Ғылым ретіндегі Қазақстан тарихының мақсат, міндеттері және оны зерттеудің өзектілігі

ҚР-ң шектес мем-мен мем-тік шекарасын анықтауы ж/е белгілеуі

жүктеу/скачать 491,12 Kb. бет 138/158 Дата 20.12.2023 өлшемі 491,12 Kb. #141286

154. ҚР-ң шектес мем-мен мем-тік шекарасын анықтауы ж/е белгілеуі Қ-н т-сіз мем-кет бо­лып құрылғаннан бастап ха­лық­ара­лық құқық нормасы мен қағида­-ын берік ұстанатынын мәлімдеді. Президент Н.Назарбаев сыртқы саяси бағыт-ң мына­дай бағдар-ын белгіледі: «Ең алдымен, біз өз сая­сатымыз-ң бейбітшілік сүйгіш­тік бағытын қолдаймыз және біз әлем­дегі бірде-бір мемлекет-ң аума­ғына дәмеленбейміз деп мәлім­дейміз. Өз жауапкершілігі-ді ұғына отырып, әр әскери қақтығыс-ң соңы апатты салдарға әкеліп соға­тынын түсіне-з: - Қ-ң мем-тік сая­са­ты-ң басты мақсаты рет-де бейбітшілікті сақтауды мойын­­дай-з; - саяси, экон-қ және бас­қа мақсаттарға қол жеткізу құ­ралы рет-де соғыс н-е әске­ри күшпен қауіп төндіруден бас тартамыз; - құрылған шекаралар-ң беріктігі, басқа мем-ң ішкі іс-іне араласпау қағида-ын ұстана-з». Біз-ң мемл-ң шека­ра­лық саясаты халықаралық құ­қық, ұлт­­тық заңнама және әлем­дік тә­ж-бе қағида-ы мен норма-ына негізделген. Мем-тік шекара заң­­ды бекітілген аумағы-ң шегін ай­қындайтын сызық ретінде қарала­ды. Консти­туцияға сәйкес ҚР-ң аумағы қаз-гі шек-да біртұтас, қол сұғыл­майды ж/е бөлінбейді. Қ-ң мем-тік шек-сын белгілеген ж/е өзгерткен кезде жеке меншік пен ұжымдық қауіп­сіздікті, шекаралас мем-мен өзара тиімді және жан-жақты ынтымақтастық мүддел-ін, шекара дау-ын бейбіт шешу қағи­дат-ын басшылыққа алады.Мемлекетаралық шекараны белгілеу 2 кезеңнен тұрады.1ші кезеңі – бұл шек-ны делимитациялау. Яғни, тиісті шарт бой-ша мем-тік шекара сызығы-ң өтуін егжей-тегжейлі сипаттап анықтау және сол сызықты картаға түсіру. 2ші кез-і – бұл шекараны демаркациялау, жергілікті жерде шека­раны орнату.Еліміз-ң екі ірі держава – Ресей мен Қытайд-ң ара-да ор­наласуы бұл ел-мен шекара­-ң өтуі мәсе­лесіне ерекше мән берді. Сон-тан Қ-н делегациясы өз көзқара­сын берік ұстанды және келіссөз-р жүр­гізуші әріптес-ң ұсыныс­-ы мен дәйек-ін құрметпен қа­былдап, көрші мем-мен ау­мақтық дау-дамай-р негізінде бола­тын түсініспеушілікті бол­дыр­мауды қадағалай отырып, жүйелі түрде өз мүдде-ін ілгері жылжыта берді. Бұл мәсе­ле-де Қ-н диплома­тия­лық қызметі принциптілік пен беріктікті, сындар­лылық пен бітімгершілікті үйлес­тіре білді.Қ-ға 1992ж-н 2005ж-­ға дей заманауи құр­лықтағы ше­караны барлық периметрі бой-­ша белгілеп алуға мүмкіндік туды. Ел басшылығы ең алдымен Қытай Халық Рес­п-мен мем-тік шека­раны делимитациялау тура шешім қабылдады. Өйт-і, Қ-н мен Қытай ар-да мем-тік шекара орнату-ң бұрыннан келе жатқан күрделі тарихы бар. Сондай-ақ Қ – Қытай ше­карасы 3 ғ-р бойына қалыпта­сып келді. Оның алғашқы құжатты ресімдеуі 140 ж-н астам бұрын басталған, ол кезде Қ-н Ресей импе­риясының құр-да болған еді. 1860ж-ғы Пекин қосымша шар­­ты мен 1864ж-ғы Чугучак хат­тамасы бұл жұмыс-ң негізін қала­ған. Содан кейін 1881ж Петербург шарты бекітілген, бұл үдеріс Ор­талық Азия шект-інде Ресей – Қы­тай шекарасы ор­науымен аяқталған.Нақтылау-ң қажеттігі мен мем-тік шекара сызығы-ң өтуін белгілеу мынадай жағдай­-мен де танылады: ХІХғ-ғы Ресей мен Қытай шарт-да шектеуд-ң өту сызығы кейбір учаске-де белгіленбеген. Демек, мұндай учаске-р Қ-н мен Қытай шеек-да да кездескен. Сондай-ақ өзен аңғ-да, су торап-да және т.б. шекара өтетін учаске-де елеулі өз­герістер болған. Кейбір жер-де белгісіз себеп-ден шекара белгі-і ауытқы­ған н/е ол келісілмеген нүкте-де белгіленген.Кеңестер Одағы тарағаннан кейін геосаяси жағдай-ң өзге­руі­не байл ҚХР-мен ке­ліс­сөз-ді жүргі­зу үшін КСРО үкіметтік делегация­сы-ң орны­на ҚР, Қыр­ғыз Респ-сы, РФ және Тәжікстан Рес­п-ң біріккен үкіметтік де­легациясы құрылды. 1992ж қа­зан­да жаңадан құрылған делегация ке­ліссөз үдерісін қайта жандан­дыр­ды. Бұл салада үлкен дипломатиялық тәжірибесі бар Қытаймен шекараға қатысты келіссөздер жүргізу шешімі сол кезде қабылданған дұрыс шешім екенін айқындады. 1шіден, Ресей мамандары-ң көп жылғы тәжіри­бесін пайдалану қажет болды. 2ден, Мәскеуде мұ­рағат материал­дары көп, онсыз шекара мәселесін талқылау мүм­кін емес еді.Қ-н – Қытай мем-тік шеек-н халықаралық-құ­қықтық ресімдеу мәселесі екі елдің Мем-кет басшылары-ң кездесулері ба­р-дағы талқы­лау­-да негізгі тақырып болды. Осылайша 20 раундты келіссөздер бар-да Қ-н – Қытай мем-тік шекара сызығы-ң 90 пайыздан астамы келісілді. Ал шекара-ң барлық сызы­ғы-ң ұз-ғы 1783 ша­қ-ды құрайды. Бұл 1994ж-ғы 26 сәуірде Қ-н мен Қытай елдері басшы­­-ң ҚР мен Қытай Халық Респ-сы ар-ғы келісімге қол қоюға мүм­кіндік берді. Келісім 1995ж-ғы 11 қыркүйекте ратификацияланған гра­мота-р алмасқаннан кейін қол­да­нысқа енгізілді.ҚР-ң Ресеймен, Өзбекстанмен, Қыр­ғыз­стан­мен және Түркіменстан­мен мем-тік шекарасын делимитациялау бой-­ша келіс­сөз­-р үдерісі 1999ж-ғы қыр­күйекте басталды. Келіс­сөз-ді жүргізу арнайы құрылған Қ-ң үкіметтік делегация­сы­на тапсырылды. Өзара уағдалас­тыққа сәйкес аталған мем-мен бірге ҚР-ң шекара-ын дели­ми­тациялау­дағы келіссөз-р құ­қықтық негізі бар мына құжат-р бой-ша жүргізілді: 1991ж-ғы 21 желтоқсандағы Алма­ты декла­рациясы және ТМД-ға мүше мем-тер қабылдаған басқа да негізге алынатын құжат-р; тиісті шектес мем-мен бекітілген дос­тық ж/е ынт-қ тур 2 жақты шарт-р; мем-тік шека­ра­ны делимитациялау тур меморандум-р; КСРО Жоғарғы Кеңесі­нің, бұ­рынғы одақтас республика-­ң Жоғарғы кеңестері-ң жар­лық­-ы мен қаулы-ы; мем-тік өкі­мет­-ң өкілетті өкіл-і мен шектес мем-тер – бұ­р-­ғы КСРО рес­п­-ң басқа­руы­мен бекітілген кар­тография-қ материал-р.ҚР мен РФ-ң ара-ғы Қ-н – Ресей мем-тік шеек-сы тур шарт­-ң қолданысқа енгізілуі ҚР аумақ шекте­рі-ң халықаралық-құқықтық ресімделуін заманалық маңызы бар деп айтуға болады. Қаз-гі уақ-та ҚР-ң ТМД-ға қатысушы мем-мен бірге мем-тік шекараны демаркациялау үдерісі жүріп жатыр.Мем-мен мем-тік шекара-ң өту сызығы тур келіспеушілік болмаса да, демаркация үдерісі кейде күрделі жағдайда өтеді. Оған себеп, ұсақ көлемді делимитациялық карта-дан барлық деталь-р мен жерлер-ң бедер ерекшелік-і, шаруа-қ нысан-ы мен басқа да шекараны демарка­ция­лауға қатысты маңызды эле­мент­-р өз көрінісін таппаған. Шек қою кезінде туындайтын қолай­сыз­дықты бәсеңдету үшін ше­ка­ра­дағы елді мекен-р хал­қы-ң ша­р-қ, гуманитар­-қ және басқа да мүдде-імен санасуға тура келеді. Шекара­-ң 2 жағындағы халық-ң мүдде-ін шешу үшін көр­ші-мен келісуді қажет етеді және өзара қолайлы шешім табу керек болады.Қазір іс жүзінде Қ-ң Түркіменстанмен мем-тік шекараны демаркациялауы аяқталды, Қырғызстан және Өз­бекстанмен демаркация аяқта­луға жақын. Ресей Ф-мен жұм енді ғана бастал­ды. Шекара белгі-і Атырау, Бат Қ-н және Ақтөбе обл-ң аумақ-да орнатылды. Бұл жұмыс Қоста­най обл-да да басталды. жүктеу/скачать 491,12 Kb. Достарыңызбен бөлісу: