ІЛЕ ӨЗЕНІНІҢ ТӨМЕНГІ АҒЫСЫНДАҒЫ POACEAE BARNHART ТҰҚЫМДАСЫНЫҢ БИОЛОГИЯЛЫҚ АЛУАНТҮРЛІЛІГІ Сайлауова Г.
əл-Фaрaби aтындaғы Қaзaқ Ұлттық Университеті
beerikbolkyzy@mail.ru
Іле-Балқаш аймағының флорасы əлі күнге дейін жеткілікті зерттелмеген. Геоботаникалық
тəжірибелердің бай болуына қарамастан Іле-Балқаш аймағының флоралық құрамы əлі анықталмаған.
Шалғындар шөлденіп, топырақтың су сіңіруі төмендеп, олар кеуіп жатыр. Сол себептен Іле-Балқаш
маңының өсімдіктер жабынын жақсарту, ресурстық потенциал мен биоалуантүрлілікті сақтау үшін
шаралар ұсынылады. Мұндай шаралардың бірі флораны инвентаризациялау жəне аймақтық
электронды база мəліметтерін жасау болып табылады. Іле-Балқаш аймағының флорасын
инвентаризациялау жəне Poaceae Barnhart тұқымдасын толық талдау, тиімді пайдалану шараларын
жасау, сирек, эндемдік өсімдіктерді анықтау жəне оларды қорғау өзекті болып табылады.
Poaceae Barnhart Қазақстан флорасындағы ірі тұқымдастардың бірі. Олар маңыздылығы
жағынан астықты жəне азық-түліктік өсімдіктер ретінде айтарлықтай маңызға ие. Систематикалық
талдауда морфологиялық белгілері аса күрделі, сондықтан да морфологиялық құрылыс
ерекшеліктеріне қарай нақты атауларын қажет етеді. Poales қатарының кең таралған Poaceae Barnhart
тұқымдасына 8000-40000 түр, 700 туыс кіреді. Бұл тұқымдас Magnoliophyta бөлімі, Liliopsida класының ішіндегі ең үлкені. Олардың ішінде көпшілік түрлері барлық құрлықтарда кең таралған -
космополиттер. Түрлердің көптігінен қоңырбастар тұқымдасы елімізде алдыңғы қатарда, ал астықты
жəне азық-түліктік өсімдіктер ретінде мейлінше маңызды. Көп жағдайда қоңырбастар тұқымдасы
шалғындар мен шөлейт жерлердің табиғи өсімдіктер жабынында басым.
Зерттеу жұмысының нəтижесінде Іле өзенінің төменгі ағысына далалық экспедицияға шығу
барысында қоңырбастар тұқымдасынан мынадай түрлер жиналып, өңделді: Achnatherum splendens (Trin.) Nevski, Aelиropus littoralis (Gouan) Parl., Agropyron fragile (Roth) P. Candargy, Alopecurus aequalis Sobol., Bromus japonicus Thunb, , Bromus tectorum L., Calamagrostis epigeios (L.) Roth, Chloris virgata Sw., Cynodon dactylon (L.) Pers., Deschampsia cespitosa (L.) P. Beauv., Elymus angustus Trin.,
Elymus giganteus Vahl, Eremopyrum bonaepartis (Spreng.) Nevski, Eremopyrum orientale (L.) Jaub. et
Spach, Eremopyrum triticeum (Gaertn.) Nevski, Phragmites australis (Cav.) Trin. ex Steud., Poa bulbosa L,
Setaria viridis (L.) P. Beauv., Stipa capillata L., Stipa lessingiana Trin. & Rupr. –, Stipa orientalis Trin.