Ғылым ретіндегі Қазақстан тарихының мақсат, міндеттері және оны зерттеудің өзектілігі
ХІХ ғ. Ресей ғалымдарының Қазақстанды зерттеуі (А.Левшин, В.В. Вельяминов-Зернов, В.В.Бартольд және т.б.)
жүктеу/скачать 491,12 Kb.
|
тарих
- Бұл бет үшін навигация:
- А .И. Левшин
- Семенов-Тян-Шанский
- В.В. Велъяминов-Зернов
- А.И. Добросмыслов
- Л.Ф.Баллюзек
- M M. Красовский
- Г.Н. Потанин
| 85.ХІХ ғ. Ресей ғалымдарының Қазақстанды зерттеуі (А.Левшин, В.В. Вельяминов-Зернов, В.В.Бартольд және т.б.):Қаз-н-ң тарихы мен географиясын, этнографиясын ж.е мәдениетін зерттеуде Ресей ғалым/р-ң сіңірген еңбегі зор б-ды. Ресей зиялы қауым-ң Қаз-н аумағына саяси себеп/рмен жер аударылып келген өкіл/рі көптеген ғылыми еңбек/р жазып қалдырды. О/р, әрине, әр түрлі кәсіп пен мамандық иелері — ақын-жазушылар, тарихшылар, географтар, әскери қызметкерлер мен дәрігерлер болатын. Сонымен қатар олар қаз.өлкесін отарлау саясатына ғылыми тұрғыдан негіздеуге де ішінара қызмет етті. Қаз-нды зерттеуші/р-ң басым көпшілігі Орынборға, Омбыға, Ташкентке — Орынбор, Бат.Сібір ж.е Түркістан өлке-р-ң әкімші-к орталық/рына шоғырланды. 1830 ж.«Отечественные записки» журналында орыс офицері Б.С. Броневскийдің «Орта жүз қырғыз-қайсақ-ры туралы жазба/р» атты жұмысы жарияланды. Онда Солт.-шығыс Қаз-н қазақ/ры-ң тарихынан, өмірі мен тұрмыс-тіршілігінен егжей-тегжейлі құнды дерек/р берілген. Белгілі тарихшы А .И. Левшин (1799— 1879) «Қырғыз-қазақ, н.е қырғыз-қайсақ орда/ры мен дала/р-ң сипаттамасы» деген 3бөлімнен тұратын зерттеу еңбегін жазды. Осы бірегей әрі іргелі еңбегі үшін ол «Қаз.тарихы-ң Геродоты» деген атаққа лайықты ие болды. Автор өз зерттеуінде қазақ өлкесі-ң тарихы мен этнографиясы ж.е географиясы туралы егжей-тегжейлі мәлімет/р келтіреді.Семенов-Тян-Шанский(1827—1914) де Қаз-нды зерттеуші ірі ғалым/р-ң бірі б.ды. Ол Алтай мен 7су-ң ж.е Қаз-н-ң оңт.өңірін зерттеуге қатысты. Ғалым «Ресей. Толық география-қ сипаттамасы» атты көп том-қ серия-ң «Қырғыз өлкесі» ж.е «Түркістан өлкесі» деген іргелі 2томын әзірлеуге белсене қатысты. О/рда Қаз-н-ң географиясы ғана емес, сонымен қатар қазақ/р-ң тарихы, тұрмыс-тіршілігі, сауда-саттығы ж.е шару-қ қызмет-ң тү/рі туралы егжей-тегжейлі мәлімет/р келтірілген.Белгілі ғалым әрі Бат.Сібір-ң әкімшілік қызметкері В.В. Велъяминов-Зернов XVI—XVIII ғ.қаз.хал-ң тарихын мұқият зерттеді. Ол «Қасымов патша/ры мен ханзада/ры туралы зерттеу», «Кырғыз-қайсақ/р туралы тарихи дерек/р» деген еңбек/р жазды. Торғай облысы-ң мал дәрігері А.И. Добросмыслов қыруар мол дерек көз/рі негізінде «Торғай облысы. Тарихи очерк» атты 3томдық іргелі еңбек жазып қалдырды. Онда Кіші жүздегі қазақ хандық/р-ң тарихы мен саяси оқиға/р егжей-тегжейлі толық сипатталған. Автор XIX ғ.60-жж әкімшілік реформа/р барысын ж.е қалай жүргізілгенін толық баяндаған.Торғай облыс-ң әскери губ-ры Л.Ф.Баллюзек «Кіші қырғыз Ордасындағы орын алған, қазір де ішінара орын алып келе жатқан халық-қ әдет-ғұрыптар» деген атпен қазақ/р-ң әдет-ғұрып құқық/р-ң жинағын құрастырып, басып шығарды. Баллюзек Қаз-нда қызмет еткен кезінде орыс шенеунік/ріне қазақ-ң би/рі мен сұлтан/р-н дәстүрлі әдет-ғұрып құқық/ры туралы материал/р жинастыру жөнінде тапсырма беретін. Ол сондағы жиналған материал/рды өндеп, кітап етіп шығарды.XIX ғ-ң орт.кезінде M M. Красовский «Сібір қырғыз/р-ң аймағы» атты 3томдық еңбек жазды. Онда Қаз-ң Солт.-шығ.аймағындағы қазақ/р-ң өмірінен көптеген егжей-тегжейлі тарихи-статистика-қ, география-қ ж.е этнография-қ мәлімет/р келтірілген. Аса көрнекті орыс ғалымы, тарихшы әрі этнограф Н.Н Аристов «Түркі тайпа/р-ң этно-қ құрамы туралы жазба/р», «Үлкен орда қырғыз-қазақ/р-ң ж.е қырғыз/р-ң этнос-қ құрамын анықтау тәжірибесі» сияқты т.б. да теңдесі жоқ тарихи-этнография-қ еңбек/р жазып қалдырды. Г.Н. Потанин (1835-1920) – Ресей-ң аса ірі қоғам қайраткері, публицист, географ-ғалым әрі этнограф. XIX ғ.60—90-жж.Қаз-н, Орт.Азия, Монғолия, Урянхай өлкесі, Қытай ж.е Тибет жер/ріне бірнеше ірі саяхат жасады. Сол сапар/ры кезінде қаз.фольклоры үлгі/рін жинап, зерттеді.Ғалым қаз.ертегі/ріне, наным-сенім/ріне, халық поэзиясы-ң үлгі/ріне, тарихы мен этнографиясына талдау жасаған мақала/р жазды. Атап айтқанда, ол қазақ/р-ң өмірінен «Қырғыз жәрмеңкесінде», «Қырғыз/р-ң сауда-саттығы», «Шоң би», «Қазақ-қырғыз ұрпақ/ры туралы», «Ең соңғы қырғыз ханзада/р-ң отауында» сияқты басқа да мақала/р жариялады.
жүктеу/скачать 491,12 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|