Факультет: Жалпы медицина

Жалпы шаралар:
1. Науқастың жағдайының ауырлық дəрежесін ескеру (науқастың шағымдары, есінің деңгейі, 
тері жамылғысының ылғалдығы, түсі, тыныс алу жəн пульстің сипаты, АҚҚ-ның деңгейі).
2. Қан тоқтату шараларын жасау.
3. Шоктан пайда болған импульсацияны үзу (дұрыс жансыздандыру).
4. АҚК (айналымдағы қан көлемін) қалыпқа келтіру.
5. Метаболикалық бұзылтар коррекциясы.
6. Басқа жағдайларда:
- науқасты аяқ жағын 10-45%дейін жоғары көтеріп жатқызу, Тренделенбург жағдайы;
- веноздық (көктамырдың) енгізуді жақсарту немесе сақтау перифериялық көктамыр 
катетеризациясы. (реанимациялық бригадалар үшін-магистральды қан тамырлар 
катетеризациясы жасалады);
- жоғарғы тыныс жолдарының өтуін жəне оттегі келуін қадағалау.

Арнайы шаралар:
1. Ауруханаға дейінгі кезеңде сыртқы қан ағуды тоқтату уақытша əдістермен іске асырылады. (тығыз 
тампонада, қатты қысып таңу, жарақатқа немесе саусақпен басу, жгут салу т.б.). Ауруханаға дейінгі 
кезеңде ішкі қан ағуды тоқтату мүмкін емес, сондықтан жедел жəрдем дəрігері науқасты ауруханаға 
жедел жəне ұқыпты жеткізуі керек.
2. Ауырсыну сезімін басу:
1-ші нұсқа - 0,5 мл 0,1% атропин ертіндісін к/т, 2 мл 1% дифенгидрамин (димедрол) ерітіндісі 2 мл 
0,5%диазепам ерітіндісі (реланиум, седуксен), содан кейін 0,8-1 мл 5% кетамин ерітіндісін (калипсал) 
баяу енгізеді. Ауыр бассүйек-ми жарақатында кетамин енгізбейді!
2-ші нұсқа- 0,5 мл 0,1% атропин ерітіндісін к/т, 2-3 мл 0,5% диазепам (реланиум седуксен) жəне 2 мл 
0,005% фентанил ерітіндісін к/т енгізеді. 
Тыныстың жіті жеткіліксіздігі дамыған шок кезінде оксибутират Na 80-100 мг/кг-2 мл 0,005% фентанил 
ерітіндісін немесе 1мл 5% кетамин ерітіндісін 10-20 мл изотониялық еріт, 0,9% Na хлориді немесе 5% 
глюкоза ерітіндісінде
3. Транспорттық иммобилизация.

✓
Жоғалтқан қан орнын толтыру.
✓
АҚҚ анықталмайтын деңгейінде инфузия жылдамдығы минутына 250-500 мл болуы керек. 6% 
полиглюкин ерітіндісін -к/т. Таңдау мүмкіндігі болса 10% немесе 6% гидроксиэтил крахмал 
ерітіндісі (стабизол, рефертан, HAES-steril). Бір мезгілде 1 л дейін басқа ерітінділерді енгізуге 
болады. Дұрыс инфузионды терапияның белгілері болып, 5-7мин кейін АҚҚ анықталуының 
бірінші белгілері пайда болады, ары қарай 15 мин критикалық деңгейге дейін көтеріледі (СҚҚ 
90мм с.б.б)
✓
Шоктың жеңіл жəне орташа дəрежесінде - кристаллоиды еріт/р оның көлемі жоғалтқан қанның 
көлемінен жоғары болмау керек, олар қантамырлық русло-ны тез 09% Na хлоридін, 5% глюкоза 
ерітіндісі, жартылай ионды ерітінділер-дисоль, трисоль, ацесоль енгізіледі.
✓
Инфузионды ем жүргізілмейтін жағдайда 200 мг допамин+400 мл 5% глюкоза ерітіндісін 
минутына 8-10 тамшы жылдамдықпен к/т-ға енгізеді.
✓
Жүрекке венозды қанның қайта келуін көбейту үшін жəне клеткалық мембраналардың 
стабилизациясы үшін бірмезгілде көктамырға 300 мг-ға дейін преднизомон немесе осы 
топтағы басқа дəрілерді адекватты мөлшерде енгізеді. Метоболикалық ацидозды коррекциялау 
үшін 4% Na гидрокарбонатын 3 мл/кг науқастың дене салмағына сəйкес енгізеді.