Ғылым ретіндегі Қазақстан тарихының мақсат, міндеттері және оны зерттеудің өзектілігі
Қазақстанның соғыстан кейінгі жылдардағы қоғамдық – саяси өмірі (1946-1965 жж.)
жүктеу/скачать 491,12 Kb.
|
тарих
| 127.Қазақстанның соғыстан кейінгі жылдардағы қоғамдық – саяси өмірі (1946-1965 жж.). Ұлы Отан соғысы жеңіспен аяқталғаннан кейін Қаз-н еңбекші/і бейбіт құрылысқа оралды. Соғыстан кейінгі жыл/да елдегі қоғамдық-саяси өмірде жұрттың ой-пікіріне қатаң бақылау орнату, коммунистік идеологияның ықпалын күшейтіп, басқаша орнату, коммунистік идеологияның ықпалын күшейтіп, басқаша ойлаумен күрес жүргізу, демократияны барынша шектеумен сиппатталды. Елде Сталиннің жеке басына табыну күшейді. 1937 жыл/дағы репрессия жалғасып, Ленинград пен Мәскеуде «Ленинградтық іс», «Дәрігер/ ісі» қолдан жасалып, Қаз-да «Бекмахановтың ісі» ұйымдастырылды. 1947 шыққан Ермұхан Бекмахановтың «ХІХғ 20-40 жж. Қаз-н» деген еңбегі буржуазияшыл ұлтшыл еңбек деп жарияланды. 1950 ж. «Правда» газеті «Қаз-н тарихының мәселе/ін маркстік-лениндік тұрғыдан жазу үшін» деген мақаласында Бекмахановтың кітабын айыптады. Осы мақаладан кейін Бекмаханов Ғылым академиясынан шығарылды. 1952ж 25 жылға соттады. Рес-ң көрнекті ғалымдары А. Жұбанов, Жұмалиев, Б. Сүлейменов, жалған саяси айып/мен жазаланды. Әбішев, Аманжолов, Бекхожин, Бегалин және басқа жазушы/ буржуазиялық ұлтшылдық қателік/ жіберді деп дәлелсіз айыпталды. Осындай қуғындаудан кейін ғалым Қ.Сәтбаев пен жазушы М.Әуезов Қаз-н Мәскеуге кетуге мәжбүр болды. Қаз-н «Хрущев декадасы» жыл/ында (1953 – 1964ж.) 1953ж нау-а Сталин қайтыс болғаннан кейін бұл ғалым/ мен жазушы/ қуғындаудан құтылды. Сталиннен кейін Кеңес Одағын басқарған Хрущевтың кезінде де Қаз-ң саяси жағдайы жақсы болмады. Көп жыл Қаз-н партия ұйымын басқарған Шаяхметов орнынан алынып, оның орнына Рес-а халқының пікірі сұралмастан орталықтың тағайындаған адам/ы қойылды.Рес-ы 1954-1955ж. Пономаренко, 1955-1956ж. Брежнев, 1956-1957ж. Яковлев, 1957-1960ж. Беляев, 1960-1962ж. Қонаев, 1962-1964ж. Юсупов/ басқарды. Кеңес одағын Хрущевтың басқарған жыл/ы Оңт Қаз-ң 4 ауданы көрші Өзбекстан Рес-а берілді. Қаз-ы Юсупов басқарған жыл/ы Алматы және Талдықорған облыс/ының жерінде ұйғыр автономиясын құрып, астанасын Алматы қаласы ету әрекеті жасалды. Солт-гі 5 облыстан тың аймағын құрып, Ресейге қосу, Маңғыстау облысын Түрікменстанға беру әрекет/і жасалды. Бұл әрекет/ге сол кездегі Қазақ ССР жоғарғы Кеңесінің төрағасы Жұмабай Тәшенов қарсы шықты. Осы әрекеті үшін ол орнынан алынды. 1964ж қазан айында Хрущев орнынан түскеннен кейін бұл әрекет/ іске аспай қалды. 1964жылдан Қаз-н Компартиясын қайта басқарған Д. А. Қонаев 1972ж Өзбекстанға берген 4 ауданның екеуін қайтарып алды, ал екі аудан, 500 мыңға жуық мал сол күйінде Өзбекстанда қалып қойды. 1956ж партияның ХХ съезі болды. Осы съезде Хрущев «Жеке басқа табыну және оның зардап/ын жою» туралы баяндама жасады. Бұл баяндама алғаш рет Сталиннің еліміздегі 1937-1939ж аралығында жүргізген жазықсыз жазалау/ы туралы ашық айтылып, оның зардап/ын жоюға шақырды. Соған байланысты жазықсыз жазаланған мыңдаған адам/ түрмеден босатылып, тағылған саяси айып/ алынды. Соғыстан кейінгі жыл/ы 700-дей кәсіпорын қатарға қосылды. Оның ішінде Өскемен қорғасын-мырыш комбинаты, Өскемен су-электр станциясы, Бұқтырма су-электр станциясы, Қарағанды 2-жылу электр станциясы, Соколов-Сарыбай кен байыту комбинаттары бар. 1960ж Қаз-да 32 млн. тонна көмір өндірілді. 1953ж Қарағанды металлургия комбинаты іске қосылды. Сондай-ақ Маңғыстау өңірі ірі мұнайлы аймаққа айналды. Қаз-а салынған завод/дың барлығы шикізат өңдеуге арналғандықтан адам денсаулығына үлкен зиянын тигізетін заводтар болды. Өскемендегі, Ақтөбедегі, Шымкенттегі, Жамбылдағы химфарм, сары фосфор, мырыш өңдеуші заводтар осындай завод/ еді. 1949ж 29 тамызда Семей өңірінде ядролық зарядты тұңғыш сынау өткізілді. 1949-1963ж дейін жер үстіне 113 жарылыс жасалды. 1964ж бастап 1989ж дейін жер астында 343 сынақ жасалған. Бұның барлығы полигонға жақын тұратын халық/ға өте үлкен зардабын тигізді. Кеңес Одағы коммунистік партиясының орталық комитетінің 1954ж ақпан-наурыз пленумында Қаз-да, Сібірде, Оралда, Қиыр Шығ-ң кейбір аудан/ында жаңа тың жер/ді игеруге шешім қабылданды. Қаз-ы тың жерлерді игеру ғылыми түрде зерттелмей өте асығыс жүргізілді. Тың игергеннен кейін Қаз-н 6 рет Отан қоймасына 1 миллиард астық берді. Бірақ бұл миллиард/ шын мәнінде ауа райы қолайлы жылдары ғана алынды. 1954-1960ж Қаз-а 25 миллион гектар жер жыртылды, кейінгі жыл/ы оның мөлшері 35 млн. жеткізілді. Ғылыми түрде зерттелмей асығыс түрде көп мөлшерде жердің жыртылуы салдарынан 9 млн.-ға жуық жер жартылай сондай-ақ толығымен эррозияға ұшырады. Рес-ң ежелгі халқы – қазақ/ды тыңды игеруге шақыру назардан тыс қалды. 1954-1958ж Ресейден және Украинадан 640 мың адам әкелді, кейінгі жыл/ы о/дың саны 1,5 млн.-ға жетті. Бұл респ.ның демографиясына үлкен өзгеріс әкелді. Қазақ/ өз жерінде азшылық болып 1962 ж санақ бойынша рес-а халқының 29%-тін құрады. Сонымен бірге Қаз-ң географиялық жағдайы да үлкен өзгеріске ұшырады. 1954-1964ж ішінде тың өлкесі құрамына енген бес облыста 200-ден астам селолық және ауылдық кеңес/дің ат/ы орыс тіліне өзгертілді. Жалпы рес-а бойынша 3500 елді мекендердің жер-сулардың ат/ы өзгертілген. Әр түрлі Московский, Астраханский, Бауманский, Ростовский сияқты әр түрлі аттар пайда болып, бұрынғы атау/ алынып тасталды. Сонымен қатар тыңды игерудің мал жайылымына тигізген зияны үлкен болды. Мал жайылымдық жер/ азайды. Жылқы 3 есе, түйе 5 есе азайды. Тыңды игеру жыл/ы солт облыстарда 700-ге жуық қазақ мектеп/і жабылды. Бұл қазақ тілінің дамуына үлкен зиянын тигізді. Бір мезгілде шет жақ/дан өте көп адамның келуіне байланысты, оларға дер кезінде жағдай жасалмады. Соның сал/ынан 1959ж Теміртау қаласында үлкен ереуіл болды. Ереуілдің себебі тамақтың сапасыздығы, ешқандай дұрыс жағдайдың жасалмауы болды. Ереуілге шыққан халыққа қарсы армия күштері жіберіліп, ереуіл үлкен қан төгіспен басып тасталынды.
жүктеу/скачать 491,12 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|