Ғылым ретіндегі Қазақстан тарихының мақсат, міндеттері және оны зерттеудің өзектілігі

XV-XVIII ғғ. қазақтардың рухани мәдениетінің ерекшеліктерін атап өтесіз

жүктеу/скачать 491,12 Kb. бет 61/158 Дата 20.12.2023 өлшемі 491,12 Kb. #141286

62. XV-XVIII ғғ. қазақтардың рухани мәдениетінің ерекшеліктерін атап өтесіз Қаз ханд.ң мемл.к құрылысының өзіндік ерекшелігі, халық өмірінің ерекше жағдай/ы мен өзіндік өзгешелігі бар қоғамдық уклад «би­лер сөзі», «би­лер ай­ты­сы», «би­лер да­уы», «төрелік ай­ту», «ше­шендік сөздер» деп ата­латын көркемдік мәде­ни­еттің біре­гей түрін туғыз­ды. Әде­би­еттің бұл түрін шығару­шы/ негізінен XVI-XVI­IIғ қазақ қоғамын­да сот ісін жүргізу­мен ғана ай­на­лысқан жоқ. Би­лер хан кеңесінің мүше­/і бо­лып, мем­л.к іс/­ге бел­се­не ара­лас­ты. Со­нымен бірге атақты би­/ тай­па­/ мен ру­/дың бас­шы­/ы бо­лып, ел басқар­ды, жи­ын­/да со­лар­дың аты­нан сөз сөй­леп, ай­тыс-тар­тыс/ кезінде олар­дың мүдде­/ін қорғады. Қазақтың атақты би­/і по­эти­калық та­лан­ты зор ж/е су­ырып сал­ма ай­ту мен ше­шендік сөз арқылы өза­ра ай­тыс­тың та­маша ше­бер­/і болған. XVI-XVI­IIғ би-ше­шен­/ ара­сын­да мем­л.к ж/е қоғам­дық қыз­метінің маңыз­ды­лығы, ше­шендік өнерінің күшімен по­эти­калық ше­берлігі жағынан Төле би Әлібекұлы, Қазы­бек Келдібекұлы ж/е Әй­те­ке Бай­бекұлы ерек­ше орын ал­ды. Олар тек Қаз.да ғана емес, со­нымен қатар Ре­сей­де, Хи­уада, Жоңғария мен Қытай им­пе­ри­ясын­да танымал болған. XVI-XVI­IIғ қаз халқының ара­сын­да тақыры­бы мен жан­ры жағынан алу­ан түрлі ауыз әде­би­еті кең өріс ал­ды. Қаз халқының по­эзиясын­да жы­ра­ул/дың ор­ны ерек­ше бағалан­ды. Жыр толғау/ын­да қанат­ты сөз/, ғиб­ратты нақыл­/ кең орын ал­ды. Сол кез­дегі қазақ по­эзиясы­ның аса ірі тұлға/ы – Шалкиіз, Дос­памбет, Жи­ем­бет, т. б. жы­ра­у/. Қазақтың ба­тыр­/ жы­ры эпосқа тән аңыз сияқтанғаны­мен, олар­дың бәрі дерлік та­рихи оқиға/ға құрылған. Мәсе­лен, Қобы­лан­ды, Ал­па­мыс, Ер Тарғын, Ер Сайын, Қам­бар дас­тан/ы та­рих шын­дығымен қабы­сып жатқан шығар­ма­/. Қазақтың әле­у.к-тұрмыс­тық дас­тан/ы да («Қозы Көрпеш-Ба­ян сұлу», «Қыз Жібек» т. б.) фе­од.қ-ру­лық қоғам­ның өмірін үлкен ше­берлікпен көрсе­теді. Бұл кез­де қазақ тіліндегі жаз­ба әде­би­ет/і діни ж/е аңыз­дық мазмұндағы кітап­/ түрінде та­рал­ды, сон­дай-ақ та­рихи шығар­ма­/ мен ру­/ та­рихы жа­сал­ды. Олар­дың ішінен За­хир-ад-дин Ба­быр­дың «Ба­быр­на­масын», Ка­малад-дин Би­най­дың «Шай­ба­ни-на­месін», Мұхам­мед Хай­дар Ду­латидің «Та­рих-и Ра­шидиін», Қожамқұл бек Ба­хидің «Та­рих-и-Қып­шағын», Қадырғали «Жа­ми-ат-та­вари­хын» ж/е басқа да шығар­ма­/ды ар­найы бөліп көрсе­туге бо­лады. Бұл кез­де Қаз хан­дығы көршілес мем­л/мен, Ор­та ж/е Та­яу Шығыс ел­/мен үздіксіз ара­ласып отыр­ды. Мұның өзі араб-мұсыл­ман мәде­ни­еті мен ғылы­мының та­ралу­ына әсерін тигізді. Қазақ жерінде мек­теп/ мен медресе/ ашы­лып, олар­да оқу араб-пар­сы ж/е түрік тіл/нде жүргізілді. Қаз/ жа­зуда араб әліп-биін тұтын­ды. Мек­теп/ мен мед­ре­се/­де ғылым­ның әр түрлі сала/ы бой/ша білім беріліп, Шығыс­тың ұлы ақын­/ң клас­си­калық ту­ын­ды­/­мен та­ныс­ты­рыл­ды. Мұның бәрі қазақ халқының жал­пы да­му­ына, бүкіл қоғам­ның ру­хани өмірі мен мәде­ни­етіне игі ықпал жа­сады. жүктеу/скачать 491,12 Kb. Достарыңызбен бөлісу: