Файлы 1 ОҢТҮстік қазақстан медицина академиясы ж. К. Шимирова «Медициналық және фармацевтикалық тауартану» (оқулық)

9 
өндірістің
дамуымен тауарлардың номенклатурасы артады, ішкі және сыртқы 
сауданың дамуына байланысты олардың таралу аймағы кеңейеді.
Тауартанудың алғашқы сипаттары ауылшаруашылық өнімдерін сақтау 
және қайта өңдеу тәсілдерін ежелгі Рим ғалымдарының еңбектерінде аталып 
өтілген
: 
Катон (Катон І) (б.з.д. 234
-
149 жж.)
, 
Плиний (Плиний І) (б.з
.
д. 23 
немесе 24
-
79 жж.)
.
(Сурет 2
, 3). 
Сурет 2, 3
. 
Катон (б.з.д. 234
-
149 жж.),Плиний (б.з,д. 23 немесе 24
-
79 жж.)
Әлемдік
тарихта өсімдік
және жануар тектес фармацевтикалық заттардың 
тауартануы 1549ж. Падуан университетінің (Италия) алғашқы рет ашылған 
тауартану кафедрасында оқытылды
(Сурет 4).
Сурет 4
. 
Падуан университеті (Италия)
1941
ж. тауартануды оқытуды Геттинген университеті (Германия)
(Сурет 4) оқытылды.
1774
ж. Вена политехникалық институты жалғастырды
(Сурет 5
). 

10 
Сурет 5
. 
Геттинген университеті (Германия)
Сурет 6
. 
Вена политехникалық институты
Ресейде тауартану 1772ж. Мәскеу коммерциялық училищесінде
оқытылды, бірақ 1842 жылдан бастап коммерциялық білім беру мекемелерде 
тауартануды өздік пән ретінде оқытыла басталды
(Сурет 
7).

11 
Сурет 
7. 
Мәскеу коммерциялық училищесі
Медициналық тауартануды ғылыми пән ретінде дамытудың қазіргі 
тенденциясы бір
-
бірімен тығыз байланысты екі бағыт аясында жүзеге 
асырылады: білім беру
және ғылымға
бағыттау. Біріншісі өнертануды 
қолданбалы
ғылым
ретінде анықтайды, екіншісі
жаратылыстану 
- 
ғылыми 
сипаттағы пән ретінде анықтайды. Бұл бағыттар бір
-
бірімен кеңінен өзара іс
-
қимыл жасайды және тауартануға ақпараттық қолдау көрсетеді. Тауартанудағы 
ғылыми зерттеулер оның теориялық негіздерін қалыптастыруға негіз болып 
табылады.
Қазіргі заманғы медициналық тауартанудың дамуы басқа іргелі және 
қолданбалы ғылымдармен 
- 
биохимия, медицина, фармакология, биофизика, 
маркетинг, сапа менеджменті және логистика
сияқты пәндермен
интеграциялау 
арқылы жүреді. Бұл интеграцияны одан әрі жетілдіру медициналық тауартануға 
ғылым ретінде төртінші, аксиоматикалық сатыға көтерілуге мүмкіндік береді, 
онда медициналық бұйымдар мен фармацевтикалық тауарлардың барлық алуан 
түрлілігінің ажырамас көрінісін жасауға болады.
Осылайша, тауартану ғылым ретінде білімнің басқа салаларына тән 
тенденциялармен сипатталады: білімді интеграциялау, нәтижелердің тиімділігін 
арттыру үшін оларды үнемі жетілдіру және дамыту
болып саналады
. 
Медициналық тауартану негіздерін оқытуға келетін болсақ, Ресейде
ол 
алғаш рет дәрігерлерді жетілдірудің Орталық институтының санитарлық 
қорғаныс факультетінде басталды, содан
1939 жылы медициналық жабдықтау 
және жабдықтау курсы енгізілді. Осы кезеңде институтының қызметкері
Лисицкий фармацевтикалық мектептерге арналған "Медициналық тауартану" 
оқулығын жариялады
. 
Бірнеше рет қайта басылған бұл оқулықта материалтану, 
хирургиялық құралдар мен дәрігерлік заттардың, медициналық құрылғылар мен 

12 
жабдықтардың, оптика мен минералды сулардың жеке өнертану мәселелері 
қарастырылған. Сондықтан
фармацевтикалық институттарда медициналық
-
санитарлық жабдықтау курсы енгізілді, оған медициналық тауартану 
элементтері кірді.
Медициналық тауарларды зерттеуді дамытуға соғыс уақытындағы қиын 
жағдайларда ота
жасап қана қоймай, жаңа медициналық құралдарды
ойлап 
тапқан әскери хирургтардың күш
-
жігері де ықпал етті. Олардың ішінде Н
.
Нило
-
Бурденко
-
нейрохирургияның негізін қалаушылардың бірі, әскери медицинаның 
ұйымдастырушылық мәселелерін шешуге, оның ішінде әскери
-
далалық 
хирургия үшін ең маңызды және қажетті медициналық тауарлардың тізімін 
анықтауға тікелей қатысқан бас әскери хирургА
.
Н
.
Бакулевтің есімімен урология, 
кеуде хирургиясы және т. б. саласындағы хирургиялық құралдардың, аспаптар 
мен аппараттардың ескі түрлерін жетілдіру және жаңа түрлерінің
пайда болуы 
байланысты.
Жоғары оқу орындарында "Медициналық тауартану" жаңа оқу пәнінің 
- 
медициналық бұйымдардың номенклатурасын, өндірісін, сапасына қойылатын 
талаптарды, жарамдылығын анықтау әдістемесін зерделейтін пәннің жасаушысы
- 
әскери
-
медициналық
академияның медициналық жабдықтау кафедрасының 
бастығы профессор А
. 
П
. 
Хренов болып табылады, ол алғаш рет 1946 жылы 
тиісті дәріс курсын оқыды (Сурет
8). 
Осы пән бойынша алғашқы оқу 
құралдарының авторы, Ленинград
қаласында
химия
-
фармацевтика институтында
дәрістер курсын оқыды.
Сурет 
8.
Әскери
-
медициналық академияның медициналық жабдықтау 
кафедрасының бастығы профессор А
.
П
. 
Хренов
Кейінірек 1
-
ші Мәскеу медициналық институтында медициналық 
тауартану кафедралары құрылды. И.М. Сеченова (1963), Курск медициналық 
институты (1968), ал 1968 жылдан кейін 
- 
Пятигорск, Харьков және Пермь 

13 
фармацевтикалық институттарында
оқытылды. Басқа институттарда бұл курс 
фармацияны басқару және экономика кафедрасында оқытылды. Медициналық 
тауартанудың оқу пәні ретінде дамуына Бүкілодақтық медициналық аспап 
жасау ҒЗИ мамандары Ю. Ф. Кабатов пен
П. Е. Крендаль
үлкен үлес қосты, 
оның күшімен 1974 жылы "Медициналық тауартану" оқулығы дайындалды, 
1984 жылы қайта басылды. Авторлар әртүрлі материалдар мен оларды өңдеу 
тәсілдерін, құралдардың, аспаптар мен аппараттардың кең ассортиментінің 
функционалдық қасиеттерін егжей
-
тегжейлі сипаттаумен қатар, жалпы 
тауартану мәселелеріне назар аударды, мысалы, медициналық тауарлардың 
жіктелуі, сапаны бағалау, жеткізудің тауарлық формалары және т. б. оқулық 30 
жылға жуық фармацевтика факультеттерінің студенттеріне "Медициналық
және фармацевтикалық тауартану"
курсы бойынша негізгі құрал болып 
табылады
. 
ХХ ғасырдың аяғында
елдің әлеуметтік
-
экономикалық жағдайында 
болған өзгерістер, сондай
-
ақ медициналық және фармацевтикалық білім 
саласындағы жаңа жетістіктер пәннің мазмұнын жаңартуды талап етті. Осы 
жылдар ішінде отандық және шетелдік өндірушілер халыққа және 
медициналық ұйымдарға ұсынатын медициналық және фармацевтикалық 
тауарлардың ассортименті едәуір кеңейді. Қолданыстағы өнімдердің 
ассортименті айтарлықтай жаңартылды, сонымен қатар түбегейлі жаңа 
технологияларға негізделген үлгілер пайда болды. Бұл жағдайда Санкт
-
Петербург 
химия
-
фармацевтика 
академиясы 
мен 
әскери 
медицина 
академиясының ғалымдарының бірлескен күш
-
жігері. С.М. Киров А. Наркевич, 
С.З.Умарова, Х. Л. Костенко және Т
. 
Н. Пучинина
-
"ХХІ ғасыр" оқулықтар 
сериясы аясында 2003 жылы мәскеулік "ГЕОТАР
-
МЕД" баспасынан шыққан, 
содан кейін 2004 жылы қайта басылған "Медициналық және фармацевтикалық 
тауартану" оқулығы дайындалды.
Бүкіл әлемде тауартану дамуының келесі кезеңіне 
- 
маркетингке, атап 
айтқанда фармацевтикалық маркетингке көшкенімен, біздің елімізде тек 
фармацевтикалық тауартануды жандандыруға кірісті. Дегенмен, соңғы 25 
жылда денсаулық сақтау саласындағы маркетинг және тауартану 
кафедрасының
ғалымдары
медициналық және фармацевтикалық тауартанудың 
қалыптасуы мен дамуына үлкен үлесін
қосты. И. М. Сеченова атындағы 
Мәскеулік медициналық академиясы 
(
кафедра
меңгерушісі,
профессоры 
О.А.Васнецова), Пятигорск мемлекеттік фармацевтикалық академиясының 
фармацевтикалық тауартану, гигиена және экология кафедрасы (меңгерушісі 
кафедра доценті В. Н. Стрелков), Курск мемлекеттік
медицина университетінің 
Медициналық және фармацевтикалық тауартану курсымен Денсаулық сақтау 
экономикасы кафедрасы (меңгерушісі кафедра профессор Н. Б. Дремова), 
Харьков фармацевтикалық институтының медициналық тауартану кафедрасы 
(
меңгерушісікафедра 
доценті 
Л.С.Великий), 
Пермь 
фармацевтикалық 
академиясының медициналық және фармацевтикалық тауартану кафедрасы 
(
меңгерушісі кафедра доценті О.С.Макарова, содан кейін доцент А.Д. Шустов) 
және Тюмень мемлекеттік медицина академиясы (фармацевтика факультетінің 
деканы профессор О.И.Кныш) және т. б.

14 
1982 ж. В.Н. Стрелков, А.Л. Казанов, Р.А. Дубинский, В.Д. Пономарев 
«Фармацевтикалық тауарлар» терминін қолдануды ұсынады. Бұл термин 
фармацевтикалық (дәріханалық) ұйымдар арқылы таралып тауарлардың барлық 
топтарын біріктіреді, себебі бұлар тауарға тән барлық қасиеттерге ие. Авторлар 
бұл терминді дұрыс деп есептейді, себебі, ол осы тауарлардың фармацияға 
қатысты екендігін көрсетеді. Ресейдің
тауартану саласындағы жүргізуші маман 
профессор М.А. Николаева ЖОО арналған «Тауартанудың теориялық 
негіздері» (1998 ж.) атты оқулығында «Фармацевтикалық тауарлар» терминін 
«Фармацевтикалық тауарлар» бөлімін зерттеу объектісі ретінде қолданған. 
Қазіргі кезде «Фармацевтикалық тауарлар» термині фармацевтикалық ЖОО
-
да, 
фармацевттің тәжірибелік
жұмыстарында және ғылыми зерттеулерде кең 
қолданыс
тапты
. 
Тауартану
—
ол тауарлардың сипаттамаларын, тұтыну бағаларын 
анықтайтын және осы мінездемелерді қамтамасыз ету факторларының негізін 
қалайтын ғылым. «Тауартану» пәні тауарлардың тұтыну қасиеттерін, олардың 
жіктелуін, кодталуын, стандартизациялауын, факторларын, яғни тауарлардың 
сапасын 
анықтайтын 
факторларды 
және 
ассортименттің 
құрылу 
заңдылықтарын және оның құрылымын, сондай
-
ақ тауарлардың сақталу 
жағдайларын, тасымалдануын, тұтынуын және қолдануын
оқытады.
Тауартану термині екі сөзден "тауар" және "тану" тұрады. Соңғы сөзі 
санскриттік "veda" (воды) сөзінен шыққан (аудармасы «білім»), сондықтан 
тауартану дегеніміз 
- 
ол тауарлар туралы білім.
"Тауартану" пәні екі бөлімнен тұрады 
- 
олар жалпы және жеке тауартану.
Жалпы тауартану жеке тауартану бөлімшелерінің және кез
-
келген тауардың 
сипаттамаларының
негізін қалайтын теориялық негіздерін қарастырады.
Ал 
жеке тауартану тауарлардың түрлерін, топтарын және ассортименттік 
топтардың сипаттмаларын, нақты нарықтың даму болашақтарының 
жағдайларын талдауын
қарастырады.

жүктеу/скачать 46,97 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: