше есе кYшейтедi де, сэттi шыххан жарнамалых мэтшге YЙлесiм бередi.
Ал  радио  архылы  бершетш  жарнаманыц  ыхпалы  мерзiмдi  баспасезге  хараганда  екi  есе  артых,  ол 
ауызша мэтiн мен дыбыстых (саздых) хуралдар архылы YЙлесiм табады.
Теледидардагы  жарнама  хымбат  болуымен  хатар,  эсер  ету  жагынан  да  ец  нэтижелi  жарнамалар 
хурамына  жатады.  Эйткеш  ол  мэтiнге,  дыбысха,  саздых  CYЙемелдеуге,  хажеттi  бейнесюжетке  -  
барлых  Yrn  компоненттiц  керкем  YЙлесуiне  негiзделедi.  Тутас  тш  децгейiндегi  жарнамалых 
мэтiндердiц  жалпы  сипаты  бейнелеуш  хуралыныц  синтаксистiк-стилистикалых  санхырлылыгына 
CYЙенедi,  олар:  хайталау,  парцелляция,  анафора,  эпифора,  метафора,  салыстыру,  аллюзия  сияхты 
керкемдш хуралдар.  Кептеген жарнамалых мэтшдерге  сез тiркестерiнiц аса мол болуы жэне олардыц 
экспрессивт-эмоциялых-багалау 
коннотацияларына 
хурылатындыгы 
негiз 
болады. 
Бiрах, 
жарнамалых  мэтшнщ  нахты  синтагматикалых  бейнесi,  кеп  жагдайда,  оныц  белгiлi  б1р  махсатты 
аудиторияга багытталуына жэне жарнамаланатын енiмнiц сапасына байланысты болып келедi.
1. 
К,арацыз: Dominick J.  Dynamics o f Mass  Communication.  N.-Y.,  1993; Землянова Л. М.  Зарубежная 
коммуникативистика в преддверии информационного общества. М.,  1999.
ОСНОВНЫЕ ТИПЫ М ЕДИАТЕКСТОВ 
Б.К.  Сердалы 
-  Международный казахско-турецкий университет имени Ходжы Ахмеда Ясави,
кандидат филологических наук,  доцент
Резюме
В  статье  анализируется  понятие  «базовый  текст»  в  СМИ,  которые  позволяют  рассматривать 
определенный  тип  текстов  в  качестве  основного,  или  базового  для  той  или  иной  области 
функционирования  языка.  На  уровне  языка  новостные  тексты  характеризуются  устойчивыми 
лингвостилистическими признаками.  В плане синтагматики в этом качестве выступают преобладение 
определенных  структурных типов  словосочетаний,  заметная  роль  лексического  способа  соединения, 
наличие  значительного  числа  клишированных  и  тематически  связанных  словосочетаний, 
использование  постоянных  текстообразующих  элементов:  фраз-связок,  ссылок  на  источники 
информации, фраз для введение  «лид».
Ключевые слова: 
медиатекст, базовый текст, медиа-анализ, информация, новости.
THE M AIN TYPES OF MEDIA TEXTS
В.К.  Serdaly 
-  
i-Turkish  University o f a name H.A.  Yasaui
The candidate o f philological sciences,  senior lecturer 
Summary
The article examines the concept o f "basic text"  in the media, which allow us to consider a particular type 
o f text as the  main or base  for a particular area of language  functioning.  At the  level  o f language  news texts 
are  characterized  by  stable  Lingvostilistichesky  signs.  In  terms  syntagmatics  act  in  this  capacity  prevail 
certain  structural types  of phrases,  a prominent role  lexical  connection method, the  presence  o f a  significant 
number of thematically related and cliched phrases, use of permanent text-elements:  phrases, ligaments, links 
to sources of information for the introduction of the phrases  "lead".
Keywords: 
media texts, the basic text, media analysis, information, news.
243

Вестник КазНПУ им.Абая,  серия «Филологические науки», №  1(51),  2015 г.
АУДАРМАТАНУ 
ПЕРЕВОДОВЕДЕНИЕ
ЭО Ж  81’255.2
«АБАЙ Ж ОЛЫ Н» АУДАРТУ БАРЫ СЫ НДАГЫ  АВТОРЛЫЦ ЭД1СТЕР 
А.Н. Акыш  -  
Абай атындагы Цазац  ¥лттыц педагогикалыцуниверсиmеmi,  магистрант
Ацдатпа.  Адамдар  аpасындаFы  осындай  байланыстырушы  жYЙeнiц  ец  карапайым  фоpмаcы  -  
аударма.  Бул  туpFыдан  каpаFанда  аударма  адамзатты  бipiктipiп  туpFан  факторлардыц  бipi  деуге  де 
болады.  Макалада  керкем  эдебиет  езшщ  окыpмандаpFа  беретш  эстетикалык  эсepiмeн  Fана  емес, 
таFлымдык-танымдык жаFымeн де  баFалы  eкeндiгi  М.Эуeзовтiц  «Абай жолы» романы  аудармасыныц 
нeгiзiндe  талданады.  ШыFаpмадаFы  нeгiзгi  тулFаныц  адамгepшiлiк-кepкeмдiк  epeCi,  оныц  eмipдe 
устанFан азаматтык позициясы  каламгер Yшiн мацыздылыFы айтылады.  М.  Эуезов аудармашылардыц 
алдына  аударма  жумысыныц  каншалыкты  киын  eкeндiгiн, 
0
Fан  Yлкeн  жауапкершшкпен  карау 
кepeктiгi  атап  кepсeтiлгeнi  сез  болады.  «Абай  жолы»  романыныц  баска  тшдерге  аударыла  бастауы 
казак  керкем  аударма  ен ер в деп   жаца  бip  Yлкeн  кезец  болFаны  жан-жакты  талданады.  Казак  сез 
енершдеп  алFашкы  кYPдeлi  де  келемд^  тiлi  кунарлы  шыFаpма  баска  журттардыц  окырмандарына 
алFаш рет калай жол тартканы айтылFан.
Тiрек  сездер:  керкем  аударма,  аударматану,  лингвопоэтикалык,  философиялык,  эстетикалык, 
поэтикалык, рухани игiлiк, азаматтык позиция
ДYниeжYзi  халыктарыныц  Fасыpлаp  бойы  дамып,  калыптаскан  улттык  ДYниeтанымы,  eзiндiк 
философиясы,  фольклорлык  муралары,  бip  сезбен  айтканда,  езше  тэн  рухани  элeмi  болатыны 
ежелден  бeлгiлi.  Осындай  улттык  руханият  казынасына  мeйiлiншe  бай  журттардыц  бipi  -   казак 

жүктеу/скачать 6,09 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: