Ғылым ретіндегі Қазақстан тарихының мақсат, міндеттері және оны зерттеудің өзектілігі
ХХ ғ. 30 – 40 жылдарында Қазақстанға кейбір халықтардың жер аударылуы, оның мақсаты, көлемі және салдары
жүктеу/скачать 491,12 Kb.
|
тарих
| 125.ХХ ғ. 30 – 40 жылдарында Қазақстанға кейбір халықтардың жер аударылуы, оның мақсаты, көлемі және салдары:1936 ж.КСРО ХКК құпия қаулы/ры-ң негізінде Бат.Украинадан Қазақ АКСР- не 15 мың поляк ж.е неміс шаруашылық/рын көшіріп-қоныстандыру басталды. О/рд-ң көп бөлігі Солт.Қаз-нға, қалғаны Оңт.Қаз.н обл/рына орн.ды.Ресей-ң ішкі аудан/рынан, Украинадан, Белоруссия мен басқа республика/рдан арнайы коныс аударылған/р-ң жалпы саны 1936 ж қарай 360 мың адамға жетті.Еділ өңірі неміс/рін Сібірге депортациялау идеясы 1915 ж туса да, оны жүзеге асыруда көптеген кедергі/ кездесті. Ал 1937—1938 жж. Неміс/р.ң ұлт.қ мәселесі қайта жандана бастады. Патша жүзеге асыра алмаған идеяны қолға алуға ыңғайлы кезең туғандай еді. Қаз.ндағы «Кіші Қазан» науканы кезінде босап қалған жер/рге корей/рді, фин/р мен поляк/рды орн-нан кейін кезек неміс/рге де келді.Соғыс-ң алдында Қаз-н аумағына тағы да поляк ұлты өкіл/рі-ң 2-ші толқыны көшіріліп әкелінді. 1939—1940 жж. Гитлер армияс-ң Полынаға басып кіруіне байланысты Батыс Украина, Белоруссиядағы поляк/р қосымша кашып келе бастады. 1940—1941 жж поляк/р-ң осы бөлігі Қаз-нға қоныстандырылды. Дегенмен 1936 ж.көшірілген/р мен 1940—1941 жж көшірілген поляк азамат/ры-ң құқық жағынан айырмашылық/ры болды. Соңғы келген/р «поляк осадник/рі мен босқын/ры» ретінде өмір сүрді. Кеңес үкіметі КСРО аумағына келген поляк/рдан армия құрып, гитлерлік Германияға қарсы қою жағын да ойластырған еді. 1940—1941 жж.200 мыңдай поляк Ақмола, Ақтөбе, Қостанай, Павлодар, Солт. Қаз-н, Талдықорған, Жамбыл, Алматы облыс/рына орналастырылды. Поляк-кеңес пактісіне қол қойылғаннан кейін о/р-ң көп бөлігі Владислав Андерс бастаған поляк армияс-ң қатарында өскери қимыл/рға қатысты. Андерс армиясына енгісі келмеген/р-ң 1бөлігі Қаз-н аумағында қалды. Соғыстан кейін о-р-ң көпшілігі еліне қайтқанымен, 30-ж депортацияланған бөлігі қалып қойды.Тоталитар-қ тәртіп-ң құрсауына алғашқы/р-ң бірі болып қиыршығыстық корей/р ілікті. О/рң кейбір белсенді бөлігін 1935—1936 жж.күштеп әкімшілік қоныс аудару басталды. Жалпы, жаппай көшіріп-қоныстандыру 2кезеңнен түрды. О-ң алғашқысы 1937 ж.күзінен 1938 ж.көктеміне дейін созылды. Жылдың қыркүйек айы-ң соңынан бастап алғ.эшелондармен бірге Қаз-ндағы корей/р-ң тарихы басталды. Жапон «шпионы» деп жала жабылған корейлік/рді қаз/р жанашырлықпен қарсы алып, о/р-ң аянышты хал-ріне түсіністікпен қарады, құшағын жайып қарсы алып, қиын жағдайда қол ұшын беруден тайынған жоқ.1938 ж.көктемінде корей.рді көшіру-ң 2-ші кезеңі басталды. Енді о/р тұрақты мекен/рге орна-лды. Негізгі бөлігі жойылып кеткен кеңшар/р мен игерілмеген жер/рге орн-тан, тұрғын үй, жұмыспен, еңбек құрал/рымен қамту жағы жетіспеді. Жаппай күшпен қоныс аудару корей халқын өзі-ң тарихи отаны — Кореядан көп жыл/рға қатынасын үзіп, білім, тіл, мәдениет саласында орны толмайтын шығынға үшыратты. 1938 ж.1 қыркүйекте барлық корей тіліндегі мектеп/р, Қаз-ндағы педаго-қ училище, 1939 ж Қызылордадағы корей педаг-қ институты жабылды, корей тіліндегі оқулық/р жойылды.70 корей ұжымшар/ры республика-ң 8 обл-нда — Қызылордада, Алматы, Солтүстік Қазақстан, Атырау, Қарағанды, Қостанай, Ақтөбе, Оңт.Қаз-нда орн.ты. О/р балық кәсіпшілігімен жөне ауыл шаруашылығымен айналысты.КСРО-ның ұлт саясатында 30-жж.қуғын-сүргінге иран ұлты да ілікті. Түрікменстан, Әзірбайжан, Грузия және Армения аудан/рында тұрып жатқан иран.қ/р 1938 ж.қазан—қараша ай/рында Алматы, Оңт.Қаз-н обл.на көшірілді. Кеңес азаматтығын алған 6 мың адам арнаулы қаулы негізінде 1710 шаруа-қ (отбасы) Оңт.Қаз-н обл. Аудан/рына, 300 шаруашы-қ Алматы облысы аудан/рына орн..Күрді/р-ң Қаз-нға депортациясы да соғыска дейінгі кезеңнен басталады. 1-ші дүниежүзілік соғыстан кейін Кавказ өңіріндегі күрді/р.ң аз бөлігі Ресей империя-ң қол астына карады. Кеңес өкіметі орнағаннан кейін Әзірбайжан қүрамында 1923 ж.Күрдістан автономиялы республикасы құрылғандығы белгілі. Алайда 1936 ж күрді/р.ң ғ/ бойғы арманы аяқ асты етіліп, өз/рі «сенімсіз халық/р» қатарына жатқызылды. 1937 ж бастап ешбір негізсіз 7,3 мың күрді/р Армения, Әзірбайжан аумағынан көшіріліп, Орт.Азия мен Қаз-нға қоныстандырылды. Күрді/-ң озық ойлы демократия.қ бөлігі түтқындалып, ату жазасына бұйырылды. Күрді/рді көшірмес бұрын о/р-ң дүние-мүлкі, мал/ры тәркіленіп алынды. Өз/рі НКВД-ның катаң бақылауында жүк вагон/рымен әкелініп, облыс пен аудан/рға бөліп орналастырылды.30—40-жж. Халық/р депортациясы қоғам.қ-әлеумет.к форма.ң жоспарлы акциясына, адам психикасына әсер ете отырып, халықты ұлт.қ тамырынан айыруды ойластырған тағы.қ эксперимент, ғаламды қайта құру тәжірибесіне айналды.Күштеп қоныс аудару кезінде жол бойында ж.е арнайы лагерь/р мен тұрақжайл/да бұл халық/-ң жартысына жуығы опат болды.О/рды бір сәтте туған жерінен айырып, мал сияқты жүк вагон/рымен Қаз-нға әкеліп, 24 сағ ішінде бүтіндей халық/рды көшіріп-орналастырып үлгерді.
жүктеу/скачать 491,12 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|