Факультеттерihe арналған жалпы редакциясын басқарған профессор М. Балақаев


(С.  М.). Бүл  сабақтас  күрмаластың  алғашқы  бағыныцқы  сөйлемі  к  а-



Pdf көрінісі
бет39/40
Дата01.01.2017
өлшемі11,26 Mb.
#910
1   ...   32   33   34   35   36   37   38   39   40

(С.  М.).
Бүл  сабақтас  күрмаластың  алғашқы  бағыныцқы  сөйлемі  к  а- 
ш  а  н?  —  деген  сүрауға  жауап  беріп,  басыдқымен  мезгілдік_қа* 
тьшаста  байланысса,  соцғы  бағыныдқы  сейлемі  к а л  а  й?  —  д е ­
ген  сұраққа  жауап  беріп,  басыдқымен  қимыл-сыи  қатынасқа 
түсіп тур.
Схемамен  керсетсек,  мынадай:
қ а ш а   н?
басынқы
Қейбір  көп  бағыныдқы  сабақтастың  бірінші  бағыныдқысы 
соңғы  бағыныдқы  мен  басыцкы  сейлемге  ортақ  болып  келеді.
А й   ж о ғ а р ы   көтерілген  сайын,  н ү р ы   а ғарып ,   көл ең ке  ңысқа- 
ра   түсті 
(А.  Н урм а н ов ).
287

Бұл  сөйлемде  алғашқы  бағыдыдқыдағьг  мезгіл  мағынасы 
өкінші  бағыныдкыдағы  іске  де,  басыдқыдағы  іске  де  ортақ: 
сол  мерзім  ішінде  нүры  а ғ а р а д ы   әрі  көлеңке  де  қысцара  түседі.
Схемасы:
595-жаттығу.
 
Әр  сөйлемнің  құрамы нда  неше  бағыныңқы  бар  екендігін 
анықтап,  баяндауыштарының  ж асал у  ж олдары н  көрсетіціздер.
1.  Алайда  Жарқынныд  демеуімен  өзі  айтқан  қиыннан  еткен- 
мен  де,  арғы  жағыдда  қолға  ілігер  ештеце  болмай,  Сапар  бар- 
ған  жерінде  тағы  да  бөгелді  (М.  И.).  2.  Қиіктер  карасын  үзіп 
кеткеннен  кейін,  шілік  ішіне  кірсем,  қонақтайтыд  табыры  осы 
арада  екен  (С.  М.).  3.  Тедіз  жағасындағы  елдер,  үлкен  бір  ке- 
ме  келгенде,  темір  жол  бойындағы  заводтар,  арнаулы  эшелоны 
келіп  калғанда  қандай  қуанса,  Ақбұйрат  заводыныд  бастықта- 
ры,  Ыбырай  кіресі  келгенде,  сондай  куанатын  еді 
(Ғ.  М.).
4.  Баста  бірін-бірі  онша  жақсы  білмесе  де,  осында  келгеннен 
кейін,  семьялары қатты  араласып,  туыстай  боп  кеткен-ді  (М.  И.).
5.  Машина  жақындаған  сайын,  қала  да  қойнын  ашып,  көшелері 
кеңи  береді  ( 3 .  Ш.).
596-жаттығу

Көп  багыныдқылы 
сабақтастардьщ  
кайсысы 
сатылы, 
қайсысы  жарысгіалц  екендігін  анықтап,  схема  түрінде  көрсетіңіздер.
1.  Күдігі  айқын  болса  да,  айғағы  болмағандықтан,  Сикор- 
ский  әрбір  топас  бастықтың  арылмас  әдеті  бойынша  айғайға 
тартып  кетті  (Ғ.  М, ).   2.  Аспан  қаһарының  барлығын  жерге төгіп 
болған  сод,  күн жадырап,  ауа  шайдай  ашылды  (Б.  Мом. ).   3.  Сая- 
хатшылар  тақалған  сайын,  оньщ  сұлулығы  айқындалып,  көз- 
ге  еркін  шалына  түсті  (М.  И.).  4.  Сең  бөгегенде,  су  жағадан 
асып  төгілсе,  ойдағы  қаланы  ж әне  егістікті  арық  қып  кетпеу 
үшін,  суды  ұстайтын  көтерзе  соғу  керек  (С.  М. ).   5.  Тымақтьщ 
түрілмеген  қүлағы  жағын  сабалап,  шекпенінід  етегі  делдие  тү- 
сіп,  едкелецдей  басып  Омар  Игілікті  қуып  жетті  (Ғ.  М.).  6.  Оқыс- 
та  аузынан  шығып  қалған  сөзіне  опық  жегенмен,  Байжігіт  кы- 
сылған  соң,  қайта  бекіп  алған-ды  (Ғ.  С.).  7.  Мен  үйге  кіргенде, 
күн  батып,  үй  іші  қара  көлецке  боп  қалған  еді 
( С   М. ), .   8.  Жел 
тынып,  бағанағы  қатты  суық  саябырлағанмен,  айналанЫ  бол- 
жаи  алмаған  жүргіншілер  кеділге үміт ала  алмай  келеді  (М.  Ә.).
.  сыроаиды  тыңдай  отыра,  оныд  сөздерінен  көділіне  қауіп  ала 
отыра,  Ьаижанға  көлденең,  бір  ой  кеп  кетті  (С.  М.).
597-жаттығу.
 
Ж арыспальі  көп  бағыныңқылы  сабақтастарды н  кайсысы 
61- 
рықғаи,  қаисысы  эр  алуан  екендігін  анықтап,  араларындағы 
айырмаш ылықка 
түсінік  берің іздер.
288

1.  Мал  қораларында  да  су  өзі  келіп,  сиыр  өзі  сауылып,  бақы- 
лап  басқарған  бірен-саран  адамдар  ғана  жүр  (Ғ.  Мұст.).  2.  Мұз 
салаларының  қыраусыз  ашық  аралары  өте  тар,  кішкене  болған- 
дықтан,  Горбунов  қанша  сығалағанмен,  еш  нәрсені  көріп  жа- 
рымады  (С.  М. ).   3.  Жақыпбек  Батырбайдың  беделін  қорғамақ 
боп.  сабақ  біткеннен  кейін,  оқушылардың  өздеріне  сұрақ  қойды 
(М.  И. ).  4.  Егер  олар  Байжанның  әрбір  ісінде  жәрдемші  болса, 
қандай  қнындықтардан  болса  да  қолтықтап  альга  шықса,  шие- 
ленісе  қалған  түйіндердің  шешуін  тауып  берсе,  айтқанын  асыра 
орындаса,  бұйрықтарын  бұлжытпаса,  әрдайым  адал 
көңілмен 
келсе,  Байжан  ондай  адамдарды  танымағанда  кімді  таниды? 
(С.  М.).  5.  Рязанов  компаниядан  шығып  кетсе,  басталған 
істін,  бәрі  тоқталмаса  да, 
шала-жансар  бірдеме  болып  қала- 
ды  (Ғ.  М. ).   6.  Революцияны  корғауға,  тамшы  қанымыз  қал- 
ғанша,  соңғы дем  біткенше,  күш  саламыз  (X.  Ес.).
А РА Л  AC  ҚҮРМ АЛАС
Салалас  пен  сабақтас  сөйлемдердің  ерекшеліктерін  қамти- 
тын  сөйлемді  аралас құрмалас дейміз.
Аралас  құрмаластьщ  күрамында  ең  кемі  үш  сөйлем  болып, 
біреуі  бағыньщқы,  екеуі  басыңқы  болады.  Олар  екі  түрлі  орна- 
ласады:
бағынынкы

басьщкы

басыңқы
Әкем  арбасын  жөндеп,  шешем  көжесін  қайнатып  жатыр  еді, 
он  иіақты  салт  атты  сау  ете  түсті  (F.  М .).
ә)
басынқы
оағынынкы
басыңқы
О н д а   мен  б і р   тэтті  іиай  д а я р л а й   ңояйын,  соны  і иі кеннен  ке- 
йін,  б э р і   д е ж а з ы л а д ы  
(С.  М.).
Аралас  күрмалас  терт  күрамды,  бес  қүрамды,  тіпті  одан  да 
көп  қүрамды  болып  келе  береді.  Мүндай  күрамды  араласта  ба* 
ғыныңқы  сөйлем  біреу  болмай,  әлденешеу  болуы  да  мүмкін.
598-жаттыгу
.  А ралас  құрмаластарды   күрамындағы  ж ай  сөйлемдерініц 
санына  қарай  жіктеп,  аралас  қүрмалас  сөйлем  болуды ц  шартын  кврсетіңіздер.
1.  Келемінін  кеңдігі  болмаса,  белменің  ішкі  күрылысы  Сыр- 
байдың  белмесіне  ұқсайды:  мұның  да  кабырғалары  ақпен  сы- 
ланып,  тебесі 
бойрамен  жабылған,  сәкісіне  де  бойра  төселген 
(С.  М.).  2.  Бекей  шешесі  жақтан  отырып  еді,  Абайлардың  жай- 
жапсарын  біліп  алған  сон,  шешесіне  бүрылып  ақырын  куңкілге 
кірісті  (М.  Ә.).  3.  Қарағандыға  жақындаған  сайын,  Таусоғардық 
кеудесі  қысыла  түокендей  еді,—   гудок  үні  жас  жүрегін  селк  ет- 
кізді  (Ә.  Ә.).  4. 
Сырбайдың  түйесі  малтымпаз  болушы  еді:
289

дария  қандай  тасып  жатпасын,  аяқтарын  ағыстың  ығына  бере, 
суға  қабырғасынан  жата  кап  малтығанда,  сүңгуір  қайықтай 
зырлайтын  ж әне  ағыс  қалай  үйірілгенмен,  арғы  ж ағадан  аркан- 
мен  тарткандай-ақ  нысаналы  жерден  тұп-тура  шығатын  (С.  М.).
5.  Ендігәрі  қайталатып  жатпас  үшін,  мен  бар  шартымды  ресми 
жазып,  імына  пакетке  салдым  да,  сізге  өз  қолыммен  тапсыруды 
дүрыс  көрдіім.  Оқырсыз  да,  ұната  қалсаңыз,  хабарларсыз 
(Ғ.  М.).  6.  Биік  жонның  жотасына  көтерілгенде,  төменде  отыр- 
ған  қалың  елге  Аман  қайрыла  бір  қарап  еді,  ақ  орданың  сыр- 
тында  Шолпан  да  қарап  тур  екен  (Ғ.  Мұст.).  7.  Қар  әлі  қалың 
жаткандықтан,  әрі  сол  бір  тұста  боран  жиілетіп  кеткендіктен, 
көп  машина  жүруге  қысқы  жол  даяр  болмағандықтан,  автомо- 
(бильдер  іске  аспайды  да,  тьвд  адамдарын  кең  шаналар  тірке- 
ген  тракторлар  сүйретіп  әкете  бастайды  (С.  М.).
599-жаттығу.
 
Араластық  құрамындағы  бағыныңқы  сейлемнің  орналасу 
тәртібіне  сипаттама  беріңіздер.
1.  Ентігін  сәл  баса  түсіп,  Әбдірахман  сөйлемекші  болып 
еді,—■
  көмейі  кұрғап,  таңдайы  кеуіп,  булығып  дыбысы  шықпай 
қалғанын  езі  жаңа  ғана  білді  (X.  Ес.).  2.  Әкем  арбасын  жөндеп, 
шешем  көжесін  қайнатып  жатыр  еді,  он  шақты  салт  атты  сау 
ете  түсті  (Ғ.  М.).  3.  ІІІаңқан  түсте  келген  қонақтардың  алдынан 
неше  түрлі  ас  өткендіктен,  олар  ықылық  ата  тойып  отыр  еді, 
сонда  да  ауылдың  сыпайылығын  сақтап,  Тәрбияның  дастарқан 
жаюына,  қымыз  құюына  карсы  болған  ж оқ  (С.  М.).  4.  Әлгі  әзір- 
д е   теріскейдегі  қүм  төбенің  астынан  бір  аттының  төбесі  қылт 
•еткендей  болып  еді,  отарын  бір  айналып  шыққанша,  ол  да  жетіп 
келді  (А.  Нұрманов.) .  5.  Күрең  атты  доғарып,  ләшеңкенің  қо- 
рабындағы  шөпке  қойған  екен,  асығыс  өтіп  бара  жатса  да, 
сауырынан  бір  сипап  кетті  (Ғ.  Мұст.).  6.  Завхоз  әңгіменің  бе- 
ті  өзінен  ауғанын  ікөріп,  иығына  түскен  таудай  жүктен  кұтыл- 
гандай  болып,  көзілдірігінің  астынан  екі  мұғалімге  бір 
қарап 
өтті  де,  шоттың ж үздікте түрған  тасын  жайлап  жылжытып,  ежел- 
гі  егіз  аяңына  қайта  кірісті  (М.  И.).  7.  Асқар  айтып  тұрғанда, 
Кошкиннің  зәресі  кеткені  сондай  —  егер  ж ер  тесік  болса^  еніп 
кетер  еді  (С.  М.).  8.  Бектай  мен  Сейтен  көп  алдына  барып  тұр- 
с а   да,  алғашқы  сәтте  ештеңе  айта  алмай  ацырып  қалды  да,  отыр- 
ғандардың  бәрі  солардың  аузына  қарап,  класс  бірер  минут  үн- 
сіз тынды  (М.  И.).
А РА Л А С   Қ Ұ РМ А Л А С Т Ы Қ   ТЫ НЫ С  Б Е Л Г ІЛ Е Р І
Аралас  құрмаластың  өзіне  тән  тыныс  белгісі  жоқ.  Аралас 
кұрмалас  сөйлемдердің  жігіне  негізінде  салалас  пен  сабақтас 
қүрмалас  сейлемдерге  тән  тыныс  белгілері  қойылады.  М ұнда 
көбінесе  үтір,  кос  нүкте,  сызықша,  үтір  мен  сызықша,  нүктелі 
үтір  қатысады.  Нүктелі  үтір  аралас  қүрмаластың  көп  құрамды 
түріне  тән.
290

Мысалы:
1)  Бі р  папкағ а  тәртібімен  қаттап  тігілгендіктен,  мүнық  бэрі 
де  айнадан  көрінгендей  сайрап  турады  және  әлгі  авторлардың 
бүл  мэселе  жөнінде  жыл  сайын  көзкарасында  қандай  өзгеріс- 
тер  болғ аны  да  б і рд ен  көзг е  шалынады  (М.  И.).
Бұл  сөйлемде  тыныс  белгісі  бір  ғана  жерге,  бағыныңқы  мен 
басыңқынын.  арасына  қойылған,  салаласа  байланысқан  сөйлем- 
дердің  арасында  жэне  жалғаулық  шылауы  тұрғандықтан,  еш- 
бір  тыныс  белгісі  қойылмаған.
) Б ұ д а н   былай  су  мезгілінде  келмесе,  осы  Қарағандыда  не 
сен  тұрасың,  не  мен  тұрамын  (Ғ.  Мұст.).
Бұл  сейлемнің  сабақтаса  және  салаласа  байланысқан  жікте- 
рінің  бәріне де  үтір  белгісі  қойылған.
3)  Ботаны  а ғыс   алып  кетер  деп  қауіптене  отыра,  Сырбай  ноқ- 
тасының  бау ын  босатып  жіберді:  басын  тартса,  қулағына  су 
кетірем  деп  ойлады  (С.  М .).
Бүл  сөйлем  —  төрт  күрамды  аралас;  бағыныңқы  —  басың- 
қы  —  бағыныңқы  —  басыңқы  түрінде  орналасқан;  мүнда  ара- 
ластын,  жігінде  үтірмен  қатар  қос  нүкте  қойылған,  ол  —  себеп- 
салдарлық  қатынастың  бар  екендігін 
көрсетеді, 
яғни 
басын 
тартса,  қү л ағ ына   су  кетіремін  деп  ойлады  деген  кұрамы  Сырбай 
ноцтасының  бауын  босатып  жіберді  деген  ойдың  себебін  білді-
реді.  Егер  бұл  сөйлемдердід  ара  ж ігінде  өйткені,  себебі,  неге  де- 
сеңіз деген  сияқты  себеп  мәнді  шылаулардьщ  бірі  тұрса,  қос  нүк- 
те койылмай,  алдынан  үтір  ғана  қойылады.
4)  Қайраңның  мөлдірлігі  сондай  —  бетінде  жүзген  үйрек 
сүңгіп  кетсе,  су  астында  қайда  б а ра   жатқандығы  көрініп  ту­
р ады  (С. М.).
Бұл  аралас  құрмаласта  бірінші  басыңқы  сыңары  сонғы  сөй- 
лемдерге  сілтегі,  олармен  іліктестік  қатынаста  түр, 
сондықтан 
оның соңынан  сызыкша  қойылады.
5)  Егер  муғалі м  болғ ымыз  келсе,  жалдайтын  ауыл  да  та- 
былды,  менің  жалданғым  да  келді,—  оған  Баймағамбет  б олма - 
ды  (С.  М.).
Бұл  сөйлемнің  ең  сонғы  сыңарының  алдынан  үтір  мен  сы- 
зьщша  қойылуы  олардың  арасында 
қарама-қарсылық  мәннің 
бар  екендігін  аңғартады.
6)  Тек  есіңнен  шығарма:  сенің  қабағың  жабылса,  менің  кө- 
ңілім  жабырқау;  сенің 
қабағ ың  ашылса,  менің  көңілім  жай- 
л а у   (Ғ.  М ұ ст.).
Бұл  бес  құрамды  араластың  бірінші  басыңқы  сөйлемі  соң- 
ғы  құрамдардың  бәрімен 
іліктесе  байланысқандыктан,  соңы- 
нан  қос  нүкте  қойылып  тұр  да,  өзара  шарт  мәнінде  сабақтаса 
‘байланысқан  әр  топтың  арасына  нүктелі  үтір  қойылған,  демек, 
іліктестік  мағына  езара  сабактаса  байланысқан  бірінші  топты  га- 
на  емес,  екінші  топты  да  қамтиды,  соған  да  ортак  болады.  Бұған 
тағы  мына  мысалды да  келтіруге  болады:
291

Байжан  жап-жас  қалпымен  балажан  болатын:  үйінен  ошац 
етіп  іиыға  келсе-ац,  Бақытжан  атаған  нәрестесін  сағынатын  да 
тұратын;  аса  бір  қауырт  жұмысы  болмаса,  қайда  барса  да,  ора- 
лып  үйіне  жетпей  қоймайтын;  үйіне келсе,  Бақытжаны  ояу  отыр- 
са,  қолында  ұршьщтай  дөңгелетіп  әурелейтін;  уйықтап  жатса, 
иіскеп  құмарын  тарцататын  (С.  М . ) .
Бұл  аралас  құрмаластың  құрамында  әлденеше  сөйлем  бар, 
олар  өз  ішінде  бірнеше  топқа  бөлініп,  аралары  нүктелі  уп р - 
мен  белінген;  оған  себеп  —  бәріне  ұйтқы  болып  тұрған  бірінші 
'басыңқы  сөйлем,  соңғы  сейлемдер  Байжан  жап-жас  щалпымен 
балажан болатын  деген  сөйлемнің  мазмұнын  жан-жағынан  ашып 
тұр;  әр  топтың  арасына  нүкте  қоймай,  нүктелі  үтір  қоюдың  се- 
беб і  де  осыған  байланысты.
600-жаттығу.
 
А ралас  құрмаластық  құрамындағы  сөйлемдердің  өзара 
мағыналық  қарым-қатынасын  ажыратып,  ара  ж ігіне  қойылған  тыныс  белгісінін, 
әр   түрлі  болу  себебін  түсіндіріңіздер.
1.  Аман  атын  жетелеп  жақындап  еді,  аты  осқырған  соң,  тұ- 
рып  қалды  (Ғ.  Мүст.).  2.  Әрине,  оянған  күнде  де   бүлардың  бір 
адамға  әлі  келерлік  еді,  өйткені  ездері  бір  қора  жан:  екі  аға  ми­
лиционер,  үш  кісі  сақшы  ж әне  оныц  үстіне  волиополкомның  екі 
мықты  шабарманы  бар  (X.  Ес. ).  3.  Асқардың  үрейленгені  сон­
дай  —  егер  біреу  жолдың  езуінде  «һап!»  —  десе,  жаны  шығып 
кететіндей  көрінді  (С.  М. ).   4.  Манадан  бері  әлдене  айтқысы  ке- 
ліп,  бірнеше  оқталып  еді,—  ж ұрт  кезек  бермеді 
(Ғ.  Мұст.).
5.  Мана  мен  атты  отқа  әкетерде,  бүл  үй  маңының  сыртқы  қимы- 
лы  бәсеңдеген,  бірақ  жыпырлаған  терезелеріне  қарасақ,  әлсіз 
жанған  керосин  шамдардыц  жарығында  сапырылған  адам  ке- 
леңкелері  ығы-жығы,  үй  іші  азан-қазан  у-шу  да  (С.  М.).
601-жаттыгу.
 
А ралас  құрмаластардъщ   ж ігін  ажыратып,  тиісті  тыныс 
белгісін  қойыңыздар.
1.  Ж асқа  булыққаным  сондай  Асылбеков  пен  Еркінге  көке- 
йіме  келіп  тұрған  алғысымды  да  айта  алмай  жылаған  даусым 
қатты  шығып  кететін  болған  соң  екі  алақаныммен  де  бетімді 
басып  шыға  жөнелдім  (С.  М.).   2.  Тебінге  жаттықкан  қазак  жыл- 
қысы  ол  қырды  елер  емес  қулықтың  қүлындарына  дейін  тебін- 
деп  әз  тамағын  өзі  тауып  жүр  (Ғ.  М у  ст.).  3.  Бүгін  күн  үзакка 
көзін  жол  бойынан  айырмады  бірер  қара  көрінсе  сол  жақында- 
ғанға  шейін  қараумен  тұрады  (Б.  М. ).  4.  Игіліктің  өзі  шығып 
пәуескелерді 
көре  ме  деп  үміттеніп  еді  Батыраштың  ол  ойы 
болмай  көңілсіздеу  тұрған  да  жайы  бар  (Ғ.  М. ).  5.  Сол  мылкау 
дыбыстан  рельстің  жарығын  не  сынығы  барын  немесе  шпалы- 
на  я  насыпына  ақау  түскенін  біле  қоясың  сынық  болса  даусы 
дүңк  ете  қалады  жарылса  шыңылдай  қалады  болты  босаса  сок- 
қан  рельсіңнің  дыбысы  екінші  рельске  түтастай  шолақ  қайрыла- 
ды  шпалы  не  насыпы  босаса  рельстің  дыбысы  күңгірлеп  шыға-
292

ды  (С.  М ) .   6.  Әйелі  төсектен  бас  көтерген  жоқ-ты  корыққаны 
сонша  бүркеніп  жатып  селкілдегенде  үстіндегі  көрпесі  желп-желп 
егеді  (Ғ.  Мұст.).  7.  Ойға  алған  жүмысын  бітірген  соң  Жақып- 
'бек  Н ұржамалдан  бір-екі  кітап  сұрап  өзі  іздестіріп  көріп  еді 
кітапханада  жоқ  болып  шықты  (М.  И.).

МАЗМҰНЫ
Алғы  сөз 
Кіріспе
Лексика
Фонетика
Дыбыстардың  құрамы
Д ауы сты   дыбыстар 
Д ауы ссы з  дыбыстар
Буын 
.......................................
Үндестік  заңы
Буын  үндестігі  (сингармонизм) 
Ды бы с  үндестігі  (ассимиляция) 
Екпін 
.......................................
11
15
17
21
26
Орфография,  орфоэпия
С өздің  ж азы луы   мен  айтылуы 
Дауысты 
а,  ә, вріптері 
Дауы сты  
о,  ө  .вріптері 
Дауысты  ұ,  ұ  әріптері 
И  әрпінін,  жазылуы 
У  әрпінін.  жазылуы 
Да-уысты  ы, 
і  әріптері 
ЬІ,  і  әріптері 
түсіріліп 
сездер  



.
Я,  к>  әріптерініқ  жазылуы 
Д ауы ссы з  дыбыстардың  әріптері 
Дауы ссы з 
к,  г,  қ,  ғ,  х  әріптері 
Д ауы ссы з 
п,  б,  ф,  в  әріптері  .
Қ ос  дауыссыз  дыбыс  әріптерінін,  қол- 
^.аны луы  
.
.
.
.
.
.
.
 

І Б а с   әріптің  колданылуы  .
.
.
 
56 
л
  Түбір  сөздердін,  жазылуы 

59
f
  Қосымшалардыц  жазылуы 


62 
(^Сөздердің тасымалдануы  . 

64
294
Сездін,  тура  ж әне  ауыспалы
мағына-
сы 
.......................................


67
О м о н и м ...............................


69
Синоним


71
Антоним 
.
.
.
.


74
Тұракты  сез  тіркестері


76
И диома 
...............................
_
Ф раза 
...............................

77
М акал-м этелдер


79
Морфология
Графика
Қ азақ   алфавитіндегі  әріптсрдіц  ж а ­
зылуы,  формалары
Әріп  ж әне  д ы б ы с ...........................31
Алфавиттегі  әріптердің  аты  . 

32 
Әріптен 
басқа 
графнкалык 
белгі- 
л
е р
...................................................... 33
36


39 


41 


43 

.  45 


46 
жазылатын 


47 


49
50
51 
53
С өздердін  қүрамы 
Қосымша 
Ж ал ғау
Тәуелдік  ж алғау 
Ж іктік  ж ал ғау 
Көптік  ж ал ғау 
Септік  ж ал ғау 
З а т   есімнің  септелуі 
Басқа  сөз  таптарынын.  септелуі 
Ж алғауларды ң  орналасу  тәртібі
Ж ұрнақ 
..................................
С ез  тудырушы  ж ұрнактар 
.
Сөз  түрлендіруш і  ж ұрнақтар 
Сөз  түлғасы 
Негізгі  түбір 
.
Туынды  түбір 
Біріккен  сөз 
К ос  сөз 
Қыскарған  сез 
Сөз  таптары
Негізгі  ж ән е  көмекші  сөздер 
Сөз  таптарының  турлері  .
З а т   е с і м .......................................
Ж алпы  есім  мен  жалқы  есім  .
З а т   есім  жүриақтары 
Сын  есім 
.
Сын  есімніц  сез  тудырушы
тары 
.......................................
Сапа  сыны  мен  қатыстық  сын 

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   32   33   34   35   36   37   38   39   40




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет